evliyânın Büyüklerinden. İsmi, Ali Bin Atiyye Bin Hasan Bin Muhammed Bin Haddâd Heytî Hamevî Şâzilî Olup, Alvân Diye Meşhûrdur. 1468 (h.873) Senesinde Doğdu. Doğum Yeri Belli Değildir. 1530 (h.936) Senesi Cemâzilevvel Ayında Hama'da Vefât Etti. Vâz Ettiği Yerin Civârında Defnedildi. Şâfiî Mezhebinden Ve Şâziliyye Tarîkatındandır.
alvân Hamevî, buhârî ve müslim'deki Hadîs-i Şerîfleri Şemsüddîn Muhammed Bin Dâvûd Bâzilî'den Okudu. Hama Şehrinde Nûreddîn Ali Bin Zühre Hımsî'den buhârî'nin Bâzı Bölümlerini Dinledi. Kutb-ül-haydarî, Burhâneddîn Nâcî, Bedreddîn Hasan Bin Şihâbüddîn Dımeşkî, İbn-üs-selâmî Halebî, İbn-ün-nâsih Trablusî, Fahreddîn Osman Deymî Mısrî, Mahmûd Bin Hasan Bin Ali Bezûrî Ve Başkalarından İlim Öğrendi. Tasavvuf Yolunu, Seyyid Ali Bin Meymûn Magribî'den Öğrendi.
alvan Hamevî 1518 Senesinde Hama Şehrinde Vâizlik Yaptı. Diğer Vâizler Gibi Vâzını Kâğıttan Okuyordu. Bir Gün Vâz Ettiği Câmiye Ali Bin Meymûn Uğradı. Bir Müddet Dinledikten Sonra; "ey Alvân! Bundan Böyle Kâğıda Bakmadan Anlat!" Buyurdu. Alvân Buna Aldırmayıp Tekrar Kâğıttan Okudu. Ali Bin Meymûn Yine Önceki Sözünü Tekrar Etti. Üçüncü Defâ Da Söyleyince, Onun Allahü Teâlânın Evliyâsından Birisi Olduğunu Anladı. Ona; "efendim! Ezberden Güzel Vâz Edemiyorum." Dedi. O Da; "hele Bir Ezberden Anlatın!" Buyurdu. Alvân Hamevî; "efendim! Allahü Teâlânın İzni İle Siz Himmet Eder, Yardım Ederseniz, Yapabilirim." Dedi. O; "allahü Teâlâya Tevekkül Edip Böyle Yap." Buyurdu. Ertesi Gün, Yine Vâz Etmeye Gitti. Fakat İhtiyat Olarak Yine Yanına Kâğıd Aldı. Vâz Etmek Üzere Yerine Oturduğunda Ali Bin Meymûn Hazretlerinin Karşısında Oturduğunu Gördü. Vâzını Kâğıda Bakmadan Yaptı. Ali Bin Meymûn Hazretlerinin Bereketiyle Allahü Teâlâ, Alvân Hamevî'ye Kâğıda Bakmadan Konuşma Kâbiliyeti İhsân Etti.vâzdan Sonra Hocası Ona İmâm-ı Gazâlî'nin ihyâ kitabını Mütâlaa Etmesini Emretti.
alvân Hamevî, 1518 Senesişevvâl Ayında,mekke-i Mükerremede Temîm Medresesinde Şeyh Tâcüddîn'den İlim Ve Edeb Öğrenip, İcâzet Aldı. Âlimler Onu Methettiler. Alvân Hamevî, İlim İle Amelin Berâberce Yapılmasını Bildirir, Amelsiz İlmin İnsanlara Yük Olacağını Anlatırdı. Çok Kimse Ondan Ve Eserlerinden İstifâde Etti. Alvân Hamevî, Şeyh Zeynüddîn Bin Şemma'ın Hadîs-i Şerîf Derslerinde De Bulundu Ve Üstün Bir Dereceye Yükseldi.
alvân Hamevî, Şam Civârında Yetişen Evliyânın Büyüklerinden İlim, Amel Ve İrşâd, İnsanlara Doğru Yolu Gösterme Bakımından Zamânının En Meşhurlarından Oldu. Çok Kerâmetleri Görüldü. Bu Kerâmetleri Oğlu Muhammed Şemsüddîn, tuhfet-ül-habîb adlı Kitâbında Yazıp İstifâdeye Sundu.
alvân Hamevî'nin Talebelerinden Birisinin Çocuğu Olmuyordu. Bu Durumu Hocasına Arzetmişti. Alvân Hamevî Hazretleri Bir Gün O Talebeyi Çağırıp, Beline Eliyle Vurdu. Ondan Sonra Birkaç Tâne Erkek Çocuğu Oldu.
