horasan'da Yetişen Velîlerin Meşhurlarından. Tefsîr, Kırâat, Hadîs, Fıkıh Ve Tasavvuf Âlimi.
ismi, Ahmed Bin Muhammed Bin Ahmed Bin Muhammed Es-semnânî Olup, Künyesi Ebü'l-mekârim'dir. Lakabı Rükneddîn, Alâüddîn Ve Alâüddevle Olup, Daha Çok Alâüddevle Semnânî Diye Tanınmıştır. Bağdat Emirliği Yapan Babası, Uluğ Bitikçi Ünvanıyla Gazan Hana Vezir Olmuştur. 1261 (h.659) Senesi Zilhicce Ayında Horasan'da Semnân Şehrinde Doğdu. 1336 (h.736) Senesi Receb Ayının 22. Cumâ Gecesi Vefât Etti. Sûfiâbâd Şehrinde Medfundur.
alâüddevle Semnânî Gençliğinde, Amcası Melik Şerefüddîn Semnânî İle Berâber Argun Hânın Hizmetinde İken, Bir Anda Değişerek, Makam Ve Memûriyetini Terk Etti. Semnân'da Bulunan Ahî Şerefüddîn Semnânî'nin Hânegâhına Giderek, Tasavvuf Yoluna Girdi. Sonra Hacca Gitti. Dönüşte Bağdat'a Uğradı. Orada Abdürrahmân El-isferâînî Ve Nûreddîn Keserkî'nin Sohbetlerinde Bulundu. Büyük Bir Gayret Ve Arzu İle İlim Öğrenmeyi İki Senede Tamamlayıp, Tasavvufta Kemâl Derecesine Ulaşıp İcâzet, Diploma Aldı. Kendisine İnsanlara Hakîkati Bildirmesi Ve Onlara Doğru Yolu Göstermesi İçin Vazîfe Verildi. Ayrıca Reşîd Bin Ebi'l-kâsım Ve Başka Âlimlerin Sohbetlerinde De Bulunarak, İlimde Çok Yükseldi. Sadrüddîn Bin Hameveyh, Sirâcüddîn El-kazvînî, İmâmüddîn Ali Bin Mübârek El-bekrî Ve Başka Zâtlar Ondan İlim Öğrenip Rivâyetlerde Bulundular.
alâüddevle Semnânî Hazretleri, Tasavvuf Yolunda Kemâle Geldikten Sonra;
"şimdiki Aklım Olsaydı, Vaktiyle Devlet İşlerini Ve Memuriyeti Terketmez, O Makamda Riyâsızca İbâdet Eder, Mazlumları Himâye Eder, İnsanların Hizmetinde Bulunurdum." Demiştir.
zehebî Diyor Ki:
"alâüddevle Semnânî, Çok Yüksek Bir Âlim İdi. Birçok İlimleri Kendisinde Toplamıştı. Çok Kur'ân-ı Kerîm Okurdu. Vakûr Ve Heybetli İdi. İnsanlara Söylediği Sözler Çok Tesirli Olurdu. Görünüşü Huy Ve Davranışları İle Tabîatından Asâlet Sâhibi Bir Zât Olduğu Belliydi. Nefsine Başkalarını Tercih Eden İsâr Sâhibi İdi. Kazandığının Hepsini Fakirlere Sadaka Veren İyilikleri Çok Bir Zât İdi." Tefsîr, Tasavvuf Ve Diğer İlimlere Dâir Eserleri Ve Kıymetli Şiirleri Vardır. İslâm Âlimlerinin Büyüklerinden Ve Evliyânın Meşhûrlarından Olan Hâce Ali Râmitenî Hazretleri İle Mektuplaşırlardı."
alâüddevle Semnânî Hazretlerine; "evliyânın Rûhâniyetinden İstifâde Edebilmek İçin, Mezarına Gidip Ziyâret Etmeye Lüzum Var Mıdır? Nerede Olursa Olsun, Bir Velînin Rûhuna Teveccüh Olunursa, Rûhu Orada Hâzır Olmaz Mı?" Diye Sordular. Cevâbında;
"kabir Başına Gitmenin Çok Faydası Vardır. Evliyâyı Ziyârete Giden Kimse, Yolda Hep Onu Düşünür, Ona Teveccühü Her Adımda Artar, Mezarı Başına Gelip Toprağını Görünce, Hep Onunla Meşgûl Olur. Teveccühü Arttıkça, Ondan İstifâdesi Artar. Evet, Rûhlar İçin Bir Mâni, Perde Yoktur. Onlar, Hatırlandığı Her Yerde Hâzır Olurlar. Fakat Dünyâda İken, Yıllarca, Beraber Bulunduğu Beden O Topraktadır. Onun İçin Rûhun Bu Toprağa Uğraması, Nazarı Ve Bağlılığı, Başka Yerlere Olandan Daha Çoktur. Birgün Cüneyd-i Bağdâdî'nin Vaktiyle Çile Çekmiş Olduğu Odaya Girdim. Burada Çok Zevklendim. Sonra Cüneyd'in Mezarına Gittim. Orada Önceki Zevki Bulamadım. Sebebini Mürşidime Sordum. "o Zevkler, Cüneyd-i Bağdâdî Hazretlerinin Sebebi İle Mi Hâsıl Oldu?" Dedi.
