bağdad'da Yetişen İslâm Âlimlerinden Ve Büyük Velîlerden. Ehl-i Sünnet Âlimlerinin Ve Evliyânın En Büyüklerinden Olan Seyyid Abdülkâdir-i Geylânî Hazretlerinin Torununun Oğludur. İsmi, Abdülkerîm Bin İbrâhim Bin Abdülkerîm El-cîlî El-kâdirî Olup, Lakabı Takıyyüddîn'dir. 1365 (h.767) Senesinde Bağdad'a Bağlı Ciyl Kasabasında Doğdu. 1428 (h.832) Senesinde Vefât Etti. Vefâtı İçin Başka Târihler De Rivâyet Edilmiştir.
küçük Yaşta İlim Tahsiline Başladı. Çok Zekî Ve Kavrayışı Yüksekti. Bu Sebeple Onu İlimde İlerlemesi İçin Zebid Bölgesine Gönderdiler. Burada Büyük Âlim Ve Evliyâ Şerefüddîn İsmâil Bin İbrâhim El-cebertî Dersler Veriyordu. Abdülkerîm Derhâl Talebeleri Arasına Girerek Derslerini Tâkibe Başladı. Kısa Zamanda Hocasının Teveccühlerini Kazandı. Bilhassa Hadîs, Fıkıh Ve Tasavvufta Yüksek Derecelere Ulaştı.
hanbelî Mezhebinde Bulunan Abdülkerîm Cîlî Hazretleri Bundan Sonra Hocasından Aldığı İşâretle İnsanlara Doğru Yolu, Ehl-i Sünnet Vel-cemâat Yolunu Öğretmeye Başladı. Yine Hocasının İzni Ve Tasarrufu İle; îmân-ı Kâmil adını Verdiği Eserini Yazmaya Başladı.
abdülkerîm Cîlî Hazretleri, Talebelerini, Bilhassa Nefsin Ve Şeytanın Aldatmalarına Karşı Çok Uyarır, Dikkatli Olmalarını Öğütler Ve Hocalarının Sözünden Hiç Çıkmamalarını Sıkı Sıkıya Tenbih Ederdi. İblisin Şöyle Dediğini Bildirirdi: "vallahi, Bana Göre Bin Âlimi Aldatmak, Îmânı Kavi Bir Ümmiyi Aldatmaktan Daha Kolaydır."
o İnsanlar Üzerinde Şeytanın Hîle Ve Aldatmalarını Şu Şekilde Özetler Ve Müslümanların Uyanık Bulunmalarını İsterdi.
şeytan Avam Tabakasına Yâni İlmi Olmayan Müslümanlara Önce Şehvete Dâir İşlerin Sevgisini Aşılamaya Çalışır. Böylece Kalp Duygularını Öldürür. Sonra Dünyâ Sevgisini Vererek Dünyâlık Kazanmaya Sevkeder. Böylece Bu İnsanların Bütün Gâyeleri Dünyâ Talebi Olur. Çünkü Cehâletle Dünyâ Sevgisi Bir Araya Gelmiştir.
sâlih Kimseler İyi Ameller İşlediklerinde Şeytan Harekete Geçer. Onlara İşledikleri Ameli Güzel Gösterir. Böylece Onları Ucba Ve Kendini Beğenmişliğe Sürükler. Sonunda Hiç Bir Âlimin Öğüt Ve Nasîhatini Dinlemezler. İblis Onları Bu Hâle Getirdikten Sonra Şöyle Der: "başkaları Sizin İbâdetinizin Binde Birisini Yapsa Kurtulur". Bu Telkinlere Kananlar Amellerini Azaltırlar. İstirâhat Yolunu Tutarlar. Kendilerini Yüceltirler, Başkalarını Hafife Alırlar. Artık Bu Hâlleri Onları Peşpeşe Günâha Sürükler.
şeytân Âlimi Aldatmak İçin İse Onun İlmi İle Devreye Girer. Söylediği Her Sözün Hak Olduğunu Anlatır. Senin Gibisi Yok Diye Telkin Eder. Şeytan Bu Yoldan Gitmekle Çok Muvaffak Olur. Büyük İslâm Âlimlerine Tâbi Olmayıp İlimlerine Güvenenlerden Pek Azı Bu Hîleden Kurtulabilir.
talebelerine Buyurduğu Ve Eserlerinde Yazdığı Bâzı Kıymetli Sözleri Şunlardır:
"allahü Teâlânın Azametini, Büyüklüğünü İlimler Kavrayamaz. Celâlinin Hakîkatını Fehimler, Düşünceler İdrâk Edemez. İlim Sâhibi Olan, O'nu İdrâkten, Anlamaktan Yana Aczini, Çâresizliğini Îtirâf Etti."
"aklın Nûru Îmân Nûrundan Azdır. Sebebine Gelince, Akıl Kuşu Hikmet Kanatları İle Uçar. Hikmet İse Delillerden İbârettir. Deliller İse Ancak Eseri Belli Şeylere Götürür."
"bir Kimse Allahü Teâlânın Kendisini Gördüğüne Yakîn Olarak İnanırsa, Âzâlarını Ve Kalbini Günâh İşlere Kaptırmaz."
"insanın Kemâl Derecesine Ulaşıp, Tasavvuf Makamlarında İlerlemesi, Allahü Teâlâyı Bilmesine Bağlıdır. Bu İse Ancak Seçilmişlere Veya Bir Mürşidin, Yol Gösterici Rehberin Huzurunda Yetişenlere Nasîb Olur."
abdülkerîm Cîlî, Yüksek Dedelerinin Yoluna Sımsıkı Bağlı Olan, Olgun Ve Kâmil Bir Velî İdi. Allahü Teâlânın Ve O'nun Dostlarının Âşığı İdi. Bu Aşk Ve Muhabbet İle Çok Güzel Şiirler Söylemiştir. insân-ı Kâmil Fî Ma'rifet-il-evâhir Vel-evâil başta Olmak Üzere, Çok Kıymetli Eserler Yazdı. Eserlerinden Bâzıları Şunlardır: el-kehfû Ver-rakîm Fî Şerhi Bismillâhirrahmânirrahîm, Menâzır-ul-ilâhiyye, Sefer-ul- Garîb, Hakîkat-ül-yakîn, Merâtib-ül-vücûd, Şerhu Müşkilât-il-fütûhât- İl-mekkiyye, Kemâlât-ül-ilâhiyye Fis-sıfât-il-muhammediyye, Nâmûs-ül- A'zam Vel-kâmûs-ul-akdem, Kâ'be Kavseyn Ve Mültekâ En-nâmûseyn, El-isfâr, Kenz-ül-mektûm, Hakîkat-ül-hakâik, Dürret-ül-ayniyye Fiş- Şevâhid-il-gaybiyye, Nevâdir-ül-ayniyye Fil-bevadir-il-gaybiyye.
kaynaklar
1) Mu'cem-ül-müellifîn; C.5, S.313
2) El-a'lâm; C.4, S.50
3) Esmâ-ül-müellifîn; C.1, S.610
4) Îzâh-ul-meknûn; C.1, S.79, 412, C.2, S.148,388, 681
5) Keşf-üz-zünûn; S.181,740,1525,1568,1650, 1922
6) Mu'cemü'l-matbûat; C.1, S.728-29
7) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.13, S.92