alvân Hamevî, Bir Gece Yatsı Namazından Sonra Talebeleriyle Sohbet Ederken, Lâmbanın Yağı Bitti. Bir Talebe Kalkıp Yağ Koymak İstedi. O Esnâda Lâmba Söndü.alvân Hamevî, Talebesine; "yavrum, Sen Yerine Otur. Allahü Teâlânın Öyle Kulları Vardır Ki, Yağı Olmayan Bir Lâmbanın Yanmasını İsteseler, Derhâl Yanar." Buyurmasıyla, Lâmba Yandı Ve Sabaha Kadar ışık Verdi. Ancak Alvân Hazretlerinin Söndürmesiyle Söndü.
talebelerinden Biri, Kâfileyle Mısır'a Giderken, Hayvanı Yoruldu. Kâfiledekiler Onu Beklemeyip, Yollarına Devâm Ettiler. O Talebe Yalnız Kaldı. Üstelik Yağan Yağmurdan İyice ıslandı. Sıkıntılı Zamanlarda Allahü Teâlânın Sevgili Kullarından Yardım İstemeyi Hatırladı Ve Hocası Alvân'ın İsmini Söyleyerek Allahü Teâlâya Yalvardı. Hemen Hocasını Karşısında Gördü. Hocası Ona; "seni Kâfileden Geri Bırakan Nedir?" Diyerek Hâl Ve Hatırını Sordu Ve Yere Çöken Bineği Tutup Ayağa Kaldırdı. Eşyâsını Yükledi. Kendisini De Üzerine Bindirdi. Onu En Kısa Zamanda Kâfileye Yetiştirdi. Sonra Gözden Kayboldu Ve Nereye Gittiğini Göremedi.
ticâretle Uğraşan Bâzı Talebeleri Gemiyle Yola Çıktı. Yolculuk Esnâsında Fırtına Çıkıp, Gemi Batma Tehlikesi İle Karşı Karşıya Kaldı. Gemidekiler Çok Korktular. Gemide Bulunan Talebeleri, Hocaları Alvân Hamevî'yi Vesîle Edip Yardım İstediler. O Esnâda Alvân Hamevî Hazretleri Denizden Bilinen Şekli İle Çıktı. Üzerinde Her Zaman Giydiği Elbiseleri Vardı. Herkesin Gözü Önünde Gemiyi Fırtına Zarar Vermeden Sâhile Götürüp Kayboldu.
sultân Süleymân Han, Rodos'u Fethe Karar Vermişti. Adanın Fethi Sırasında,alvân Hamevî'nin Beyaz Bir At Üzerinde Harbe Katılıp Yardım Ettiği, Kale Kapısını Açtığı Görüldü. Bu Durum, Vezir Ve İleri Gelenlere Haber Verilince, Gerçekten Kapının Açık Olduğunu Gördüler. Hep Birlikte Kapıdan İçeri Girdiklerinde, Alvân Hamevî'nin, Bir Toplulukla Namaz Kıldığını Gördüler. Sonra Hâdiseyi Gören Birisi Hama'da Alvân Hamevî İle Karşılaşınca Ağladı. Alvân Hamevî Ona; "yavrum, Gördüğün Şeylerden Kimseye Bahsetme, Yoksa Helâk Olursun." Buyurdu. Fakat O Şahıs Bu Durumu Gizlice Başkalarına Söyleyince, Alvân Hamevî Ona Birini Gönderip, Bunları Anlatmaktan Men Etmesini Söyledi. Gönderdiği Şahıs, Gidip, "niçin Herkese Anlatıyorsun? Kişinin Kendisini İlgilendirmeyen Şeyleri Terketmesi Müslümanlığın Güzelliğindendir. Bunu Bilmiyor Musun?" Dedi.
hırsızlardan Bir Grup Gece Karanlığında Alvân Hamevî'nin Bulunduğu Dergâha Girdiler. Niyetleri Ona Eziyet Etmek İdi. Alvân Hazretlerini Namaz Kılar Buldular. Etrâfında Göz Kamaştıran Bir Nûr Parlıyordu. Ortalıkta Kandil Ve Lâmba Gibi Bir Aydınlatıcı Yoktu. Bunu Gören Hırsızlar, Yanlış Bir İş Yaptıklarını Anlayıp Tövbe Ettiler.
alvân Hamevî'nin Talebelerinden Birini Zorla Alıp Uzaklara Götürdüler. Hapse Atıp Boynuna Demir Halka Geçirdiler, Ellerini, Ayaklarını Zincirle Bağladılar. Akşam Olunca Hocasının Rûhâniyetinden Yardım İstedi. Bu Esnâda Ellerinde Ve Ayaklarındaki Zincir Ve Boynundaki Demir Halka Kırılıp Yere Düşmüş, Hapishânenin Kapısı Açılıvermişti. Kapıdaki Nöbetçilerin De Uyuduğunu Görerek, Rahatça Oradan Çıkıp, Memleketine Gitti.
