mısır Evliyâsından. İsmi, Abdülvehhâb, Babasının İsmi Ahmed'dir. Lakabı Tâcüddîn, Künyesi Ebû Nasr'dır. İbn-i Arabşah İsmiyle Meşhur Oldu. 1410 (h.813) Senesinde Türkistân'da Bulunan Hâc-ı Tarhân'da Doğdu. 1516 (h.922) Senesinde Mısır'da Vefât Etti. Bâb-ı Züveyle Dışında, Kendi Dergâhı Bahçesine Defnedildi.
abdülvehhâb-ı Mısrî, Küçük Yaşta Babasıyla Birlikte Tokat'a, Sonra Haleb Ve Şam'a Gitti. Kur'ân-ı Kerîmi Okudu Ve Diğer İlimleri Tahsil Etti. Arabî İlimleri, Fıkıh İlmini Ve Başka İlimleri Babasından Okudu. Babasının, Kâdı Şihâbüddîn Bin Habâl'dan Okuduğu Esnâda, Sahîh-i Müslim'i Dinledi. İbn-i Hacer El-askalânî'den Hadîs-i Şerîf Dinledi. Alâeddîn Es-sayrafî, El-mahyavî Gibi Zâtlar Ondan İlim Öğrendiler. 1446 Senesinde, Babasının Sağlığında Hac İbâdetini Yerine Getirdi. Ferâiz İlmini Şam'da Şihâbüddîn Ahmed El-hımşî'den Öğrendi Ve Bu İlimde Özel İhtisâs Sâhibi Oldu. Şerîf Bin Emîr'den Güzel Yazı Yazmayı Öğrendi. Sofiyye'den Şeyh Nûreddîn Bin Halîl İle Karşılaşıp, Ona Talebe Oldu, Ondan Feyz Alıp Yükseldi. Bu Arada Şeyh Takıyyüddîn Abdürrahîm El-evkâcî'nin De Sohbetlerine Devâm Edip, Ondan; Sahîh-i Buhârî, Şifâ, Avârif-ül-meârif Adlı Eserleri Okuyup, Mânevî Feyz Aldı.
dımeşk'da Ve Kâhire'de Bir Müddet Kâdı Vekilliği Yaptıktan Sonra (şam'a) Kâdı Tâyin Edildi. Kendisini Çekemeyenlerin Birçok Şikâyetlerinden Dolayı, Buradan Ayrılarak Kâhire'ye Geldi. Sargatmışiyye Medresesi Müderrisi Selâhaddîn Et-trablûsî'den Boşalan Fıkıh Müderrisliğine Tâyin Edildi Ve Oraya Yerleşti. Yaşadığı Beldenin İnsanları Kendisine Çok İkrâm Ve Lütufta Bulundular. Zamanla Cemâati Çoğaldı. Sohbet Meclisi İnsanlarla Dolup Taşardı. Vefâtına Kadar Sargatmışiyye Müderrisliğine Ve Orada Bulunanlara Vâz Ve Nasîhatlarıyla İnsanları Hak Yola Dâvet Etmeye Devâm Etti.
abdülvehhâb-ı Mısrî; Âlim, Fâzıl, Vekar Sâhibi, Kâdılık Görevinde Çok Dikkatli, Âbid, Çok İbâdet Eden Bir Zât İdi. Dâimâ Abdestli Bulunurdu. Yüzü, Kalbinden Taşıp Gelen Nûrlarla Parlardı. Kendisini Ahlâkî Güzelliklerle Bezemişti. Allahü Teâlânın Sevgili Bir Kuluydu. Yürüyenlerin Ayak Sesi Duyulmasın Diye, Dergâhını Siyah Keçe İle Döşemişti. Bu Husûsu Merak Edip Sormak İsteyenlere Şöyle Derdi: "dervişlerin Yeri Hakk'ın Huzûrudur. Orada Ne Yüksek Bir Ses Duyulmalı, Ne De Yüksek Sesli Bir Hareket Olmalıdır."
