âlim, Ârif, Veliy-yi Kâmil Olan Seyyid Abdülhakîm Arvâsî'nin Büyük Oğlu. Annesi Büyük Velî, Kerâmetler Sâhibi, Seyyid Fehîm-i Arvâsî Hazretlerinin Büyük Oğlu M.reşid Arvâsî'nin Kızı Âişe Hanımdır. 1896 (h.1314) Yılında Van'ın Başkale Kazâsında Doğdu. 1967 (h.1387) Yılında Vefât Etti.

küçük Yaştan Îtibâren Fazîletli Babalarından Ve Amcası Seyyid Tâhâ Efendiden İlim Tahsîline Başladı. Medrese Tahsîlini Bitirdikten Sonra Yine Babasından Zâhirî İlimlerin İnceliklerini Alarak İcâzetle Şereflendi. Yüksek Teveccühlerine Ve Himmetlerine Mazhar Olarak Evliyâlık Yolunda Kemâl Mertebelere Ulaştı.

ahmed Mekkî Efendi, Din İlimlerindeki Bu Üstün Derecesine Rağmen Son Derece Edeb Ve Tevâzu Sâhibi İdi. Bu Hâli İle Kendisini Diğer İnsanlardan Gizlerdi. Gö-

rünüşte Herhangi Bir Kimse Gibi İnsanlar Arasında Bulunur, Ancak Gerçekte, Devamlı Cenâb-ı Hak İle Olurdu.

ahmed Mekkî Efendi Uzun Yıllar Üsküdar Ve Kadıköy Müftülüklerinde Bulunup, Sağlam Fetvâlar Verdi. Bu Vazîfeleri Sırasında Temiz Ruhlu Yüzlerce Genci İlim Ve Fazîletle Süsledi. Cenâb-ı Hak, İstanbul Halkını Bu Feyz Ve Bereket Kaynağından Yıllarca Faydalandırdı. İlim Öğretmek İçin Ekseri Zamanlarda Talebelerine Kendisi Giderdi. Şâyet Talebesi Okumak İstemezse, Tatlı Dili İle Onu İknâ Edip Okuturdu. Bu İşleri Sırf Cenâb-ı Hakk'ın Rızâsı İçin Yapar, Hiç Bir Karşılık Beklemezdi.

yakınlarından Birisi Çocuklarını Küçük Yaşta Okumaları İçin Ahmed Mekkî Efendiye Gönderdi. Bir Müddet Sonra Çocuklar Derse Girmekte Gevşek Davrandılar. Nasihat Da Fayda Vermedi. Bu Husûsu Mekkî Efendiye Arz Ettiğinde Buyurdu Ki: "onlara Her Ders İçin Para Vereceğini Vâd Et. Her Gün Benden Dersini Okuduğuna Dâir İmzâlı Kâğıt Getirene Şu Kadar Para Vereceğini Söyle." O Yakını Dediği Gibi Yapınca, Çocuklar Derslere Severek Geldiler Ve Çok Şeyler Öğrendiler. Küçük Yaştaki Çocukları Bu Yolla Okutmanın Kolay Ve Faydalı Olduğu Anlaşılmış Oldu.

cumartesi Ve Pazar Günleri Öğleden Sonra Fâtih Câmiinde Vâz Verirdi. Bu Vâzlarında Beydâvî Tefsîri'ni Şerhleri İle Birlikte, Baştan Sonuna Kadar Dinleyenlere Anlatıp Îzâh Etti. Bu Şekilde Başlayıp Bitirmek Babalarından Sonra Bir De Kendilerine Nasîb Oldu. Ahmed Mekkî Efendi Kendisine Suâl Sormaya Gelenlere, Ehl-i Sünnetin Gözbebeği İslâm Âlimlerinin Eserlerine Bakmadan Cevap Vermezdi. Hattâ Bâzan Aynı Suâli Sormak İçin Değişik Zamanlarda Farklı Kimseler Geldiğinde, Hepsinde De; "hele Bir Kitaba Bakalım." Der Ve Kitaptan Okuyarak Cevâbını Verirdi.

