mısır Evliyâsının Büyüklerinden Ve Şafîi Mezhebi Fıkıh Âlimi. İsmi Ve Nesebi; Abdülvehhâb Bin Ahmed Bin Ali Bin Ahmed Bin Muhammed Bin Zerka Bin Mûsâ Bin Sultan Ahmed Tilimsânî Ensârî'dir. İmâm-ı Şa'rânî Ve Kutb-i Şa'rânî Lakabıyla Meşhurdur. Nesebi, Peygamber Efendimize Dayanır. Abdülvehhâb-ı Şa'rânî Mısır'ın Kalkaşend Kasabasında 1493 (h.898) De Doğdu. 1565 (h.973) De Mısır'da Vefât Etti.

abdülvehhâb'ı Babası Küçük Yaşında İlim Tahsiline Verdi. Henüz Yedi Yaşında Kur'ân-ı Kerîmi Ezberledi. Sekiz Yaşında İken, Geceleri Teheccüd Namazlarını Hiç Terk Etmeden Kılmaya Başladı. Büluğ Çağına Gelmeden, Kıldığı Gece Namazlarında Kur'ân-ı Kerîmi Hatmederdi. Bir İşe Başlayınca, En İnce Ayrıntılarına Kadar İner, O İşi En İyi Şekilde Yapardı. Çalışkanlığı Ve Anlayışı İle, Hocalarının Kısa Zamanda Gönüllerini Fethederdi. Hocalarından Okuduğu Kitapları Ezberlerdi. Genç Yaşında, Hadîs Ve Fıkıh İlimlerinde Ehliyet Kazandı. Tasavvuf Yolunda Da Çalışarak, Pekçok Velînin Feyz Ve Teveccühlerine Kavuştu. Bunların Başlıcası, Aliyy-ül-havvâs Hazretleridir. Ayrıca Feyz Aldığı, Sohbetiyle Şereflendiği Hocalarından Bazıları Şunlardır: Muhammed Magribî, Muhammed Bin Anân, Ebü'l-abbâs Gamrî, Nûreddîn Hasenî, Şeyhulislâm Zekeriyyâ El-ensârî, Ali Darîr, Ali Bin Cemâl, Abdülkâdir Bin Anân, Muhammed Âdil, Muhammed Bin Dâvûd, Muhammed Servî, Nûreddîn Mürsâfî, Tâcüddîn Zâkir, Efdalüddîn. Bunlardan Başka Pekçok Evliyânın Da Teveccühlerine, Feyz Ve Bereketlerine Kavuştu.

abdülvehhâb-ı Şa'rânî'ye; "tasavvuf Yoluna Nasıl Girip İlerledin Ve Buna Kimler Sebeb Oldu?" Diye Sorduklarında Şöyle Anlattı:

tasavvuf Yolunu, Önce Hızır Aleyhisselâmdan Ve Üstâdım Aliyy-ül-havvâs'tan Öğrendim. Önce Onlara Tam Olarak İnanıp Teslim Oldum. Ne Emrettilerse Hepsini Yaptım. Nefsimle Senelerce Mücâhede Ettim. Nefsimin İstemediklerini Yaparak, Onu Terbiye Ettim. Öyle Ki, Yalnız Kaldığım Zaman, Odamın Tavanına Bir İp Bağlar, Onu Boynuma Takarak Rabbime İbâdet Ederdim. Uykum Geldiğinde Yatmak İsterdim. Fakat Boynumdaki İp, Uykuya Mâni Olurdu. Mecbûren İbâdete Devâm Ederdim. Böylece Nefsimin İstemediği Şeyleri Yaparak, Onu Terbiye Etmeye, Yola Getirmeye Çabalardım. Haramlardan Şiddetle Kaçındığım Gibi, Mübahların Fazlasını Dahi Terkederdim. Yiyecek Bir Şeyim Olmadığı Zaman Ot Yer, Kimseden Birşey İstemezdim. Vâli Konaklarının Ve Sultan Adamlarının Evlerinin Gölgesinden Dahi Geçmez, Yolumu Değiştirirdim. İyice İncelemeden Bir Şey Yediğim Olmadı. Öyle Bir Hâle Geldim Ki, Gelen Yiyeceğe Bakarak, Onun Helâl Olup Olmadığını, Rabbimin Bana İhsân Etmesiyle Anlamaya Başladım. Helâl Yiyeceklerden Temiz Ve Güzel, Haram Olanlardan İse, Kötü Ve Pis Bir Koku, Şüphelilerden De, Haramlardakinden Daha Az Bir Koku Hâsıl Olmaya Başladı. Bu Alâmetlere Göre Hareket Ettim. Elimden Geldiği Kadar Dînin Emir Ve Yasaklarına Dikkat Ettim. Cenâb-ı Hak Da, Bana İbâdetleri Zevkle Yapmayı İhsân Etti. Kalp Gözüm Açıldı, Yakîn Hâsıl Oldu Ve Hakîkatin Menbaına, Kaynağına Eriştim. 1540 Senesinde Hacca Gittiğimde, Kâbe'nin Altın Oluğunun Altında, Duâ Ederek Allahü Teâlâdan İlmimi Arttırmasını İstedim. O Ânda Hâtifden, Gizliden Gelen Bir Ses; "sana, Şimdiye Kadar Gelen Müctehidlerin Ve Onlara Tâbi Olanların Sözlerini Tartıp Anlayan Bir Mîzân Verdim. Bu Sana Yetmez Mi?" Diyordu. Bu Sese Karşı; "ya Rabbî! Yeter. Fakat, Daha Fazlasını İsterim." Dedim.

abdülvehhâb-ı Şa'rânî Zamânının Velîlerini Sık Sık Ziyâret Eder Nasîhat İster Ve Gönüllerini Alırdı.

