hanbelî Mezhebi Fıkıh Âlimlerinden. İsmi, Ahmed Bin İbrâhim Bin Abdurrahmân Bin Mes'ûd Bin Ömer El-vâsıtîdir. 1258 (h.657) Senesinde Vâsıt Şehrinin Doğusunda Bulunan Fânus Köyünde Doğdu. 1311 (h.711)'de Dımeşk'da (şam) Vefât Etti. Kâsiyûn Dağının Eteğinde Defnedildi. Şeyh-ül-hızâmiyye El-vâsıtî Diye Meşhur Oldu. İlim Öğrenmek İçin Pekçok Şehri Dolaştı. Birçok Defâ Mekke-i Mükerremeye Gidip Hac Yaptı. Bu Yolculukları Esnâsında Fıkıh, Hadîs Ve Siyer Âlimlerinden Birçok Zât İle Karşılaştı. Onlardan İlim Öğrendi. Mısır'a Sonra Da Şam'a Gitti.

allahü Teâlâ Ona, Daha Küçük Yaşta İken Hakkı, Doğruyu Öğrenmeyi Ve Muhabbeti, Sevgiyi Nasîb Etti. Bid'atten Ve Sapık Yolda Bulunanlardan Nefret Ederdi. Vâsıt'ta, Şeyh İzzeddîn El-fârûtî Ve Diğer Fıkıh Âlimleri İle Sık Sık Bir Araya Gelir, Onlarla Şâfiî Fıkhından Bâzı Şeyleri Okurdu. Fıkıh Ve Hadîs İlimlerinde Pek Çok Şey Öğrendi. Sonra Bağdat'a Geldi. Orada Fıkıh Âlimlerinden Bir Tâife İle Sohbet Etti. Hacca Giderek, Mekke'de Âlimlerden Bir Cemâatle Görüştü. Oradan Mısır'a Gelerek, Bir Müddet Kâhire'de İkâmet Etti. Günlerini Fıkıh Âlimleri Arasında Geçirdi. Buna Rağmen Kalbinde Bir Boşluk Hissediyordu. İskenderiyye'de Şâziliyye Tarîkatına Mensup Kimselerle Buluştu. Onların Yanında, Aradığı Mârifet Nûrlarına Ve Latîfelerine Kavuştu. Kalbinde Muhabbet Ve Bu Yola Sülûk Edip Girmek Arzusu Çoğaldı. Onların Tarîkatına Girmekle Ve Gösterdikleri Yolda Bulunmakla İktifâ Etti, Yetindi. Sonra Şam'a Geldi Ve "siyer-i Nebî" İlmi Üzerinde Çok Mütâlaada Bulundu. İbn-i İshak'ın Siyer'ine İbn-i Hişam'ın Yaptığı Şerhi Çok Okudu. Onu Hülâsa Edip Kısalttı. Aynı Zamanda, Hadîs, Sünnet Ve Eserlere (sahâbe Haberlerine) Âit Kitapları Mütâlaa Etti. Sünnet-i Seniyyeye Sarılmaya, Usûl Ve Fürû' Bilgilerini Öğrenip Yazmaya Ehemmiyet Verdi. Karşılaştığı Ve Daha Önce Aralarında Bulunduğu Bid'at Ehline, Îtikâdı Bozuk Olanlara Karşı Reddiyeler, Cevap Olan Eserler Yazmaya Başladı. Bu Sapıklardan Bâzıları O Kadar İleri Gitmişlerdi Ki, İslâmiyetin Emir Ve Yasaklarına Uymayı Bile Terkedip, Farzları Yapmıyorlar Ve Utanıp Sıkılmadan Haram İşliyorlardı. Hanbelî Mezhebinde Olan Müslümanları Bu Bid'atlerden Korumak İçin Hanbelî Mezhebine Geçti Ve Sonra Bu Mezhebe Âit Eserleri Okutmaya Ve Yaymaya Başladı. Şeyh Mecdüddîn-i Harrânî Hazretlerinin Kâfî Adındaki Eserini Çok Okurdu. Onun Bu Eserini Bir Cilt Hâlinde El-belâga Adı İle Muhtasar Olarak Yazdı.

