evliyânın Büyüklerinden, Hadîs Âlimi. Doğum Ve Vefât Târihi Belli Değildir. Sekizinci Asrın Sonlarında Yaşamıştır. Hayâtı Hakkında Fazla Bir Bilgi Yoktur. Abbâd Bin Mansûr, Abdülazîz Bin Ebî Revvâd, Leys Bin Ebî Süleym, Zeyd Bin Bekir Ve Muhammed Bin Sevr Es-san'anî'den İlim Öğrenip Rivâyette Bulundu. Kendisinden İse Babası Dâhil Birçok Âlim Hadîs-i Şerîf Rivâyetinde Bulundu.
ali Bin Fudayl, Birgün Birisinin; "o Gün İnsanlar, Âlemlerin Rabbi İçin (o'na Hesap Vermek İçin Kabirlerinden) kalkacaklar." (mutaffifîn Sûresi: 6) Âyet-i Kerîmesini Okumakta Olduğunu Duydu. Bunun Tesiri İle Düşüp Bayıldı. Yine Birgün Ağlıyordu. "seni Ağlatan Nedir?" Diye Sorulunca; "bana Zulmedene, Yarın Allahü Teâlânın Huzûruna Çıkıp Da, Hiçbir Sebep Yokken Niçin Zulmettiği Kendisine Sorulunca, Hiçbir Cevap Veremeyecek Olan Kimseye Acıyorum Da Onun İçin Ağlıyorum." Buyurdu.
birgün Ağlıyordu. Babası Fudayl Bin ıyâd; "yavrucuğum! Niçin Ağlıyorsun?" Diye Sordu. "babacığım!eğer Kıyâmet Günü Bir Araya Gelmezsek, Hâlimiz Nice Olur? Onun İçin Ağlıyorum." Deyince, Fudayl Bin ıyâd; "yavrucuğum!abdullah Bin Mübârek Buyuruyor Ki: "allahü Teâlâ İçin Dünyâdan Kesilen Kimsenin Hâli Ne Güzeldir." Ali Bin Fudayl Bu Sözleri Duyunca Düşüp Bayıldı.
ali Bin Fudayl, Babasından Önce Vefât Etti. Kur'ân-ı Kerîmden Bir Sûreyi Sonuna Kadar Dinlemeye Tahammül Edemez, Düşüp Bayılırdı. Birgün Babasının Yanına Bir Kârî (kur'ân-ı Kerîm Okuyan) Geldi. Onu Ali Bin Fudayl'ın Yanına Gönderdi Ve; "oğluma Kur'ân-ı Kerîm Oku, Dinlemekten Çok Hoşlanır. Zilzâl Ve Kâria Sûrelerini Okuma! Çünkü Kıyâmet Sözünü Dinlemeye Tahammül Edemez!" Buyurdu. O Kârî, Ali Bin Fudayl'ın Yanında Yanlışlıkla Kâria Sûresini Okudu. Dördüncü Âyet-i Kerîmeye Gelince, Ali Bin Fudayl; "allah!.." Deyip Düştü. Baktılar Ki Rûhunu Teslim Etmişti.
beyitler
ne İçin Ağlıyorsun?
hadîs Âlimlerinden, Ali Bin Fudayl Vardı,
allah'tan Korkusundan, Her Günahtan Kaçardı.
birgün Ağlıyor İdi, Babası Sordu Ona:
"ne İçin Ağlıyorsun, Ey Yavrum, Söyle Bana?"
dedi Ki: "babacığım, Kıyâmet Gününde Biz,
bir Arada Olmazsak, Nice Olur Hâlimiz?
şimdi Olduğu Gibi, Olmazsak Bir Arada,
bunu Düşünüyorum, Ağlıyorum Burada."
babası Cevâbında, Dedi Ki Evlâdına:
abdullah Bin Mübârek, Şöyle Demişti Bana:
"dünyâdan Kesilirse, Bir Kişi Allah İçin,
hâli Ne De Güzeldir, Böyle Olan Kişinin."
fudayl Bin ıyâd Der Ki, Evlâdım Ali'yi Ben,
gördüm Kendi Kendine, Şu Sözleri Söylerken:
"ey Nefsim Cehennem'den, Kurtuluş Ne Zamandır?
şâyet Kurtulamazsan, Hâlin Ne De Yamandır."
fudayl Bin ıyâd Der Ki: "bir Keçimiz Var İdi,
bu Keçi, Başkasının, Arpasından Yemişti.
o Günden Îtibâren, O Keçinin Sütünden,
kimse Süt İçmemişti, Ailemiz İçinden."
ali Bin Fudayl Birgün, Bir Yerde Otururken,
bir Âyet-i Kerîme, İşitmişti Birinden:
"âlemlerin Rabbine, Hesâb Vermek Üzere,
insanlar O Gün Kalkıp, Toplanırlar Bir Yere."
bayılıp Düştü Hemen, Âyetin Dehşetinden,
gelemedi Kendine, Fazla Teessüründen.
bu Zâtlar Hürmetine, Yâ Rabbî, Bizi Affet,
böyle "yakîn Îmânı", Bizlere De İhsân Et!
kaynaklar
1) Hilyet-ül-evliyâ; C.8, S.297
2) Tehzîb-üt-tehzîb; C.7, S.373
3) Tabakât-ül-evliyâ; S.270
4) Tabakât-üs-sûfiyye; S.33
5) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.2, S.116