1540 Senesi Bir Yaz Günü, Kâhire'nin Nil Nehri Üzerindeki Hâkimî Köprüsünün Altında Bulunan Yaşlı Bir Velîyi Ziyârete Gitti. Selam Vererek İçeri Girince O Zât Adını Sordu. "abdülvehhâb." Dedi. Ona; "senelerden Beri Seni Görmek Arzusunda İdim. Buyur Otur." Deyince Yanına Oturdu, El Ele Tutuştular. Elini Öyle Kuvvetlice Sıktı Ki, Neredeyse Acıdan Bağıracaktı. Ona; "kuvvetimi Nasıl Buluyorsun?" Diye Sorunca; "çok Büyük Bir Kuvvete Sâhibsiniz." Dedi. O Zaman Ona:

"işte Bu Kuvvet, Gençliğimden Beri Yediğim Helâl Lokmalar Sebebiyle Hâlâ Mevcuttur. Hamurum Helâl Bir Maya İle Yoğrulmasaydı, Bu Günün, Günahlarına Aldırmayan İnsanların Vücutları Gibi, Benim Vücûdum Da Gevşek Olurdu. Ey Oğlum! Yüz Kırk Üç Yaşına Geldim. Allahü Teâlâya Yemin Ederim Ki, Bugün İnsanlar Her Yönden Değişmiştir. Hele Bu Son Senelerde, Dînin Emirlerini Yerine Getirmekte Ve Emânete Riâyet Etmekte Büyük Bir Eksiklik Var. Bugün Yakın Akrabân, Hattâ Öz Kardeşin Bile Seni Tanımamaktadır. Oğlun Dahi Sana Başka Gözle Bakmakta Ve Bir Yabancı Gibi Davranmaktadır. İnsanların Birbirlerine Muhabbetleri Hiç Kalmamış, Dert Ve Belâlara Karşı Sabırları Eksilmiş, Kazâ Ve Kadere Karşı Boyun Eğmek Yerine Gazab Hâkim Olmuş, Dinleri Zayıflamıştır. Ey Oğlum! Şimdi Sana Zamânımızın Kötü Ve Yorgun İnsanlarını Anlatmaktansa, Sâlih İnsanlarını Anlatmak Daha İyi Olacak." Dedi Ve Şöyle Devâm Etti: "zamânımızın En İyileri; Geceleri Kalkıp Sabahlara Kadar Namaz Kılan, Sabah Namazından Sonra Öğleye Kadar Kur'ân-ı Kerîm Okuyup Tesbîhini Çekerek Allahü Teâlâyı Zikreden, İkindiye Kadar Duâlarını Yapan, Akşama Kadar Her Gün Devâm Üzere Olduğu Duâları Tekrar Tekrar Yapan, Yatıncaya Kadar Da Tövbe İstigfâr Ederek Vaktini Geçirenlerdir."

abdülvehhâb-ı Şa'rânî Ona:

"böyle Kimselerin Görünürdeki Bütün Günahlardan Temizlendiğini Düşünsek, Bu İnsanın, Başkaları Hakkında Kötü Düşünmesinin Önüne Geçebilir Miyiz? Bu Kimse, Kendisini Kıskananları Bir Dakika Olsun Görmek İster Mi?" Diye Sordu. O Da Cevap Olarak Şöyle Dedi:

"bu, Çok Zayıf Bir İhtimâldir. Bir İnsan, Hayâtı Boyunca Durmadan İbâdet Yapsa, Kazandığı Sevapları Terâzinin Bir Kefesine Koysa, Bu Kimsenin Bir Müslüman Hakkında Sû-i Zannından Meydana Gelen Günâhını Da Bir Kefesine Koysan, Günah Kefesinin Ağır Basacağını Görürsün. Sâlih, İyi Kimselerin Hayatları Boyunca Yaptığı İbâdetler, Bir Defâ Yaptığı Kötü Düşünceden Meydana Gelen Günâhı Karşılayamadığına Göre, Diğer İnsanların Hâllerinin Ne Olacağını Düşün!"

imâm-ı Şa'rânî Pek Çok Talebe Yetiştirdi. Etraftan Akın Akın Gelen Talebeler Medreseyi Doldurur, Onun Eşsiz Bir Deryâ Olan Bilgilerinden İstifâdeye Çalışırlardı. Talebelerine Hem Zâhirî, Hem De Bâtınî İlimleri Öğretirdi. Hattâ Kendisini Çekemeyen Ve Aleyhinde Olanlara Rüyâda Görünür, Onları Îkâz Eder, Bozuk Düşüncelerden Korurdu. Böylece Onların Da İstifâde Etmesini Sağlar, Cehennem'de Yanacak Bir Hâlden Onları Korumaya Çalışırdı. Merhameti Çok Fazlaydı.

birgün Biri Şeyhülislâm Nasîruddîn Lekânî'ye Gelerek Onun Hakkında Çeşitli Yalan Ve İftirâlar Uydurdu. Şeyhülislâm Da Bu Sözlere İnandı. Bu Haberi İşiten Abdülvehhâb-ı Şa'rânî, Şeyhülislâm'ın Yanına Gelerek, Ondan Mâlikî Mezhebinin Fıkıh Bilgilerini İhtivâ Eden Kâsım Abdürrahmân'ın Yazdığı Müdevvene'yi Emânet İstedi. Şeyhülislâm Kitabı Vermeden Önce; "al, Okursun Da, Belki Yaptığın Kötülüklerden Vaz Geçersin. Dînin Emir Ve Yasaklarına Uyarak Doğru Yolu Bulursun." Dedi. Abdülvehhâb-ı Şa'rânî De; "inşâallahü Teâlâ Öyle Olur." Buyurdu. Şeyhülislâm, Talebelerinin Birisine Emredip, Birkaç Cilt Olan Müdevvene'yi Kütüphâneden Getirmesini Söyledi. Ciltler Gelince, İleri Gelen Talebelerinden Birine, Ciltleri Abdülvehhâb-ı Şa'rânî İle Götürmesini Emretti. İmâm-ı Şa'rânî İle Talebe Eve Geldiler. Talebe Kitabı Bıraktıktan Sonra Gitmek İstedi. Fakat İmâm-ı Şa'rânî, Bir Gece Kalıp Ertesi Sabah Gitmesini Söyleyince, Talebe Kabûl Etti. Gecenin Üçte Biri Geçinceye Kadar O Talebe İle Sohbet Etti. Talebeye Yatmasını Söyleyip, Kendi Odasına Geçti. Odasında Çok Az Bir Zaman Durup, Tekrar Talebenin Kaldığı Odaya Geldi. Onu Uyandırıp, Abdest Aldırdı. Beraberce Fecr Vaktine Kadar Namaz Kıldılar. Sonra Sabah Namazlarını Kılıp, Güneş Bir Mızrak Boyu Yükselinceye Kadar Kur'ân-ı Kerîm Okudular. Sonra Duhâ Namazını Kıldılar. Talebeye; "şimdi Hocanın Yanına Gidebilirsin.getirdiğin Bu Kitapları Da Teslim Edip, Benim Teşekkür Ettiğimi Bildirirsin." Buyurdu. Talebe; "peki Efendim." Diyerek, Kitapları Kucakladı. Fakat İçinden De; "bir Geceliğine Onu Getirtip, Hiç Bakmadan Geri Götürmenin Ne Faydası Vardı." Demekten Kendini Alamadı.