ahmed-i Vâsıtî, Tasavvufu Öğrenmek Ve Bu Yola Bağlanmak İsteyenlerin En Çok Faydalandığı Kimselerden Birisi Olup, Eserleri De Çok Faydalıydı. Tasavvuf Ve Hadîs Ehlinden Çok Kimseler, Ondan Faydalanmışlardı. Hattâ Bid'at Ehlinden, Peygamber Efendimiz Ve Eshâbının Yolundan Ayrılan Birçok Kimseler, Bunun Eserlerini Okuyarak Bozuk Îtikâdlarından Ayrılmışlardı.

berzâlî, Mu'cem'inde Ondan Bahsederek Diyor Ki:

"o, Sâlih Ve Mârifet Ehli Bir Zâttı. Çok İbâdet Ederdi. Dünyâlık Şeylerden Kesilmiş Olup, Dünyâ Ehli İle Bulunmaktan Çok Sıkılırdı. Kimseden Bir Şey Kabûl Etmezdi. Tasavvuf İlmi Hakkındaki Sözleri Ve Yazıları Gâyet Doğru Ve Sağlamdı. O, Allahü Teâlânın Yoluna Dâvet Eden Büyük Bir Zâttı. Çeşitli Eserleri Yazarak, Satıp Geçimini Temin Ederdi. Tasavvufa Dâir Ve Bid'at Ehline Cevap Teşkil Eden Birçok Risâleler Yazdı. Sünnet-i Seniyye İle Selef-i Sâlihînin, Eshâb-ı Kirâm, Tâbiîn Ve Tebe-i Tâbiînden Olan Âlimlerin Gösterdiği Ehl-i Sünnet Ve Cemâat Yoluna Dâvet Eden Yüksek Bir Âlimdi. Sıfat-ı Zâtiyye Hakkında, Ehl-i Sünnet Âlimlerinin Bildirdiği Doğru Îtikâdı Bildirdi. Peygamber Efendimiz Ve Eshâbı Nasıl Bildirdi İse, Öyle Açıkladı. Onun Sohbetlerinde Bulunan Kimseler Çok Faydalandılar. Dımeşk'ta Onun Gösterdiği Yolda Bulunan Ve Onun Gibi Olan Bir Âlimi Tanımıyorum."

zehebî Ve Berzâlî Buyurdular Ki:

"bizim Üstadlarımızdan, Hocalarımızdan Birçok Kimseler Ve Diğer Âlimler Ondan Hadîs-i Şerîf Dinledi. Çeşitli İlimlerde Mütehassıs Bir Âlimdi. Eserlerindeki İbâreler Sağlam Ve Çok Güzeldir. Anlayışı Kuvvetli, Hattı, Yazısı Gâyet Güzeldi. Vakitlerini Zikir, İbâdet, Eser Yazmak, Mütâlaada Bulunmak Ve Tefekkürle Geçirirdi. Allahü Teâlânın Sevgi Ve Muhabbetine Kavuşmuştu. Tecelliyât-ı İlâhiyyenin Ve Envar-ı Kalbiyyenin Zevklerine Kavuşan Bir Umman Gibiydi. İnsanlardan Uzak Yaşar, Sevdikleriyle Ve İstifâde Etmek İsteyenlerle Görüşürdü."

eserlerinin Başlıcaları Şunlardır:

1) İrşâd-ül-müslimîn Li Tarîkati Şeyh-il-müttekîn: basılmış Bir Eserdir. 2) Şerhu Menâzil-is-sâirîn: tamamlayamamıştır. 3) El-belâga Vel-iknâ Fî Halli Şühbeti Mes'elet-is-simâ' Fil-fıkh:kâfî Kitabının Muhtasarıdır. 4) Medhalü Ehl-il-fıkhı Vel-lisâni İlâ Meydan-il-muhabbeti Vel-irfân. 5) Miftâhu Tarîk-ıl-muhibbîn Ve Bâb-ül-ünsi Bi-rabbil-âlemîn.

kaynaklar

1) Zeyl-i Tabakât-ı Hanâbile; C.2, S.358

2) Ed-dürer-ül-kâmine; C.1, S.91

3) Şezerât-üz-zeheb; C.6, S.24

4) Mu'cem-ül-müellifîn; C.1, S.139

5) El-a'lâm; C.1, S.86

6) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.9, S.353

7) Brockelman; Sup.1, S.203