hindistan Evliyâsından. İsmi, Abdülehad Bin Zeynelâbidîn'dir. Hazret-i Ömer'in Neslindendir. 1520 (h.927) Senesinde Doğdu. 1598 (h.1007) Senesinde Serhend'de Vefât Etti. Kabri Şehrin Dışında Kuzey Tarafındadır. İmâm-ı Rabbânî Hazretleri, Abdülehad'ın Yedi Oğlundan Dördüncüsüdür.
abdülehad Genç Yaşta Hindistan'ın Büyük Âlimi Abdulkuddûs'un İlim Meclisinde Ve Sohbetlerinde Bulunup, Tasavvufta Mânevî Dereceler Kazandı. Devamlı Hizmet Ve Sohbetinde Kalmayı Arzu Ettiğini Bildirince Abdülkuddûs Hazretleri Ona; "önce Lâzım Olan Din Bilgilerini Öğren. İlim Deryâsında Balık Gibi Yüz, Bir Sâhilden Diğer Sâhile Geç, Sonra Yine Bize Gel. Bu Yola Bel Bağla Ki, İlimsiz Vilâyet, Velîlik; Tuzu Az Yemeğe Benzer." Buyurdu.
abdülehad Bu Sözleri Dinledikten Sonra, Hocası Abdülkuddûs'ün Yaşlı Olduğunu, Dönüşünde Vefât Etmiş Olabileceğini Ve Bir Daha Da Ona Kavuşamayacağını Düşünerek; "korkarım Ki, Sonra, Bu Azîz Ve Yüksek Sohbeti Bulamam." Dedi. Bunun Üzerine; "eğer Beni Bulamazsan, Oğlum Rükneddîn'in Sohbetine Devâm Et Ve Arayacağını Onda Ara." Buyurdu. "sabredeyim, Bakalım Yüksek Keremleri Ne Gösterir." Sözü Gereğice, Zâhirî İlimleri Tahsîl İçin Oradan Ayrıldı. Daha Tahsîli Bitmeden, Hocası Abdülkuddûs Hazretleri Vefât Etti. Tahsîlini Tamamladıktan Sonra, Hocası Abdülkuddûs'ün İşâreti Üzerine, Şeyh Rükneddîn'in Yanına Gitti. O Da Babasının İşâretine Uyarak, Abdülehad'a Büyük Bir Alâka Gösterip Tasavvufta Yetiştirdi. Kâdiriyye Ve Çeştiyye Tarîkatlarından İcâzet, Diploma Verdi.
abdülehad Hazretleri, Hocası Abdülkuddûs'ün En Başta Gelen Talebelerinden Şeyh Celâl Tehânîserî'nin Sohbetlerine De Devâm Etti. Onun Meclisinde İken, Kâdirî Tarîkatının O Zaman En Büyük Âlimi Olan Şâh Kemâl İle Görüşüp Sohbette Bulundu. Bu Görüşmeleri Senelerce Devâm Etti Ve Bu Sohbetlerden Çok Faydalar Elde Etti. Şâh Kemâl İle Görüşmesi Ve Tanışması Şeyh Celâl Tehânîserî'nin Bir Sohbeti Sırasında Olmuştu. Birgün Şâh Kemâl Şeyh Celâl Tehânîserî'nin Sohbetine Gelmişti.abdülehad, Şâh Kemâl'in Üstün Hâllerini Görünce, Onunla Tanışıp Dost Olmak İstedi. Sohbetten Sonra Dışarı Çıkınca Görüşüp Tanıştı. Abdülehad'a; "benim İsmim Kemâl'dir. Pâil'de Otururum, Evim Oradadır. Eğer Sohbetimizin Sırrını Anlamak İsterseniz, Oraya Buyurun Da Sohbet Edelim." Dedi. Pâil, Serhend Şehrine Bağlı, Yirmi-yirmi Beş Kilometre Mesâfede Bir Kasaba İdi.
şâh Kemâl, Abdülkâdir Geylânî Hazretlerinin Tarîkatı Silsilesinden Olan Şeyh Fudayl'a Talebe Olmuş, Tasavvufda Yüksek Hâller Sâhibi Bir Zât İdi. Tasavvuf Hâlleriyle Kendinden Geçmiş Bir Vaziyette, Tenhâ Yerlerde Ve Sahrâlarda Dolaşırdı. Suya, Yemeğe, Yatmaya Ve Konuşmaya İhtiyâcı Olunca, Bulunduğu ıssız Ve Kurak Sahrâlardan Ansızın Bir Şehir Görünür, Orada Bulunanlar Şâh Kemâl'e Hürmet Ve İkrâm Göstererek, Arzu Ettiği Şeyleri İstemeden Getirir, Ziyâfetler Verirlerdi. Şâh Kemâl Getirilen Yemeklerden Yer, Sularından İçer, Gece De Yanlarında Kalırdı. Sabahleyin Ortalık Aydınlanmaya Başlayınca, O Görünen Şehir Ve İnsanlar Gözden Kaybolur, Yine Sahrâda Yalnız Kalırdı.