talebe Kitabı Okumadığı İçin, İçindeki Yazılardan Haberi Yoktu. Kitapları Hocasına Götürdüğünde, Şeyhülislâm Nasîruddîn, Abdülvehhâb-ı Şa'rânî'nin Kendisiyle Alay Ettiğini Sanarak Kızdı. O Sırada Bir Kimse Gelip, Şeyhülislâm'a Bir Suâl Sordu. Şeyhülislâm Soruyu Tam Olarak Cevaplandırabilmek İçin, Müdevvene'nin Ciltlerini Karıştırmaya Başladı. Her Cildin Başından Sonuna Kadar, Sayfaların Kenarında Abdülvehhâb-ı Şa'rânî'nin Kendi El Yazısı İle Yazılmış Lüzumlu Açıklamalar Ve Kayıtların Olduğunu Gördü. Talebeyi Çağırarak; "abdülvehhâb Bu Geceyi Kitaplara Yazı Yazmakla Mı Geçirdi?" Diye Sordu. Talebe De Yemîn Ederek; "efendim! Bu Gece Abdülvehhâb-ı Şa'rânî Benden Yirmi Dakikadan Daha Fazla Bir Zaman Ayrılmadı. Sabaha Kadar Berâber Namaz Kıldık. Kur'ân-ı Kerîm Okuduk. Onun Benim Yanımda Kitaplarla Meşgûl Olduğunu Hiç Görmedim." Dedi.

talebesinden Bu Sözleri İşiten Şeyhülislâm'ın, Hayretinden Aklı Karıştı. Değil Yirmi Dakikada, Yirmi Günde Bile Bu Ciltler Dolusu Kitabı Okumak Mümkün Değildi. Fakat Hakîkat Gözünün Önünde İdi. Bütün Ciltler Okunmuş, Sayfa Kenarlarına Îzâhlar Yazılmıştı. Bu Allahü Teâlânın Abdülvehhâb-ı Şa'rânî'ye İhsan Ettiği Bir Kerâmetti. Hemenabdülvehhâb-ı Şa'rânî Hakkında Düşündüğü Kötü Düşüncelere, Ona Söylediği Sözlere Pişmân Olup, Tövbe İstiğfâr Eyledi. Koşarak İmâm-ı Şa'rânî'nin Evine Gitti Ve Huzûruna Kabûlü İçin Yalvardı. Kabûl Edilince Tövbe Ettiğini Bildirdi. Abdülvehhâb-ı Şa'rânî De; "maksadım, Bu Gece Bana Emânet Olarak Verdiğin Kitaplardan Hazırladığım Bu Muhtasarı Senin Öğrenmendi." Buyurdu.

emir Muhammed Defterdâr Ve Arkadaşları Her Gece Yatsı Namazından Sonra Bir Yerde Toplanıp Sohbet Ederlerdi. Âlimlerin İlminden, Velîlerin Kerâmetlerinden Anlatırlardı.

bir Gün Yine Böyle Toplanmışlardı. Sohbet Ânında Söz, Halen Hayatta Olan İmâm-ı Şa'rânî'ye Geldi. Onun Büyüklüğünü Anlayamayan Bâzıları, Aleyhinde Dedikodu Etmeye Başladılar. Emir Muhammed Defterdâr Da Onlarla Birlik Olup, Aleyhinde Konuştu. O Gece Rüyâsında, Kalabalık Bir Ordunun Mısır'a Bir İç Karışıklığı Düzeltmek İçin Geldiğini Gördü. Ordu Kumandanı, Mısır'ın Bâbunnasr Denilen Kapısında Durdu Ve; "mısır'ın Sâhibi İle Görüşüp, Mısır'ın Anahtarını Vermedikçe İçeri Girmeyiz." Dedi. "mısır'ın Sâhibi Kimdir?" Dediklerinde; O Da; "abdülvehhâb-ı Şa'rânî'dir." Dedi. Kumandan, Adamlarından Birini Gönderdi. İmâm-ı Şa'rânî'yi Evinde Bulamadılar. Oğlu Abdürrahmân'a Durumu Anlattılar. Abdürrahmân, Babasının Müsâade Edeceğini Söyleyerek Anahtarı Verdi. Uyandığında, Emir Muhammed Defterdâr Yaptığı Hatâyı Anladı. Demek Ki, Bu Zamanda Mısır'ın Hakîkî Sultânı Abdülvehhâb-ı Şa'rânî'ydi. Sabah Olduğunda, İmâm-ı Şa'rânî Hazretlerine Gidip Talebesi Olmakla Şereflenmek İstediğini Bildirince; "talebe Olmanız İçin İlle Anahtar Mı Vermek Lâzımdır?" Buyurarak, Gece Rüyâsında Gördüklerini Bildiğini İşâret Etti. Bu Kerâmetini De Gören Emir Muhammed Defterdâr'ın, Ona Olan Bağlılığı Ziyâde Oldu.

