halvetiyye Tarîkatından Câhidiyye Kolunun Kurucusu. Evliyâ Sultan. Edirneli Olduğu Bilindiği Hâlde Doğumu Ve Âilesi Hakkında Bilgi Yoktur. 1659 (h.1070)'da Çanakkale'nin Kilidü'l-bahr Köyünde Vefât Etti.
ahmed Câhidî'nin Gençliği Edirne'de Geçti. Küçük Yaştan Îtibâren Yüksek Bir İlim Muhitinin İçerisinde Bulundu. Kısa Sürede Din Ve Fen İlimlerinde Yetişti. Aynı Zamanda Cemâliye Ve Uşşakiye Tekkelerinde Dersler Alarak Şeyhlik Makâmına Yükseldi.
ahmed Câhidî Efendi Bundan Sonra Ehl-i Sünnet Îtikâdını Yaymak, İslamiyetin Emir Ve Yasaklarını Bildirmek Ve Talebe Yetiştirmek Üzere Çanakkale'nin Kilidü'l-bahr Köyüne Geldi. Burada Müttekî, Allah'tan Korkan Takvâ Sâhibi, Her İşinde Allahü Teâlânın Emirlerini Gözeten Ve Sâlihâ Bir Hanım Olan Kerîme Hâtunla Evlendi. Âdem Efendi Adında Bir Oğulları Oldu.
ahmed Câhidî Hazretleri Çok Cömert Ve Vakar Sâhibi İdi. Gece-gündüz Kur'ân-ı Kerîm Okurdu. Âlimlerden Haberleri Doğru Olarak Naklederdi. Allah Korkusundan Çok Gözyaşı Dökerdi. Dünyânın Parlaklığına Ve Malına Îtibâr Etmezdi. Bu Hâlleri Sebebiyle Kısa Zamanda Çevresinde Tanındı Ve Herkes Tarafından Sevildi. Talebeleri Çoğaldı. Kilidü'l-bahr'de Asıl Tanınması İse Şu Hâdiseye Dayanır:
bir Gün Ahmed Câhidî Efendi, Çanakkale'ye Geçmek İçin Kilidü'l-bahr İskelesine Geldi. Parası Olmadığı İçin Zamânın Kayıkçıları Kendisini Kayığa Almadılar. Üzgün Bir Hâlde Dönüp Evine Geldi. Kendisini Gören Hanımı Kerîme Hâtun Niçin Gitmediğini Sordu. Câhidî Hazretlerinin Kayığa Alınmadığını Söylemesi Üzerine De; "al Şu Seccadeyi De Bin Üzerine, Çanakkale'ye Geç-gel." Dedi. Bu Şekilde Çanakkale'ye Geçen Câhidî Efendiyi Gören Kayıkçılar Şaşırıp Kaldılar. Böylece Onun Büyük Bir Velî Olduğunu Anladılar.
talebelerinden Birisinin Sohbet Esnâsında Kalbin Ne Şekilde Terbiye Edileceğine Dâir Sorduğu Suâle Ahmed Câhidî Hazretleri Şu Cevâbı Verdi:
"tarîkatlarda Asıl Olan Kalbin Çeşitli Hastalıklarından Temizlenerek Şifâ Bulmasını Temin Etmek, Onu Güzel Sıfatlarla Süslemektir. Allahü Teâlâyayaklaşmanın Yolları Tövbe, Nefsini Hesâba Çekme, Yaptığı İşlerden Gurura Kapılmama Ve Ümitli Olmak Gibi Kalbî Makamlarla, Doğruluk, Samîmiyet, İhlâs, Sabır Gibi Güzel Hasletlerdir. Tasavvuf Yolunda Yürüyen Kimse Bu Vasıflarıyla Cenâb-ı Hakk'a Yaklaşırsa, Mârifet Ehlinden Olur Ve Bu Sûretle En Yüksek Derecelere Kavuşur."
ahmed Cahidî Hazretleri Bir Soru Üzerine De Tarîkatlerde Esas Olan Zikri Dört Madde Halinde Özetledi.