çok Cömert İdi. Gece-gündüz Kapısı Sevenlerine, Gelenlerine Açıktı. Misâfirlerine Karşı Her Zaman İkrâm Edilecek Bir Şeyler De Bulurdu. Kendisi De Çağırılan, Dâvet Edilen Yere Gider Ve Gittiği Yerlerde Büyüklerin Hallerinden, Yaşayışlarından Bahsederdi. Müftülük Yaptığı Zamanlarda Din Görevlilerine Dâimâ Şefkatli Davranır, Hal Ve Hatırlarını Sorup Gönüllerini Alırdı. Maddî Durumu İyi Olmayanlara Elinden Geldiği Kadar Yardımcı Olurdu. Bu Sebeple Emrinde Çalışanlar Onu Bir Müftü Olarak Değil, Şefkatli Bir Baba Gibi Görürlerdi. Bir Gün Genç Bir Müezzin Askere Giderken Vedâ Maksadıyla Yanına Geldi. Ahmed Mekkî Efendi, Ona Duâ Ederek; "evlâdım Gidince Adresini Bana Bildir." Diye Tenbih Etti. Müezzin, Asker Olduktan Sonra, Ahmed Mekkî Efendiye Bir Mektup Göndererek Adresini Bildirdi. Bir Ay Kadar Sonra Komutanı Kendisini Arayarak İstanbul'dan Parası Geldiğini Ve Almasını İstedi. Müezzin Çok Şaşırmıştı. Çünkü İstanbul'dan Kendisine Para Gönderecek Hiç Kimsesi Yoktu. Sonra Parayı Gönderen Zâtın, Ahmed Mekkî Hazretleri Olduğunu Öğrendi.

dînî İlimleri Öğrenip Hâfızlığa Çalışan Bir Genç, Üsküdar Müftülüğünde İmâmlık İmtihânı Açıldığını İşitti. Fakir Ve Garipti. İmtihan Günü Müftülüğe Gittiğinde Mürâcaat Edenlerin Çok Kalabalık Olduğunu Gördü."bana Burada İş Vermezler. Elbiselerim Eski, Yaşım Küçük, Tecrübem De Yok." Diye Düşünerek Tam Geri Dönmeye Karar Vermişti Ki, O Sırada Müftülüğün Kapısı Açıldı Ve Dışarıya Çıkan Bir Kişi Gerilerden Onu Çağırarak; "oğlum Sakın İmtihana Girmeden Gitme." Dedi Ve İçeri Girdi. Genç Bu İşte Bir Hayır Var Deyip İmtihana Girdi Ve Kazandı. Sonra Bu Zâtın Müftü Ahmed Mekkî Efendi Olduğunu Öğrendi.

ahmed Mekkî Efendi Âlimlere Karşı Fevkalâde Hürmetkâr İdi. Talebelerinden Birisi Şöyle Nakletmektedir:

bir Gün Hocamla Birlikte Başka Bir Talebenin Evine Gidiyorduk. Orada Ders Vereceklerdi. Akşam Ezânı Da Okunmak Üzereydi. Bir Köşe Başına Geldiğimizde Sokağa Adım Atacağı Sırada Durdu. Daha Sonra Yolunu Değiştirerek Başka Bir Sokaktan Ve Daha Çok Dolaştıktan Sonra Talebenin Evine Vardık. Ben Hâlâ Yolu Niçin Uzattığımızı Anlayamamıştım. Bu Hâlimi Anlayarak Dedi Ki: "evlâdım O Sokakta Büyük Bir Âlim Zât Oturuyordu. Bu İlim Sâhibinin Evinin Önünden Geçerken Kendisinin Hal Ve Hâtırını Sormadan Geçmemiz Uygun Olmazdı. Kapısını Çalsaydık, Bu Defâ Da Dar Vakitte Kendisini Sıkıntıya Sokmuş Olacaktık. Bu İse Hiç Uygun Düşmeyecekti." O Zaman Anladım Ki, Ahmed Mekkî Efendi, İlim Sâhibine Olan Edebinden Kapısının Önünden Geçmemişti.