seyyid Ahmed Bedevî Hazretlerinin Mısır'ın Tanta Şehrindeki Türbesi Başında, Her Sene Belli Bir Günde Toplantı Yapılıp, Mevlid Okunurdu. Şeyh Sa'düddîn Sanâdîdî, İmâm-ı Şa'rânî'yi Sevmez, Onun Büyüklüğüne İnanmazdı. Hattâ Onun Pekçok Kötü Taraflarının Olduğunu Savunur, İlminin Derinliğine İnanmazdı. Ahmed Bedevî'nin Türbesi Başında Mevlid Okunduğu Bir Sene, Oraya İmâm-ı Şa'rânî Ve Sa'düddîn Sanâdîdî De Gelmişlerdi. Sa'düddîn, Abdülvehhâb-ı Şa'rânî'nin Mevlide Gelmesine Şiddetle Karşı Çıkarak; "böyle Bir Mevlidde, Kendisinde Pekçok Kötü Yanlar Bulunan Kimse Nasıl Bulunabilir?" Demişti. Sa'düddîn, O Gece Rüyâsında Peygamber Efendimizi Gördü. Resûlullah Efendimiz Abdülvehhâb-ı Şa'rânî'yi Kucaklamış, Bağrına Basmıştı. Abdülvehhâb-ı Şa'rânî'nin De Göğüslerinden Süt Akıyor, Mevlide Gelen Herkes, Doyuncaya Kadar Onun Sütünden İçiyorlardı. Seyyid Ahmed Bedevî Hazretleri De, Resûlullah Efendimizin Huzûrunda İdi. Ahmed Bedevî, Oradakilere; "bizden Meded İsteyen Abdülvehhâb-ı Şa'rânî'yi Ziyâret Etsin." Diyordu. Rüyâdan Uyanan Sa'düddîn, İmâm-ı Şa'rânî'nin Büyüklüğünü Anlayarak, Ona Karşı Olan Bozuk Îtikâdını Düzeltti Ve Onun En Yakın Talebelerinden Oldu.

evliyânın Büyüklerinden Ömer Nebtîtî'nin Talebesi Abdullah, İmâm-ı Şa'rânî'nin Büyüklüğünü Çekemez, Onu Kıskanırdı. Abdullah, Bir Gece Rüyâsında Sevgili Peygamberimizi Gördü. Huzûrunda Hazret-i Ali De Vardı. Ona Buyurdular Ki: "abdülvehhâb'a Şu Takkemi Giydir. Ayrıca Ona, Mahlûkâta Tasarruf Etmesini Söyle. Başkalarına İse Mâni Ol." Abdullah, Resûlullah Efendimizden Bu Sözleri İşitince, Yaptığı Hatânın Büyüklüğünü Anladı. Uyandığında Tövbe Etti.

âmir Bağdâdî İsimli Talebesi Önceleri; "hiç Kimse, Bir İhtiyacın Hâsıl Olmasında Vâsıtaya Muhtâç Değildir. Bu Sebeple Allahü Teâlâdan Bir Şey İsterken Başkalarını Vesile Etmek, Onun Hürmetine Ver Demek Olmaz." Der, Velîlerdeki Kerâmetlere De İnanmazdı. Bir Gün Rüyâsında Resûlullah Efendimizi Gördü. Yanında Abdülvehhâb-ı Şa'rânî Hazretleri De Vardı. Peygamber Efendimizin Mübarek Elini Öpmek İstedi. Fakat Ona Hiç İltifat Etmiyor, Huzûruna Gittikçe Yönünü Ondan Çeviriyordu. Bir Ara Abdülvehhâb-ı Şa'rânî'ye; "ne Olur, Peygamber Efendimize Bir Arz Et De, Beni Kabûl Buyursun. Mübarek Elini Öpmekle Şerefleneyim." Diyerek Yalvarmaya Başladı. O Kadar Yalvardı Ki, Abdülvehhâb-ı Şa'rânî Onun Gözlerinden Akan Yaşlara Dayanamadı. Resûlullah Efendimizin Huzûruna Varıp, Onu İşâretle Bir Şeyler Söyledi. Bunun Üzerine Onu Huzûr-i Şerîflerine Kabûl Ettiler. Uyandığında, Önceki Düşüncelerinin Ne Kadar Yanlış Olduğunu Anladı. Tövbe Etti Ve Sabahleyin Abdülvehhâb-ı Şa'rânî'nin Medresesine Gitti. Talebesi Olmakla Şereflendi.

abdülvehhâb-ı Şa'rânî Hazretlerine, Allahü Teâlânın Öyle İhsânları Vardı Ki, Saymakla Bitmezdi. Bunlardan Biri De; Güneşin Batışından Doğuşuna Kadar, Yâni Akşamdan Sabaha Kadar, Cansız Eşyânın Ve Hayvanların Tesbîhlerini Duyması İdi. Bir Gün Akşam Namazını, Haramlardan Çok Sakınan Hattâ Şüpheli Korkusuyla Mübahların Fazlasını Bile Terkeden Hocası Emînüddîn'in Arkasında Kılıyordu. O Anda Gözünden Perde Açıldı. Direk, Duvar, Hasır, Döşenmiş Taşların Tesbîhlerini Duymaya Başladı. Korktu, Sonra Mısır'da Bulunan Her Şeyin, Sonra Etraftaki Devletlerdeki Ve Okyanuslardaki Bütün Mahlûkların Konuşmalarını Ve Tesbîh Seslerini İşitmeye Başladı. Okyanustaki Bir Balık Şöyle Tesbîh Ediyordu:

"ey Cansızların, Hayvanların, Bitkilerin, Her Şeyin Rızkını Veren Rabbim! Mahlûkâtından Hiç Birinin Rızkını Unutmayan Ve İsyân Edenden Dahi İhsânını Kesmeyen Sen, Her Türlü Noksanlık Ve Kusurdan Münezzehsin."