çok Talebe Yetiştirdi. Talebeleri Son Derece Olgun Ve Nûr Yüzlüydüler. Halkın Ve Memleketin İleri Gelenleri Arasında Onun Üstünlüğünü Kabûl Etmeyen Yok Gibiydi. Sultanlar Ve Vâliler Her Ne Arzusu Olursa Olsun, Mutlaka Yerine Getirip Saygıda Kusur Etmezlerdi.
abdülvehhâb-ı Mısrî, Kırk Yıl Yatsı Abdesti İle Sabah Namazını Kıldı. Yirmi Beş Sene Yanı Ve Sırtı Üzerine Yatağa Yatıp Uyumadı. Hasır Üzerinde, Diz Üstü Oturup Uyurdu.
kansu Gavri, Osmanlı Sultânı Yavuz Sultan Selim'le Harb Etmek Üzere Hazırlandığı Zaman, Şeyh Abdülvehhâb-ı Mısrî Ve O Beldenin İleri Gelen Âlimlerinin Kendisiyle Berâber Gelmelerini İstedi. Kabûl Etmediler. Kansu Gavri, Onları Kendisiyle Birlikte Yavuz Sultan Selim'e Karşı Harbe Gitme Husûsunda Tehdid Etti. Şeyh Abdülvehhâb-ı Mısrî; "seninle Berâber Olamayız. Bizi Öldürecek Olsan Dahi Yavuz'a Karşı Harbe Gitmeyiz. Yavuz'un Zaferi Muhakkaktır." Dedi Ve Buyurduğu Gibi Oldu.
abdülvehhâb-ı Mısrî Buyurdu Ki:
"kanâat, Bir Dervişin Az Katık Ve Az Ekmek Bulup Yemesi Değildir. Asıl Kanâat Üç Günde Ancak Birkaç Lokma Yemesidir. O Da, Canlılığını Devâm Ettirebilmesi İçindir. Daha İyisini Yapmak İsteyen, Beş Günde Birkaç Lokma İle Yetinmeli."
"bir Talebe Hocasını Kalben Sevip, Onun İzinde Gidip Tâbi Olmadıkça, Hakîkî Talebe Olamaz."
abdülvehhâb-ı Mısrî Hazretlerinin, Kelâm, Fıkıh, Ferâiz, Tasavvuf İlimlerine Dâir Yazdığı Ve Bir Kısmı Manzûm Olan Birçok Eserleri Vardır. Bu Eserleri Şunlardır: 1) Ravdat-ür-râid Fî İlm-il-ferâid, 2) El-irşâd-ül-müfîd Li-hâlis-it-tevhîd, 3) Şifâ-ül-kelîm Fî Medh-i Nebiyy-il-kerîm, 4) El-cevher-ül-mindâd Fî İlm-il-halîl Bin Ahmed, 5) Delâil-ül-insâf Fil-hilâfiyyât, 6) Feth-ul-abîr Min Feth-il-habîr Fî İlm-it-ta'bîr, 7) Manzûmetün Fî Nahv (4000 Beyitlik), 8) Letâif-ül-hikem, 9) Keşf-ül-kurûb (bâzı Sâlih Kimselerin Hayatlarını Anlatır), 10) Eşref-ül-ensâb, 11) Eşref-ür-resâil Ve Etraf-ül-mesâil, 12) El-cevheret-ül-vad'ıyye.
kaynaklar
1) Mu'cem-ül-müellifin; C.6, S.219
2) Ed-dav-ül-lâmi'; C.5, S.97, 98
3) Şezerât-üz-zeheb; C.8, S.5
4) Keşf-üz-zünûn; S.67,620,759,920,1056,1405
5) Kevâkib-üs-sâire; C.1, S.257,258
6) Câmiu Kerâmât-il-evliyâ; C.2, S.134
7) El-a'lâm; C.1, S.180
8) Tabakât-ül-kübrâ; C.2, S.129
9) Brockelman; Gal.2, S.19,20, Sup.2, S.13
10) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.13, S.89