devamlı Abdestli Olurdu. Dünyâ Malına, Mülküne Değer Vermezdi. Bâzı Sevdiklerine Sık Sık Şu Sözü Tekrar Ederdi:

"mâla Mülke Olma Mağrûr, Deme Var Mı Ben Gibi?

bir Muhâlif Yel Eser, Savrulur Harman Gibi."

yakınlarından Birisi Şöyle Anlatmaktadır: Merhameti O Kadar Çoktu Ki, Kendisine El Açanları Bir Defâ Olsun Geri Çevirmezdi. Kalp Kırmaktan Böylesine Sakınan Bir Kimseyi Bizim Aklımız Anlamaktan Âcizdi. Nitekim Bir Gün Müftülükte Birlikte Oturuyorduk. Orta Yaşlı Bir Adam İçeri Girdi. Müftü Efendiye Dönerek; "efendim Bir Ay Önce Kars'tan Gelmiştim. Fakat İş Bulamadım. Beş Parasız Kaldım. Memleketime Döneceğim Ama Bilet Almaya Param Kalmadı. Otobüs Kalkmak Üzere, Ne Olur Bir Bilet Parası Veriniz." Diyerek Yalvardı. Ahmed Mekkî Efendi Adama Acıyıp İstediği Parayı Derhal Verdi. Akşamleyin Müftü Efendi İle Berâber Dönüyorduk. Vapura Bindiğimizde Baktık Ki, Gündüz Yol Parası Alan Adam Orada Oturuyor. Ben Gâyet Sinirlenmiştim, Ancak Belli Etmiyordum. Müftü Efendi İse Bana Dönerek; "bu Kimse Bugün Bize Yalan Söylemiş. Şimdi Beni Görürse Utanır, Mahcûb Olur. Onun İçin Gel, Bizi Görmesin." Diyerek Onun Görmeyeceği Bir Tarafa Gittik.

ahmed Mekkî Efendi 71 Yaşında İken 1967 (h.1387)'de Âhirete İrtihâl Eyledi. Son Sözü "elhamdülillah." Oldu. Cenâze Namazına Binlerce Kişi Katıldı. O Zamâna Kadar İstanbul Böyle Bir Cemâati Az Görmüştü. Edirnekapı Kabristanlığına Defnedildi.

mekkî Efendinin Süheyl, Behâeddîn, Medenî, Hikmet Ve Zâhide İsminde Beş Çocuğu Vardı. Bunlardan Süheyl Ve Behâeddîn Efendiler Babalarının Sağlığında Vefât Etmişlerdir.

ahmed Mekkî Efendinin Kabri Üç Yıl Kadar Sonra Çevre Yolu Yapılması Sebebiyle Ankara, Bağlum'a Babalarının Yanına Nakledildi. Bu Üç Sene İçinde Cesedi Aynen Duruyordu. Kefeninin De Kabre Konduğu Gündeki Gibi Bozulmamış Olduğu Görüldü.

kerâmet Ve Menkîbeleri

eğer Fâizi Bırakmazsan

ahmed Mekkî Efendinin Çok Sevdiği Bir Kereste Tüccârı Vardı. Bir Gün Maddî Bakımdan Sıkışınca Fâize Girdi. Mekkî Efendi Ona Fâizden Hayır Gelmeyeceğini Söylediyse De Devâm Etti. Zenginleştikçe Fâize Bulaşması Da Artıyordu. Bir Müddet Sonra Ahmed Mekkî Efendi O Tüccârı Tanıyan Birini Görerek; "eğer Fâizi Bırakmazsa Dükkanı Yanacak." Diye Haber Gönderdi. Fakat Haberci Başka Yerlere Uğradığından İki Gün Gecikti. Oraya Vardığında O Kişinin Kereste Dükkanının Yandığı Haberini Aldı. "ben Geç Kalmasaydım, Belki Bu Olmazdı." Diyerek Çok Üzüldü.

kaynaklar

1) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.1, S.127

2) İslâm Meşhurları Ansiklopedisi; C.1, S.290-291