namazı Kılıp Bitirdiler. Sabaha Kadar Bu Hâl Onda Devâm Etti. Çok Korktu. Sabah Olurken, Hak Teâlâ Merhamet Edip, Bu Gibi Şeyleri Duymasını Perdeledi. Ancak Allahü Teâlânın İhsânı Olan Bu Durum Onda Kaldı. İstediği Zaman, İstediği Yeri Görmek, Gezmek Nîmetini Allahü Teâlâ Ona İhsân Etti. Bununla Da Îmânı Kuvvetlendi. Abdülvehhâb-ı Şa'rânî, Bu Hâdiseden Sonra, İstediği Zaman Gönül Gözü İle Bütün Dünyâyı, Bilhassa İslâm Âlemini Seyrederdi. Şehir, Kasaba, Köy Ve Ülkeleri Aşar, Endonezya'dan Magrib'e, Türkiye'den Yemen'e Kadar Varır, İhtiyaç Sâhiplerine Yardım Ederdi. Bunların Hepsinin, Cenâb-ı Hakkın Bir İhsânı Olduğunu Bildirirdi. Bir Gün Buyurdu Ki: "kendimi Bir Vâsıta İçinde Gördüm. Bir Anda Yeryüzünü Dolaşıyordum. Bütün Âlim Ve Evliyânın Kabirlerinin Üzerlerinden, Seyyid Ahmed Bedevî Ve İbrâhim Düsûkî Hazretlerinin Kabirlerinin Altından Geçerek Ziyâret Ediyordum."

bir Gün Habeşistanlı Bir Gayri Müslim, Mısır'a Gelmişti. Abdülvehhâb-ı Şa'rânî'nin Nâmını Duyduğu İçin, Onunla Görüşmek İstiyordu. İmâm-ı Şa'rânî Onu Kabûl Etti. Habeşistan İle İlgili Konuşmaya Başladılar. Abdülvehhâb-ı Şa'rânî, Habeşistan'ı Öyle Anlatıyordu Ki, En İnce Ayrıntılarına Kadar Îzâh Ediyordu. O Gayri Müslim Dinledikçe, Yaşadığım Yeri Benden Daha İyi Biliyor Diye Hayret Ediyordu. Dayanamayıp Abdülvehhâb-ı Şa'rânî'ye; "siz Habeşistanlı Mısınız?" Diye Sordu. O Da; "dünyâda Nereyi Görmek Arzu Etsem, Allahü Teâlâ Bana Orayı Gösterir. Bu, Cenâb-ı Hakk'ın Bana Bir İhsânıdır." Buyurdu. Bunu İşiten Gayri Müslim, Kelime-i Şehâdet Getirerek Müslüman Oldu.

allahü Teâlânın Abdülvehhâb-ı Şa'rânî'ye İhsânlarından Biri De, Mısır Veya Başka Yerlerdeki Talebelerine Kalben Seslendiği Zaman Derhal Yanına Gelmeleriydi. Yanına Gelmeye Karar Veren Bir Talebe Yola Çıksa, Ona Kalben Geri Dön Derse, O Da Dönerdi. İnsanlara Ve Talebelerine Sıkıntı Anlarında Yardım Ederdi. O Darda, Sıkıntıda Olanların Sığınağı Ve Mânevî Doktoru İdi.

talebelerinden Yahya Varrâk Arkadaşlarıyla Hacca Gidiyordu. Bindiği Hayvan Çok Zayıftı. Bir Müddet Gittikten Sonra Yorulup Yattı. Arkadaşlarına Kendisini Beklememelerini, Yola Devam Etmelerini Söyledi. O, Hayvanının Dinlenmesini Bekliyordu. O Anda Abdülvehhâb-ı Şa'rânî Hazretleri Yanında Peyda Oldu. Hayvanı Tutup Kaldırdı Ve Ona Tebessüm Ederek Kayboldu. Yahyâ Varrâk Hayvanın Üzerine Bindi. Öyle Hızlı Gitmeye Başladı Ki Arkadaşlarına Yetişti Ve Onları Geçti. Kâbe-i Muazzamanın Etrafında Tavaf Ederken Yine Abdülvehhâb-ı Şa'rânî Hazretlerini Gördü. Tavaf Müddetince Yanındaydı. Hâlbuki O, O Sene Hacca Gitmemişti.

abdülvehhâb-ı Şa'rânî, Allahü Teâlânın İzniyle Hiç Bir Mahlûkdan Korkmazdı. Yılandan, Akrebden, Timsahdan, Cinden Ve Benzerlerinden Korkmaz, Ancak Dînin Emir Ve Yasaklarına Uygun Olarak Onlardan Uzak Dururdu. Bir Gün Saîd'e (portsaid'e) Gidiyordu. Nehrin Kenarından Yedi Kadar Timsah Onu Tâkibe Başladı. Herbiri Öküz Büyüklüğünde İdi. Onu Merkeb Üzerinde Gören Halk, Yutulacak Diye Feryada Başladı. İşte O Zaman Belini Doğrulttu Ve Suya, Timsahların Arasına İndi. Hepsi Çekilip Kaçtılar. Sonra Hayvanın Yanına Geldi. Oradaki İnsanlar, Bu Hâli Görünce Hayret Ettiler.

abdülvehhâb-ı Şa'rânî, Bir Gece Terkedilmiş Ve Bakımsız Bırakılmış Bir Velînin Türbesinde Uyudu. Bu Türbe Üzerinde Bir Kubbe, Etrâfında Da Taşlar Bulunuyordu. Taşların Aralarında İse, Büyük Yılanlar Vardı. Yılanlardan Korktukları İçin, İnsanlar Bu Mübârek Zâtı Ziyâret Edemezlerdi. Yılanlar, O Gece Abdülvehhâb-ı Şa'rânî'nin Etrâfında Dolaşıp Durdular. Abdülvehhâb Hazretleri O Büyük Ve Zehirli Yılanları Görüyor, Kalbine Zerre Kadar Korku Getirmiyordu. Sabahleyin, O Belde Halkı Abdülvehhâb-ı Şa'rânî'nin O Türbede Yattığını Öğrendiklerinde, Hayretten Dona Kaldılar. Huzûruna Çıkıp; "biz, Yılanların Korkusundan, Türbenin İçine Değil, Etrâfına Bile Yaklaşamıyoruz. Siz Orada Nasıl Yatabildiniz?" Diye Sordular. Onlara Buyurdu Ki: "allahü Teâlâ, Yılanlara Beni Sokmaları İçin İlhâm Etmedikçe, Onlar Beni Sokmazlar. Yılana Kudret Lisânı İle, Git Falancayı Sok! Denir. Yılan Da O Kimseyi, Hasta Yapmak Veya Kör Etmek Yâhut Öldürmek İçin Sokar. Allahü Teâlânın İrâdesi Olmadan, Yılanın Bir Kimseyi Sokması Mümkün Değildir."