imâm-ı Rabbânî Hazretleri, Babası Abdülehad'ın, Hocası Şâh Kemâl'den Şöyle Bahsettiğini Nakletmiştir:
"şeyh Tasavvufun İnce Meselelerini Anlatmak İstediğinde, Dinleyenlerin İlimdeki Seviyelerine Göre Konuşur, Sırları Çözebilecekleri Derecede Anlatırdı."
imâm-ı Rabbânî De Şeyh Kemâl Hakkında; "keşf, Gözüm Açıldığı Zaman, Gavs-ı Sekaleyn Abdülkâdir-i Geylânî'den Sonra, Kâdirî Tarîkatı Büyükleri Arasında Şeyh Kemâl Gibisini Az Gördüm." Buyurmuştur.
abdülehad Serhend'e Gelince, Oradan Şâh Kemâl'in Bulunduğu Pâil Kasabasına Gitti. Orada Şâh Kemâl İle Sohbetler Yapıp Aralarında Muhabbet Ve Dostluk Meydana Geldi. Şâh Kemâl De Çoluk-çocuğuyla Pâil'den Serhend'e Gelir, Günlerce Kalıp Abdülehad İle Sohbet Ederlerdi. Abdülehad Şâh Kemâl'in Sohbetlerinde Sayısız Faydalar Elde Edip, Şaşılacak Hallere Ve Kerâmetlere Şâhid Oldu. Şâh Kemâl 1573 (h.981) Senesinde, Seksen Yaşında Vefât Edince Serhend'in Kihtel Kasabasında Defn Edildi.
abdülehad, İlim Ve Mârifette Yükselmek İçin Yaptığı Seyahatler Sırasında, Pekçok İlim Ve Mârifet Sâhibinin Sohbetinde Bulundu. Sonra Memleketine Dönüp, Vefâtına Kadar Serhend'de Kaldı. Ömrü İnsanlara Faydalı Olmakla Geçti. Geceleri Tâat Ve İbâdetle Geçirir, Allah İçin Ağlar, Gözyaşı Dökerdi. Çok Talebesi Ve Sevenleri Vardı. Tevâzûsundan Dolayı Kendini Hiç Kimseden Farklı Görmez Ve Hiç Birinin Kendisine Hizmet Etmesini Kabûl Etmezdi. Ekseriyâ, Evinin İhtiyaçlarını Pazardan Kendisi Taşır, Kimsenin Taşımasına Müsâade Etmezdi. Ömrünü Resûl-i Ekreme Öyle Bir Bağlılık İle Geçirdi Ki, Bir Sünneti Bile Terk Etmezdi. Sünnet Olan Tâatları Ve Duâları Yapar, Tasavvuf Ehlinin, Azîmetle, En İyi Olduğu Bildirilenle Amel Etmesi Husûsuna Da Dikkat Ederdi.
gündüzleri, Kendisinden İlim Öğrenmek İsteyen Talebelere Ders Verirdi. Bu Hususta Yazılmış Olan Uzun Ve Zor Kitapları, En İnce Noktalarına Kadar Gâyet Güzel Açıklayıp Îzâh Ederdi. Her İlimde, Bilhassa Fıkıh Ve Usûl İlminde Eşsiz Bir Âlimdi. Zamânın Âlimleri Ve Büyükleri Onu Kendilerine Hoca Ve Üstâd Kabûl Ederek Çok İstifâde Ederlerdi. Şöyle Nakledilmiştir Ki; Abdülehad Hazretleri Usûl İlminde Meşhûr Bir Eser Olan usûl-i Pezdevî'nin Derin Mânâlarındaki İncelikleri Açık Bir Şekilde Anlatırdı.
okuyarak, Çalışarak Elde Edilen Bilgilerle, Mânevî Bilgileri Birleştirmişti.