1. Dilin Zikri: Kalpten Kötülüklerin İzale Edilmesini Sağlayacak Olan Cenâb-ı Hakk'ın Anılması.
2. Kalbin Zikri: Allahü Teâlâyı Kalpten Tefekkür Etmek, Düşünmek Ve O'nun Kalbe Nazar Ettiğini Bilmek.
3. Nefsin Zikri: Harf Ve Ses Yerine His Ve Hayâl İle İçten, Kalpten Allah'ı Anmak.
4. Rûhun Zikri: Cenâb-ı Hakk'ın Kâinâtta Tecellî Eden, Güzel Sıfatlarının Netîcesine Bakarak O'nu Tefekkür Etmek, Düşünmektir.
bu Zikir Çeşitleri Kişiyi Kemâl Mertebesine Ulaştırmak İçin En Kuvvetli Yoldur. Bunlar Tarîkatta Zikir Çeşitlerinin Özetidir. Gayrisi Teferruâttan İbârettir."
ve Talebelerine; "lâ İlâhe İllallah, Diyerek Kalbinizin Pasını Siliniz." Dedikten Sonra, Şu Şiiri Söylerdi:
her Kelâmın Âlâsı, Lâ İlâhe İllallah
cümle Varın Mevlâsı, Lâ İlahe İllallah
cümle Derdin Dermânı, Koma Dilinden Anı
müminlerin Îmânı, Lâ İlâhe İllallah
tâliblerin Şükrüdür, Kalplerinin Fikridir
dillerinin Zikridir, Lâ İlâhe İllallah.
devrin Osmanlı Sultanı Dördüncü Mehmed Han Rüyâsında Ahmed Câhidî Hazretlerini Gördü. Bunun Üzerine Derhâl Kilidü'l-bahr'e Gelerek Onu Ziyâret Etti. Sohbeti İle Şereflenerek Duâsına Mazhar Oldu. Ahmed Efendi, Sultanın Hiç Bir Maddî İkramını Kabûl Etmedi. Dördüncü Mehmed Han Bunun Üzerine Ahmed Câhidî Hazretlerine "sultan" Ünvânını Verdi. Bundan Sonra Evliyâ Sultan Ve Ahmed Câhidî Sultan Diye De Anıldı.
1659 (h.1070)'da Vefât Eden Ahmed Câhidî Kilidü'l-bahr'de Zevcesi Kerîme Hâtun'un Medfun Bulunduğu Türbeye Defnedildi. Kendisinden 17 Yıl Önce Vefât Eden Oğlu Âdem Efendinin Kabri İse Türbenin Dışında Güney Taraftadır. Câhidî Sultan, Vefâtının Üzerinden Üç Asırdan Fazla Bir Zaman Geçmesine Rağmen Hâlâ Gönüllerde Yaşamakta Kabri Ziyâret Olunarak Mânevî İstifâdelere Kavuşulmaktadır.
ahmed Câhidî Efendinin Dîvân Ve Kitâbu'n-nasîha Adlı İki Eseri Osmanlıca Yazma Hâlinde İstanbul Süleymâniye Kütüphânesinde Mevcuttur.
beyitler
âkil İsen
bir Teferrüç Eyledim Bakdım Cihânın Yüzüne
her Neye Baktım İse İbret Göründü Gözüme
âkil İsen Can Kulağın Aç, Nazar Kıl Sözüme
bir Değirmendir Bu Dünyâ, Öğüdür Bir Gün Bizi
câhidî Geç Bu Hayâlden, Bakma Dünyâ Mâlına
zehr Olur Her Kim Sunarsa Elin Anın Balına
âkil İsen Kıl Seyâhat, Git Resûlün Yoluna
bir Değirmendir Bu Dünyâ, Öğüdür Bir Gün Bizi.
kaynaklar
1) Ahmed Câhidî Efendi (ramazan Eren, İstanbul, 1984); S.5-39
2) Evliyânın Dilinden; S.480
3) Osmanlı Müellifleri; C.1, S.53
4) Kitâb-ün-nasîha (süleymâniye Kütüphânesi; İbrâhim Efendi Kısmı, No:350)