abdülvehhâb-ı Şa'rânî Hazretleri Cinlerle Başından Geçen Bir Hâdiseyi Şöyle Anlatır:

bir Zamanlar Evime, Cinlerden Biri Gelmeye Başladı. Bu Cin Bana Doğru Gelirken, Vücûdumun Bütün Kılları Diken Diken Olurdu. O Ânda Allahü Teâlânın İsmini Söylemeye Başlardım. Cenâb-ı Hakk'ın İsmini Duyan Cin, Derhâl Benden Uzaklaşırdı. Hiçbir Zaman Ondan Ne Çekindim, Ne De Korktum. Aksine, Gece Yolumu Kestiği Zaman, Ona Selâm Vererek Geçip Giderdim. İnsanın Tabiatı Cinden Nefret Ettiği Hâlde Her Gün Onları Göre Göre Nefret Etmez Hâle Geldim.

kıtlık Olduğu Günlerde, Cinlerden Bir Grup Evime Yerleşmişti. Onlara Dedim Ki: "bu Gösterdiğim Ekmeklerden Güzelce Yiyiniz. Hiçbir Müslümana Sakın Zarar Vermeyiniz." Onların Da Bana; "başüstüne, Emirlerinizi Dinleyip İtâat Edeceğimize Söz Veriyoruz." Dediklerini Duydum. Cinlerden Biri Keçi Kılığına Girip, Geceleri Bizim Odaya Girer, Lâmbayı Söndürür Ve Gürültü Çıkarırdı. Bu Hâlden Evdekiler Korkuya Düştüler. Çocukların Korkmaması İçin, Bir Gece Sedirin Altına Saklanarak Cinin Gelmesini Bekledim. Tam Önümden Geçerken, Elimle Bir Ayağını Yakaladım. Bağırmaya Ve Yardım İstemeye Başladı. Bunun Üzerine Ona; "ey Keçi Kılığına Girmiş Olan Cin! Bir Daha Evime Girip Çocuklarımı Korkutmaya Devâm Edecek Misin, Etmeyecek Misin?" Dedim. Tövbe Ederek, Bir Daha Gelmeyeceğine Söz Verdi. Buna Rağmen Ayağını Bırakmıyordum. Ayağı Elimde İnceldi, İnceldi Bir Kıl İnceliğini Aldıktan Sonra Avcumdan Çekilip Gitti. Bu Hâdiseden Sonra O Cin Evime Gelmez Oldu.

ey Kardeşim! Buna Benzer Cinlerle Başımdan Geçen Hâdiseler Çoktur. Bunları Anlatmamdan Maksadım, Bâzı Okunacak Duâları Zamânında Okumanız İçindir. Gece Veya Gündüz Yapacağın İşlerde, Kendini Bunların Şerlerinden Nasıl Koruyacağını Bilmeniz İçindir. Eğer Ben De Bu Duâları Bilmeseydim, Diğer İnsanlar Gibi Görünmeyen Bu Yaratıklardan Korkardım.

abdülvehhâb-ı Şa'rânî İnsanlar Arasındaki Anlaşmazlıkları Her İki Tarafı Üzmeden Çözer, İki Tarafın Da Kabul Edeceği Bir Netîceye Bağlardı.

osmanlı Pâdişâhı Sultan Selîm Han Mısır'ı Zaptettiği Zaman, Cumâ Namazını Ezher Câmiinde Kıldı. Cumâ Namazını Kıldıran Hatîb İçin Yüz Altın Bağışladı. Bunu Önceden Öğrenen Hatîb, O Gün Cumâ Namazını Kıldırma Sırası Kendisinde Olan Diğer Hatîb Arkadaşından İzin Almıştı. Nöbetini Devreden Hatîb, Diğer Arkadaşının Altınlara Kavuştuğunu Görünce, Söylenmeye Başladı. O Sırada Orada Bulunan Abdülvehhâb-ı Şa'rânî Aralarına Girip, Nöbetini Veren Hatîbe; "üzülme! Allahü Teâlâ Bunu Sana Kısmet Etmemiş." Dedi. O Da; "rızkımın Kesilmesine Bu Arkadaşım Sebeb Olduğu İçin Kızıyorum." Dedi. Abdülvehhâb Hazretleri De; "o Sebeb Oldu Görünüyorsa Da, Aslında Sebeb O Değildir. Arkadaşın İlâhî Kudretin Bir Âletidir. Âleti Kim Hareket Ettiriyorsa, Hüküm Onundur. Yoksa Âletin Değildir. Senin Böyle Söylemen, Sopa İle Dövülüp De, Sopayı Vurana Değil Sopaya Kızan Adamın Hâline Benziyor. Hani Sen Her Cumâ Hutbelerinde; "vallahi Veren De Allahü Teâlâdır, Alan Da. Yükselten De Allahü Teâlâdır, Alçaltan Da..." Demez Miydin? Şimdi Niçin Bunun Tersine Göre Hareket Ediyorsun?" Deyince, O Hatîb; "üstâdım! Huccet Ve İsbâtlarınla Beni Susturdun." Diyerek Oradan Ayrıldı.