alvân Hamevî, Bir Ramazan Ayında Talebelerinden Birine Buyurdu Ki: "ben Yarın Vâz İçin Mescide Gittiğimde, Üç Yahûdî, Mescid Kapısına Gelir. İkisi Gider, Biri Kalır. O, Kapıdan Vâz Dinler Ve Netîcede Müslüman Olur. Kalbime, Bu Meclisteki Birinin Vefât Edeceği Ve Bir Yahûdînin De Müslüman Olacağı Geldi. Ben, Allahü Teâlâdan O Müslümanın Da Yaşamasını Ve O Yahûdînin De Müslüman Olmasını İstedim." Sabah Olduğunda, Alvân Hamevî Mescide Geldi. Vâz Başladı. Akşam Buyurdukları Aynen Oldu.
alvân Hamevî, Bursa'ya Hocası Ali Bin Meymûn'u Ziyârete Geldiğinde, Hocası, Talebelerini Yetiştirme Vazîfesini Ona Verdi. Talebeler, İlim Sâhipleri, İleri Gelenler Mescide Toplandılar. Ali Bin Meymûn, Mescidin Kapısında Durup Gelenlere; "içeri Giriniz; İlim, İrfân Ve Hakîkat Bilgilerini Ondan Dinleyiniz. Evet, İşte Bu, İlim Öğreneceğimiz Kişidir!" Buyurup, Sevinç Ve Neşe İle Ellerini Dizlerine Vurdu.
ali Bin Meymûn, Başka Bir Zamanda Alvân Hamevî Hakkında; "bu Zâta Bağlanınız, Sultanlar Onun Kapısına Gelir, Saygı Ve Hürmet Gösterir. Allahü Teâlâ Onun Şânını Her Yere Yayar. Kalplere Onun Sevgisini Yerleştirir." Buyurdu. Aynen Söylediği Gibi Oldu.
bir Vâzında Şöyle Buyurdu:
"ey Kardeşim! Bir Rehber Ara. Bâzı Kimselerin O Büyükler Hakkındaki Sözlerine Değer Verme. Bunu Bulamazsan, Âlimlerden, Resûlullah Efendimizin Mübârek Hayâtını, Eshâbının, Tâbiîn Ve Bu Büyüklerin Yolunda Gidenlerin Hayatlarını Öğren. Onların Yürüdüğü Yolda Yürü. Bu Sûretle Onların Kavuştuklarına Kavuşursun. Mezhebinin İmâmı Olan Zâtın Yolunda Yürü Ve Ona Uy. Zamânımızdaki Âlim Geçinen Bozuk Îtikât Sâhiplerine Aldanma. Onlara Uyma Ve Yaklaşma. Onların Meclisinde Bulunma. İbn-i Atâ, hikemisimli Eserinde Buyurdu Ki: "kendi Nefsinden Râzı Olmayan Câhille Berâber Bulunman, Nefsinden Râzı Olan Âlimle Berâber Olmaktan Hayırlıdır, İyidir." Yine Şöyle Buyurdu: "hâli İle Sana Fayda Vermeyen Kimseyle Arkadaş Olma. Takvâ Ehlinin, Haramlardan Kaçanın Kölesi, Hizmetçisi Ol. Onu Sev. Belki, Allahü Teâlâ Bu Vesîle İle Seni Onların Arasına Katar. Allahü Teâlâ Kur'ân-ı Kerîmde Meâlen Buyuruyor Ki:"biliniz Ki, Allahü Teâlânın Evliyâsı İçin Azap Korkusu Yoktur. Nîmetlere Kavuşmamak Üzüntüsü Yoktur. Onlar Îmân Edip Takvâya Ermiş Olanlardır. Dünyâ Hayâtında Da Âhirette De Onlar İçin Müjdeler Vardır." (yûnus Sûresi: 62-64).