"evet!" Dedim.
"ömründe Birkaç Gün Kaldığı Yerde Zevk Hâsıl Olduğuna Göre, Senelerce, Birlikte Bulunduğu Bedeni Yanına Gidince, Elbette Daha Çok Zevk Hâsıl Olmak Lazım Gelir. Belki Mezarı Başında İken Başka Şeyleri Görerek Ona Teveccühün Azalmış Olabilir." Dedi.
alâüddevle Ahmed Bin Muhammed Semnânî Buyurdu Ki:
"eğer Bir Kimse, Boş Oturur, Hiçbir İş Yapmaz, Bu Yaptığına Da, "zühd, Dünyâyı Terk Etmek" Adını Koyarsa, Onun Yaptığı Şeytana Tâbi Olmaktan Başka Bir Şey Değildir. Hiçbir Faydalı İş Yapmayarak, Ömrünü Boşa Harcayandan Daha Hayırsız Bir Kimse Yoktur."
"insan Vücûdunda Amellerin Tohumu, Yenilen Lokmadır. Bir Kimse Lokmayı Gaflet İçinde Yerse, Lokma Helâlden De Olsa, İnsanların Ondan Fayda Görmesi Mümkün Değildir."
"bir Kimse Velîlik Mertebesine Ulaşsa, Onun Üzerine Hak Teâlânın Bir Perde Örtmemesi, Onu Halkın Gözünden Gizlememesi Mümkün Değildir. "evliyâm Kubbelerim Altında (saklı) dır. Onları Benden Gayrısı Tanıyamaz." hadîs-i Kudsînin Mânâsı Da Budur. Burada Bildirilen "kubbeler" Beşeriyet Sıfatlarıdır. Pamuktan Ve Başka Maddelerden Dokunmuş Perde Değildir. İnsanlık Sıfatları Öyle Bir Şeydir Ki, O Velîde, Hak Teâlâ Hazretleri Açık Bir Kusûr Kılar Veya Bir Hünerini Ayıp Sûretinde Gösterir. "onu Allah'tan Başka Kimse Tanıyamaz." Demek, "içi, İlâhî İrâde Nûru İle Dolu Olmayan Kimseler, O Velîyi Anlayamaz." Demektir. Ancak O Nûr İle Nûrlanan Kimseler Anlayabilir."
"tövbe; Geçmişte Yapılan Günâh Ve Hatâya Pişmân Olmak Ve Onu, Ondan Sonra Terketmektir."
"tasavvuf; Resûlullah Efendimizin Sünnet-i Seniyyesine Uymak, Fazla Konuşmayı, Fazla Yemeyi Ve Fazla Uykuyu Terketmektir."
"tasavvuf Bir Ağaç İse, Tövbe Onun Kökü, Yalnızlık, Bu Ağacın Kabuğu; Tevhid, Meyvesi; Sabır, Safâ, Sıdk, Doğruluk Ve Salâh Yaprakları; Vakar, Sevgi, Vefâ Çiçekleridir. Allahü Teâlânın İzni İle, Bu Ağaç Her Zaman Meyve Verir."
"en Büyük Muhârebe, Konuşur Ve Yerken, Nefs Ve Şeytanla Olan Harbdir. Eğer Onlara Gâlip Gelirsen, Kurtulursun."
"şükür, Allahü Teâlânın Lütuf Ve İhsânını, Rahmetini Görmektir. Bütün Nîmetlerin, O'ndan Geldiğini Anlamaktır."
alâüddevle Hazretlerinin Çeşitli İlimlerle İlgili Eser Yazdığı Rivâyet Edilmektedir. bunlardan Bâzılarının İsimleri Şunlardır: "âdâb-ül-halvet, Beyânü Zikr-il-hafî, Tefsîr-ul-kur'ân (13 Cild),sırr-ul-bâl Fî Etvâr-i Sülûk-i Ehl-il-hâl, Şekâik-üd-dekâik, El-urvetü Li Ehl-il-halvetî, El-urvet-ül-vüskâ, Füsûs-ül-usûl, El-felâh (muhtasar-ı Şerh-ıs-sünne), Fevâid-ül-akâid, Medâric-ül-me'âric, El-makâlât Fit-tasavvuf, El-mükâşefât, Mevârid-üş-şevârid, El-mühcet-üt-tevhîd, Tuhfet-üs-sâlikîn ve Başkaları.
eserlerinden; el-urve süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi Kısmında 1583 Numarada, meşârin Ebrâr-il Kuds, şehid Ali Paşa Kısmı 1378 Numarada Ve safvet-ül-urve 1188 Numarada Mevcuddur.
kaynaklar
1) Tabakât-üş-şâfiiyye (esnevî); C.2, S.73
2) Ed-dürer-ül-kâmine; C.1, S.250
3) El-a'lâm; C.1, S.223
4) Hediyyet-ül-ârifîn; C.1, S.108
5) Şezerât-üz-zeheb; C.6, S.125
6) Nefehât-ül-üns Tercümesi (osmanlıca); S.496
7) Tam İlmihâl Seâdet-i Ebediyye; S.983
8) Brockelman; Sup: C.2, S.281
9) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.11, S.15