peygamber Efendimizin Sözlerine, Sünnetine Uymaya Çok Dikkat Ederdi. Hadîs-i Şerîfleri Kabul Etmeyenlere Şöyle Buyururdu:

sünnet, Yâni Hadîs-i Şerîfler, Kur'ân-ı Kerîmi Açıklamaktadır. Mezheb İmâmları, Sünneti Açıklamışlardır. Din Âlimleri De, Mezheb İmâmlarının Sözlerini Açıkladılar. Kıyâmete Kadar Da Böyle Olacaktır. Sünnet, Yâni Hadîs-i Şerîfler Olmasaydı Suları, Tahâreti, Namazların Kaç Rekat Olduklarını, Rükû Ve Secdede Okunacak Tesbîhleri, Bayram Ve Cenâze Namazlarının Nasıl Kılınacağını, Zekât Nisâbını, Orucun, Haccın Farzlarını, Nikâh Ve Hukûk Bilgilerini, Hiçbir Âlim, Kur'ân-ı Kerîmde Bulamaz Ve Öğrenemezdi. İmrân Bin Hasîn'e Birisi; "bize Yalnız Kur'ân'dan Söyle." Deyince; "ey Ahmak! Kur'ân-ı Kerîmde, Namazların Kaç Rekat Olduğunu Bulabilir Misin?" Dedi. Hazret-i Ömer'e; "farzların Seferde Kaç Rekat Kılınacağını Kur'ân-ı Kerîmde Bulamadık." Dediklerinde; "allahü Teâlâ, Bize, Muhammed Aleyhisselâmı Gönderdi. Biz, Kur'ân-ı Kerîmde Bulamadıklarımızı, Resûlullahtan Gördüğümüz Gibi Yapıyoruz. O, Seferde, Dört Rekat Farzları İki Rekat Kılardı. Biz De Öyle Yaparız." Buyurdu. Din İmâmlarının Hiçbir Sözü, İslâmiyetin Dışında Değildir. Çünkü Herbiri Hem Hakîkatte, Hem De Şerîatte Âlimdirler.

resûlullah Efendimiz Kur'ân-ı Kerîmde İcmâlen Bildirilenleri, Yâni Kısa Ve Kapalı Olarak Bildirilenleri Açıklamasaydı, Kur'ân-ı Kerîm Kapalı Kalırdı. Resûlullah'ın Vârisleri Olan Mezheb İmâmlarımız (r.aleyhim) Hadîs-i Şerîflerde Mücmel Olarak Bildirilenleri Açıklamasalardı, Sünnet-i Nebeviyye Kapalı Kalırdı. Böylece, Her Asırda Gelen Âlimler, Resûlullah'a Tâbi Olarak, Mücmel Olanı Açıklamışlardır. Allahü Teâlâ, Nahl Sûresinin Kırk Dördüncü Âyetinde Meâlen; "insanlara İndirdiğimi Onlara Beyân Edesin"buyurdu. Beyan Etmek, Allahü Teâlâdan Gelen Âyetleri, Başka Kelimelerle Ve Başka Sûretle Anlatmak Demektir. Ümmetin Âlimleri De, Âyetleri Beyân Edebilselerdi Ve Kapalı Olanları Açıklayabilselerdi Ve Kur'ân-ı Kerîmden Ahkâm Çıkarabilselerdi, Allahü Teâlâ Peygamberine, Sana Vahy Olunanları Tebliğ Et Derdi. Beyân Etmesini Emr Etmezdi.

abdülvehhâb-ı Şa'rânî Hazretleri Üç Yüzden Fazla Eser Yazmıştır. Bunların En Kıymetlisi Dört Mezhebin Fıkıh İlmini Bir Araya Topladığı mîzân-ül-kübrâ isimli Eseridir. Diğer Eserlerinden Bâzıları Şunlardır: 1) Envâr-ül-kudsiyye, 2) Tabakât-ül-kübrâ: eserde, Asr-ı Saâdetten Zamânına Kadar Dört Yüzden Fazla Büyük Âlim Ve Velînin Hallerini, Kerâmetlerini, Sözlerini Bildiren Kıymetli Bir Kitaptır. 3) Ecvibet-ül-merdiyye, 4) Ahlâk-uz-zekiyye Vel-ulûm-ül-ledünniyye, 5) İrşâd-ül-muğfelîn, 6) Bahr-ul-mevrûd, 7) Feth-ül-mubîn, 8) Ferâid-ül-kalâid, 9) Sirâc-ül-münir, 10) Meşârık-ül-envâr-il-kudsiyye.

kerâmet Ve Menkîbeleri

evliyânın Bakışı Yeter!

talebelerinden Şerefüddîn Bin Emir Hastalanmıştı. Ağrılarının Şiddeti, Gün Geçtikçe Daha Da Artıyordu. Öyle Ki, Artık Ölümünü Bekler Oldu. Günlerce Uykusuzluğun Verdiği Bir Halsizlik İçinde Gözkapakları Kapandı. Uyumağa Başladı. Rüyâsında Büyük Bir Nehirde Yüzüyordu. Nehrin Aşağı Taraflarında Bir Köprü Ve Onun Da Aşağısında Bir Çağlayan Vardı. Bu Çağlayandan Canlı Bir Kimse Aşağı Düşse, Normalde Parça Parça Olurdu. Akan Sular Onu Sürükleye Sürükleye Köprüye Doğru Götürüyordu. Eğer Köprüde Tutunacak Bir Yer Bulamazsa, Çağlayandan Aşağı Düşecekti. Bütün Gayretine Rağmen Köprüye Tutunamadı. Büyük Bir Korkuya Kapıldı. Çağlayanın Başına Geldiği An, Bir El Onu Tutup Kenara Çekti. Ölümden Kurtulmuştu. Elin Sâhibine Baktığında, Zamânın En Meşhûr Âlimi Ve Velîsi Olan Hocası Abdülvehhâb-ı Şa'rânî'yi Gördü. Ona Tebessüm Ediyordu. Uyandığında Da Hastalığının Geçtiğini, Hiçbir Derdinin Kalmadığını Gördü.