te'arrûf, Avârif-ül-me'ârif ve füsûs-ül-hıkem ve Bunlar Gibi Evliyânın Büyükleri Tarafından Yazılmış Olan Kitapları Okur Ve Çok Güzel Îzâh Ederdi. Pekçok Şevk Ve Zevk Sâhibi, Onun Yanında Bu Kitapların Okunmasından Ve Dinlemekten Haz Alırdı. Uzaktan Yakından Sohbetine Gelerek, Okunan Kitapları Ve Abdülehad'ın Yaptığı Îzâhları Dinlerlerdi. Onun Anlatışının Ve Sohbetinin Bereketiyle Maksatlarına Kavuşurlardı. Şeyh-i Ekber Muhyiddîn Arabî'nin Bildirdiği İnce Mânâları Anlamakta Eşsiz İdi. Allahü Teâlânın İhsânı İle, Yaratılışının Yüksekliğinden Ve Çok Yüksek Maksatlı Olmasından, Dînin Emirlerine Tam Uyar, İslâmiyete Uymayan Hâllere Ve Sözlere Değer Vermezdi. İmâm-ı Rabbânî Hazretleri; "pederim Ve Üstâdım, Sebeb-i Hayâtım Ve Saâdetim; Abdestte, Tahârette Ve Namazda, Pek Ziyâde Dikkat Gösterir, Edeplere Riâyet Ederdi. Ben Bunları Babamdan Görerek Öğrendim. Herbir Edebe, Bütün İncelikleri İle Riâyeti Kitablardan Öğrenmek Kolay Değildir." Buyurmuştur.
bir Gün, Sâdık Dostlarından Birisi Abdülehad'ın Odasına Girmişti. İçeri Girer Girmez, Abdülehad Hazretlerini, Uzuvları Kopmuş Ve Kesilmiş, Yere Uzanmış Bir Hâlde Gördü. İçeri Giren Kimse, Bu İşi Yapan, Ya Hırsız Yâhut Da Düşmandır Diye Düşündü. Sonra Korkarak Ve Bağırarak, Büyük Bir Üzüntü İle Dışarı Çıktı. Bir Başkasına Bu Durumu Bildirdi. Hemen İkisi Birden Odaya Girdiler. Bir De Baktılar Ki, Abdülehad Hazretleri, Rahat Ve Sağlam Bir Şekilde Murâkabe Eder Bir Hâlde Oturuyor. Ağlayarak Ayaklarına Kapandılar. Onlara; "ben Hayatta Kaldığım Müddetçe Bu Sırrı Kimseye Söylemeyin!" Buyurdu. Bu Hâlin Sebebini Sorduklarında Da; "öyle Bir Şey İdi Ki, Onu Anlatacak Söz Bulamam." Buyurdular. Fakat Hâli İle Sanki Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin Şu Beytlerini Terennüm Ediyordu.
düşmanız Kendimize, O Yâr Bizi Çekiyor
gark Olmuşuz Denize, Bizi Dalga Çekiyor.
onun Âşıklarına, Azrâil'in Yolu Yok,
dostun Âşıklarını, Sevdâ Aşkı Çekiyor.
susamışlar Fîgân Eder,
gizlice Yüz Can Verir, Dildâr-i Peydâ Çekiyor.
yeter, Âşıkların Katlinin Sırrını Söylersem,
münkirleri Kızdırıp, İnkârını Çekiyor.
abdülehad, Evliyânın Meşhûrlarından Olan Ve Oğlu İmâm-ı Rabbânî'nin Hocası Bâki-billah Hazretleri İle Görüşmeyi Çok Arzu Ettiği Hâlde, Görüşemeden Vefât Etmişti. Bunu, İmâm-ı Rabbânî Hazretleri Şöyle Anlatmıştır:
babamın Bu Büyük Arzûsunu Vefâtından Sonra, Muhammed Bâki-billah Hazretlerine Arzettim. "biz De Onları Görmeyi Çok İsterdik. Serhend'e Gitseydik Onlardan Bir Şey Öğrenirdik." Buyurdu.
imâm-ı Rabbânî Hazretleri Yine Şöyle Anlatmıştır:
babamın Bana; "ehl-i Beytin Sevgisinin, Îmân Ve Hüsn-i Hâtimeye Yâni Son Nefeste Îmân İle Gitmeye Büyük Tesiri Olur." Dediğini Hatırlayınca, Can Verme Anlarında Bunu Kendisine Sordum. "allahü Teâlâya Hamd Ve Şükürler Olsun, O Muhabbetle Ve Sevgiyle Doluyum, Nîmet Deryâsında Yüzüyorum." Buyurdu. Beyt:
ilâhi! Fâtıma Evlâdı Hürmetine,
son Sözüm Kelime-i Tevhîd Eyle.
abdülehad Hazretleri Buyurdu Ki:
"kalbime, Allahü Teâlânın Yardımı İle Öyle Geliyor Ki, Namazın Sonunda Teşehhüdde, Ettehiyyâtü'nün Okunmasının Emredilmesi Namazın Müminlerin Mîrâcı Olduğunu Hatırlatmaktır. O Hâlde Lâyıkdır Ki, Müminlerin Mîrâcında Da, Peygamber Efendimize Mîrâcında Hâsıl Olan Yüksek Hâllerden Ve Eşsiz Şereflerden Bir Şeyler Bulunsun. Allahü Teâlâ Lütfederek, Bize De Resûlünün Kâsesinden Bir Yudum İhsân Etti. Ettehiyyâtü'den Sonra, Peygamber Efendimize Salevât Okunmasının Emredilmesi, Müminlerin Mîrâcının Resûlullah'a Uyup, Tâbi Olmakla Hâsıl Olacağını Gösteriyor. Yine Bu Salevâtlar, Peygamber Efendimize Uymakla Şereflenmenin Ve Bereketli Hidâyetlerine Kavuşan Müminlere Verilen Nîmetin Hakkının Edâsı, Şükrüdür. Ayrıca, Peygamber Efendimizin Ümmetine, Mîrâc İle Şereflenmeyi Bahşettiğini Bildiren Bir Tenbih Ve Uyarmadır.