ey Kardeşim! Devamlı Rabbini Zikret, An, Hatırla. Allahü Teâlâ Kur'ân-ı Kerîmde Meâlen Buyuruyor Ki: "rabbini Çok An." (âl-i İmrân Sûresi: 41), "ey Îmân Edenler! Allahü Teâlâyı Çok Zikr Ediniz. Her Zaman Hatırlayınız. Hiç Unutmayınız." (ahzâb Sûresi: 41), "iyi Biliniz Ki, Kalpler, Allahü Teâlânın Zikri İle İtmînâna, Râhata Kavuşur." (ra'd Sûresi: 30). Zikirde Çok Faydalar Vardır. Zikreden Kimsenin Kalbi Parlar. Nûru Artar. Zikrin, Tesbih (sübhanellah), Tahmid (elhamdülillah), Tekbir (allahü Ekber), Tehlîl (la İlâhe İllallah) Gibi Çeşitleri Vardır. En Üstünü Tehlîldir. Çünkü Peygamber Efendimiz; "zikrin En Üstünü Lâ İlâhe İllallahtır." ve"lâ İlâhe İllallah Sözü Cennet'in Anahtarıdır." buyurmuştur. İnsan Ona Peygamber Efendimize Şehâdeti De Ekleyerek Söyleyip Mânâsına İnanmakla Müslüman Olur. onunla Ebedî Cennet'te Kalır. Onun Sebebi İle Kul Cehennem'den Kurtulur. "zikretmek Sebebiyle İnsanda Rabbinin Sevgisi Hâsıl Olur. Bir Şeyi Çok Anan, Onu Çok Sever." Buyrulmuştur."
hanımın Hakkını Gözetmek Konusunda Şöyle Buyurmuştur:
"hanımına Zorla Bir İş Gördürürsen, Allahü Teâlâya Âsî Olursun. Yemek Pişirmek, Hamur Yoğurmak, Çamaşır Yıkamak, Ekmek Yapmak, Ev Süpürmek, Dikiş Dikmek Vs. Onun Vazîfesi Değildir. Çocuğu Emzirmesi Ve Bakmasına Kadar Onun Bütün Bunları Yapması İhsânıdır. Eğer O Yaptığı İşe Karşılık Ücret İsteseydi, Onun Kıymetini Daha İyi Anlardın. O Hâlde, Onu Sana İtâat Ettirdiği Ve İşlerini Gördürdüğü İçin Allahü Teâlâya Şükret. Allahü Teâlâ, Kur'ân-ı Kerîmde Meâlen Buyuruyor Ki: "şükrederseniz Nîmetimi Arttırırım." (ibrâhim Sûresi: 7). Peygamber Efendimiz De; "müslümanların En İyisi, En Faydalısı, Zevcesine Karşı İyi Ve Faydalı Olandır." buyurmuştur.
oğlu Muhammed, tuhfet-ül-habîb kitabında Dedi Ki: "pek Çok Kimse Babamdan İlim Ve Edeb Öğrendi. Bunların Her Biri Âlim, Kâmil Oldu." Oğlu Muhammed Ebü'l-feth Ve Muhammed Ebü'l-vefâ Da Bu Âlimlerden İdi. Ömer Hamevî Eskaf El-akîbî De Ondan İlim Öğrendi.
alvân Hamevî Ölüm Hastalığına Tutulmazdan Önce Vefât Edeceğini, Sonra Talebeleri İle Bir Kısım İnsanların Yapacakları İşleri Haber Verdi. Zamânı Gelince Dediği Ortaya Çıktı. Vefâtından Az Önce De Teyemmüm Etti. Sonra Namaza Başladı. Fâtiha-i Şerîfeyi Okurken; "iyyâkena'büdü Ve İyyâke-nesteîn" âyet-i Kerîmesini Okurken Vefât Etti. Vefâtı Şam'da Duyulunca, Emevî Câmii Hatîbi Hutbede Onun Fazîletlerini Söyledi.herkes Ağladı.
alvân Hamevî, Çok Eser Yazdı. Bunlardan Bâzıları Şunlardır: 1) Üss-ül-mekâsıd Fî Ta'zîm-il-mesâcid, 2) El-emr-üd-dirâsi Fil-ahkâm-i-müte'allikâti Bil Medâris, 3) Bedî-ul-me'ânî Fî Şerhi Akîdet-iş-şeybânî, 4) Tuhfet-ül-ihvân Fî Mesâil-il-îmân, 5) Tuhfet-ül-ihvân Min-es-sûfiyyeti Bil-keşf, 6) Tuhfet-ül-habîb, 7) Takrîb-ül-fevâid Ve Teshîl-ül-mekâsıd.
kaynaklar
1) Mu'cem-ül-müellifîn; C.7, S.150
2) Şezerât-üz-zeheb; C.8, S.217
3) Esmâ-ül-müellifîn; C.1, S.742
4) El-kevâkıb-üs-sâire; C.2, S.206
5) Câmiu Kerâmât-il-evliyâ; C.2, S.191
6) Keşf-üz-zünûn; C.1, S.266,616,997, C.2, S.1142, 1234, 1596, 1968
7) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.13, S.286
8) Brockelman; Gal.2, S.333
9) Nesemât-ül-eshâr