evliyânın Büyüklerinden. İsmi, Ali Olup, Babasının İsmi Sehl'dir. Nisbeti El-ezher El-isfehânî, Künyesi Ebü'l-hasan'dır. Doğum Târihi Ve Yeri Belli Değildir. Cüneyd-i Bağdâdî, Ebû Türâb Nahşebî Gibi Büyüklerle Görüştü. Muhammed Bin Yûsuf El-bennâ'nın Talebesidir. Remle'de Otururdu.
ali İsfehânî, Velîd Bin Müslim, Haccâc Bin Muhammed, Zeyd Bin Ebiz-zerkâ, Damra Bin Rebîa, Şebâbe Bin Sevvar, Müemmil Bin İsmâil Ve Başka Zâtlardan İlim Öğrendi Ve Hadîs-i Şerîf Bildirdi. Kendisinden De; Ebû Dâvûd, Nesâî, İbn-i Huzeyme, İbn-i Cerîr, Muhammed Bin Hârûn Er-re'yânî, Ebû Zür'a, Ebû Hâtem Ve Başkaları Hadîs Rivâyetinde Bulunmuşlardır.
cüneyd-i Bağdâdî İle Mektuplaşırlardı. Allahü Teâlânın Takdirine Râzı Olmak Ve Nefsinin Arzularına Muhâlefet Etmekte, Herkesin Beğenip Takdir Ettiği, Fevkalâde Üstün Ve Şaşılacak Bir Hâle Sâhib İdi. Bâzan Yirmi Gün Bir Şey Yemeden Durduğu Olurdu. Az Sözle Çok Şeyi Anlatan, Hoş Bir İfâdesi Vardı. Amr Bin Osman, Kendisini Ziyâret İçin İsfehan'a Geldi. Ali İsfehânî, Amr Bin Osman'ın Otuz Bin Altın Olan Borcunu Ödeyip, Sıkıntıdan Kurtardı.
ali İsfehânî Derdi Ki: "siz Zannediyor Musunuz Ki, Benim Ölümüm Başkalarının Ölümü Gibi Olacak. Herkes Gibi Hasta Olacağımı, Herkesin Ziyâretime Geleceğini Mi Zannediyorsunuz? Hiç Öyle Olmayacak. Beni Dâvet Edecekler, Ben De Kabûl Edeceğim." Birgün Yolda Giderken;
"lebbeyk (buyur. Emre Âmâdeyim)." Deyip Yere Çöktü. Bunu Gören Ebû Hasan Müzeyyin Hemen Yanına Koştu;
"lâ İlâhe İllallah" Demesini Söyledi. Tebessüm Edip Buyurdu Ki:
"sen, Kelime-i Tevhîd Söylememi İstiyorsun. Allahü Teâlânın İzzetine Yemîn Ederim Ki, Onunla Benim Aramda Yalnız İzzet Perdesi Var." Buyurdu Ve Rûhunu Teslim Etti. Bundan Sonra Ebû Hasan Müzeyyin Kendi Kendine;
"benim Gibi Birisi Allahü Teâlânın Velîsi Olan Bir Zâta Nasıl Kelime-i Tevhîd Telkin Edebilir. Vah Vah Vah!" Diye Mahcûb Oldu. Vefât Târihi 874 (h.261) Olup, Kabri İsfehan'da Topçu Mezarlığındadır.
ali Bin Sehl Buyururdu Ki: "tasavvuf, İnsanı Allahü Teâlâdan Uzaklaştıran Şeylerin Hepsini Terketmektir."
"allahü Teâlâyı Hakkıyla Tanıyan O'ndan Başkasında Sükûn Ve Râhat Bulamaz."
"allahü Teâlâya Yaklaşmak, Allahü Teâlânın Velî Kulları Hâriç, Bütün Mahlûklardan Uzaklaşmaktır. Allahü Teâlânın Velî Kullarına Yakınlık, İnsanı Allahü Teâlâya Yaklaştırır."
"ahmak Olanların Sana Çok İltifatkâr Davranması Ve Düşünmeden Cevap Vermesi Seni Aldatmasın."
"akıl İle Berâber Ruh, İnsanı Âhirete, Nefsin Hevâ Ve Hevesine Muhâlefet Etmeye Dâvet Eder."
"allahü Teâlâ Hepimizi, Yaptığımız İyi Ameller İle Gururlanmaktan Muhâfaza Etsin."
"akıl İle Hevâ, Yâni Nefsin Boş Arzû Ve İstekleri, Birbirinin Zıddıdır. Aklın Yardımcısı Tevfîk (allahü Teâlânın Yardımı), Hevânın Dostu İse Yardımsız Bırakılmaktır. Nefs Bu İkisinin (akıl Ve Hevânın) Arasındadır. Hangisi Gâlib Gelirse Ona Tâbi Olur."
"zenginliği Aradım; İlimde Buldum. Övülmeyi Aradım; Fakirlikte Buldum. Âfiyeti Günahsız Olmayı Aradım; Zühdde, Şüphelilere Düşmek Korkusuyla Mübahların Çoğunu Terk Etmekte Buldum. Kolay Hesâbı Aradım, Susmakta Buldum. Rahat Ve Huzûru Aradım; Vermekte, Cömertlikte Buldum."
"kim Kalbini Anlayışlı Kılarsa, O Kalp Dünyâdan Ve Dünyâda Olan Şeylerden Yüz Çevirir. Kim Kalbini Cehâlette Bırakırsa, O Kalp Aldatıcı Ve Geçici Zevklere Tâbi Olur."
kaynaklar
1) Hilyet-ül-evliyâ; C.10, S.404
2) Nefehât-ül-üns; S.105.
3) Tehzîb-üt-tehzîb; C.6, S.329
4) Tabakât-ül-kübrâ; C.1, S.94
5) Risâle-i Kuşeyrî; S.131
6) Tabakât-üs-sûfiyye; S.233
7) Sıfat-üs-safve; C.4, S.66
8) Târih-i İsfehan; C.2, S.14
9) El-muntazam; C.6, S.155
10) Nesâyim-ül-mehabbe; S.63
11) Tabakât-ı Ensârî; S.234
12) Şerh-i Tearruf; S.99
13) Tezkiret-ül-evliyâ; C.2, S.92
14) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.3, S.96