yine Şunu İşâret Etmektedir Ki, Ümmetin En Yükseklerinden Birkaçı, O En Yüksek Mertebeye Çıkarlarken, Resûlullah Efendimize Tâbi Olmak, Uymak Dâiresinden Dışarı Çıkamazlar. Onların Sonu Resûlullah'ın Başlangıcına Yetişemez Ve Hepsinin Başı, Resûlullah'ın Ayaklarının Altındadır.
tasavvufa Dâir Bir Kitap Gördüm. Onda Şöyle Yazılı İdi:
"yemeklerde Îtidâle, Orta Hale Dikkat Etmek, Normali Muhâfaza Etmek, Matlûba, Sevgiliye Kavuşmaya Kâfidir. Bu Husûsa Riâyet Edince, Zikre Ve Fikre İhtiyaç Yoktur"
abdülehad'ın Yedi Oğlu Vardı. İmâm-ı Rabbânî Dördüncü Oğludur. En Büyük Oğlu Şeyh Şâh Muhammed'i Kendisi Yetiştirip Tasavvufta Yükseltmiştir. İmâm-ı Rabbânî Hazretleri Bu Kardeşi İçin Babasının Şöyle Dediğini Nakleder:
babam Birçok Defâ Buyurdu Ki: "şâh Muhammed, Sözde Ve Hâlde Olgun Bir Talebedir." Bu Oğlu Kendisi Hayatta İken Vefât Etti.
imâm-ı Rabbânî Hazretleri Şöyle Anlatmıştır:
bu Kardeşim Vefât Ederken Baş Ucunda İdim. Âniden Tebessüm Etti. Sebebini Sordum; "hakîkât-ı Muhammedî Bana Zâhir Oldu, Göründü, Onu Seyrediyorum!" Dedi.
abdülehad Hazretleri, Din Bilgilerinde Kıymetli Kitaplar Yazmıştır. Bunlardan Bazıları Şunlardır: 1) Künûz-ül-hakâyık, 2) Mi'râc-ı Nebî, 3) Risâle-iesrâr-üt-teşehhüd.
kerâmet Ve Menkîbeleri
iffet Ve İsmet Cevheri
abdülehad Hazretleri Zâhirî Ve Bâtınî İlimleri Elde Etmek İçin Birçok Beldeleri Gezdi. Bir Memlekette Fazla Kalmaz, Başka Yere Giderdi. Böylece Pekçok Şehir Ve Beldelerde Bulunmuştu. Hindistan'ın Meşhûr Kasabalarından Skendere'de De İlim Yaymak İçin Bir Müddet Kaldı. Yüzünde Nûr, Alnında Mârifet Eserleri Parlıyordu.
bir Gün, Skendere'nin Asil Âilelerinden Sâliha Bir Hanım, Firâsetiyle Abdülehad'ın Mübârek, Kıymetli Bir Kimse Olduğunu Anlayıp, Ona Haber Göndererek; "kendi Kucağımda Terbiye Edip Büyüttüğüm Bir Kız Kardeşim Vardır. İffet Ve İsmet Cevheridir. İsterim Ki Size Nikâh Eyleyeyim. Ümit Ederim Ki Bu Teklifimi Kabûl Edersiniz." Ricâsında Bulundu. Abdülehad Önce, Evet Diyemedi, Özür Diledi. Sonra Allahü Teâlâya Duâ Edip, Bu Hususta Hayırlı Olan Şeyi Nasîb Etmesini İstedi. Sonra O Kızla Evlenmeyi Kabûl Etti Ve Onunla Nikâhlandı. Bundan Sonra Bir Müddet Skendere'de Kaldı. Hâlis Niyetle, Allah Rızâsı İçin Yapılan Bu Evlilikten İmâm-ı Rabbânî Gibi Büyük Bir Zât Dünyâya Geldi.
kaynaklar
1) Tam İlmihâl Seâdet-i Ebediyye; S.971
2) Mektûbât (imâm-ı Rabbânî); C.1, 226. Mektûb, C.2, 44. Mektûb
3) Zübdet-ül-makâmât; S.91,104
4) Umdet-ül-makâmât; S.116
5) Hadarât-ül-kuds; S.28