dört Hak Mezhep

abdülvehhâb-ı Şa'rânî Hazretleri Şâfiî Mezhebi Fıkhında Zamânının En Büyük Âlimi İdi. Devrinde Bâzı Câhil Din Adamlarının Hanefî Mezhebinin Kurucusu Ebû Hanîfe'ye Ve Talebelerine Dil Uzatanlara Şiddetle Karşı Koyardı. Böyle Düşüncelere Kapılan Bir Talebesine Şöyle Nasîhat Etti:

ey Kardeşim! İmâm-ı A'zam Ebû Hanîfe'ye Ve Onun Mezhebini Taklid Eden Fıkıh Âlimlerine Dil Uzatmaktan Kendini Koru! Câhillerin Sözlerine Ve Yazılarına Aldanma! O Yüce İmâmın Ahvâlini, Zühdünü, Verâsını Ve Din İşlerindeki İhtiyâtını, Titizliğini Bilmeyen, Dinde Değişiklik Yapanlara Uyarak, Onun Delilleri Zayıftır Dersen, Kıyâmette Onlar Gibi Felâkete Sürüklenirsin. Sen De Benim Gibi, Hanefî Mezhebinin Delillerini İncelersen, Dört Mezhebin De Sahîh Olduğunu Anlarsın! Mezheblerin Doğru Olduğunu, Öğle Güneşini Görür Gibi, Açık Olarak Anlamak İstersen, Ehlullah Yoluna Sarıl! Tasavvuf Yolunda İlerleyerek İlminin Ve Amelinin İhlâslı Olmasını Başar. O Zaman, İslâmiyet Bilgilerinin Kaynağını Görürsün. Dört Mezhebin De, Bu Kaynaktan Alıp Yaydıklarını, Bu Mezheplerin Hiçbirinde, İslâmiyet Dışında Hiçbir Hüküm Bulunmadığını Anlarsın. Mezhep İmâmlarına Ve Onları Taklid Eden Âlimlere Karşı Edebli, Terbiyeli Davrananlara Müjdeler Olsun! Allahü Teâlâ, Onları Kullarına Saâdet Yolunu Göstermek İçin Rehber, İmâm Eyledi. Onlar, İnsanlara Allahü Teâlânın Büyük İhsânıdır. Cennet'e Giden Yolun Öncüleridirler.

beyitler

helâl Lokma Yemeli

abdülvehhâb Şa'rânî Anlatır: "bir Yaz Günü,

ziyârete Gitmiştim, Bir İslâm Büyüğünü.

nil Nehri Kıyısında, Bulunan Bir Hânede,

yaşayıp, Kendisini, Vermişti İbâdete.

girince Selâm Verdim, O Aldı Selâmımı,

sonra Yüzüme Bakıp, Suâl Etti Adımı.

"abdülvehhâb" Deyince, Dedi Ki: "senelerdir,

seni Görmek İsterdim, Geç Otur, İşte Sedir."

sonra Tutup Elimi, Öyle Sıktı Ki Benim,

sanki Bir Mengeneye, Sıkıştı O An Elim.

acısından Az Daha, Bağıracak İdim Ki,

o Sordu; "nasıl Buldun, Elimin Kuvvetini?"

dedim Ki: "çok Büyük Bir, Kuvvete Sahipsiniz,

halbuki Bana Göre, Yaşlısınız Hayli Siz."

dedi Ki: "bak Evlâdım, Elimdeki Bu Kuvvet,

tâ Gençliğimden Beri, Aynıdır Îtimâd Et.

zîrâ Hep Helâl Lokma, Kazanıp Onu Yedim,

o Helâl Lokmalardan, Hâsıl Oldu Kuvvetim.

yüz Kırk Üç Yaşındayım, Hem Dahi Şu Anda Ben,

hiçbir Gün Ayrılmadım, Helâl Lokma Yemekten.

lâkin Bu Gün Mâlesef, Kötü Olmuş İnsanlar,

helâl Haram Demeden, Yiyorlar Ne Bulsalar.

insanlar Arasından, Kalkmış Sevgi Muhabbet,

çirkin Olan Haramlar, Olmuş Moda Ve Âdet.

belâlar Karşısında, Yok Tevekkül Ve Sabır,

dîne Karşı İnsanlar, Olmuşlar Kör Ve Sağır.

allah'ın Takdirine, Yok Tevekkül Ve Rızâ,

dünyâlık Sebeplerle, Ederler Kavga Ve Nizâ.

ey Oğlum, Kötülerin, Hâli Böyle Velhâsıl,

şimdi İyi İnsanı, Anlatayım Ben Asıl.

o, Okuyup Öğrenir, Önce İlmihâlini,

sonra Da Buna Göre, Düzeltir Her Hâlini.

eğer Günah İşlerse, Üzülür, Kalbi Yanar,

o Çıkmaz Hâtırından, Tâ Ölünceye Kadar.

iyi İş Yapsa Dahi, Kusurlu, Noksan Bulur,

hattâ Onu Unutup, Hiç Hatırlamaz Olur.

gece Gün Kendisini, Hep Çeker Ki Hesâba,

düşmesin Âhirette, Cehennem'e, Azâba.

dünyâ Düşüncesini, Söküp Atar İçinden,

kurtulmaya Çalışır, Cehennem Ateşinden.

gönlünden Tam Olarak, Atar Uzun Emeli,

zîrâ İyi Bilir Ki, Çok Yakındır Eceli.

hâlis Mümin Odur Ki, Ödü Kopar Günahtan,

ufak Bir Günah İçin, Hayâ Eder Allah'tan.

kötü Bilmez Kimseyi, Aslâ Yapmaz Sû-i Zan,

bunun Çirkinliğini, Bilmiyor Çoğu İnsan.

halbuki Bir Müslüman, Çok Nâfile İbâdet,

yaparak, Ömür Boyu, Eylese Buna Gayret,

bunlardan Kazandığı, O Sevapları Yine,

meselâ Terâzinin, Koysalar Bir Gözüne,

öbürüne De Bir Tek, Sû-i Zan Seyyiesi,

konulsa, Ağır Gelir, Bu Günahın Kefesi.

çünkü Kul Hakkı Olup, Vebâli Çok Büyüktür,

âhirete Kalırsa, Tahammülü Zor Yüktür.

kaynaklar

1) Mu'cem-ül-müellifîn; C.6, S.218

2) Şezerât-üz-zeheb; C.8, S.372,374

3) Esmâ-ül-müellifîn; C.1, S.641,642

4) El-a'lâm; C.4, S.180

5) Câmiu Kerâmât-il-evliyâ; C.2, S.134

6) Tam İlmihâl Seâdet-i Ebediyye; 392,393,396,398,422,518,519,526,657,674,750,924,978

7) Fâideli Bilgiler; S.143,147,148,149,155,156,157

8) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.13, S.191