tâbiîn Devrinin Tanınmış, Hadîs Ve Tefsîr Âlimlerinden. Ebû Eyyûb, Ebû Osman, Ebû Muhammed, Ebû Sâlih Belhî Künyeleri Vardır. 670 (h.50) Senesinde Doğup, 752 (h.135) Târihinde Eriha'da Vefât Etti. İbn-i Abbâs, Adiy Bin Adiy El-kindî, Mugîre Bin Şu'be, Ebû Hüreyre, Ebüdderdâ, Enes Bin Mâlik, Ka'b Bin Ucre, Muaz Bin Cebel Ve Daha Başka Sahâbeden R.anhüm Hadîs-i Şerîf Rivâyet Etmiştir. Ondan Da, Şu'be, Ebû Abdurrahmân, İshak Bin Useyd El-horasânî, Dâvûd Bin Ebî Hind, Evzâî, Mâlik Bin Enes Gibi Büyük Âlimler, R.aleyhim Hadîs-i Şerîf Rivâyetinde Bulunmuşlardır. İbn-i Muîn, İbn-i Ebî Hâtim, Nesâî Ve Dârekutnî, Onun Hadîs İlminde Sika, Güvenilir, Sağlam Bir Âlim Olduğunu Söylemişlerdir. Atâ Bin Ebî Müslim'in Rivâyet Silsilesinde Yer Aldığı Hadîs-i Şerîfler, sahîh-i Müslim, Sünen-i Ebî Dâvûd, Sünen-i Tirmizî, Sünen-i Nesâî ve sünen-i İbn-i Mâce'de Mevcuttur. İlmi İle Amel Eden Mübârek Bir Zâttır.
abdurrahmân Bin Yezîd Bin Câbir Şöyle Anlatır: Atâ-i Horasânî İle Berâber Gazâya, Savaşa Gitmiştik. Gecelerini, Namazla Geçirirdi. Gecenin Üçte Biri Veya Yarısı Geçince, Bize İsimlerimizle Seslenir, "kalkınız, Abdest Alınız, Namaz Kılınız. Çünkü Geceleri İbâdet Ve Gündüzleri Oruçla Geçirmek, Cehennem'den İrinler İçip, Çeşitli Azaplara Yakalanmaktan Daha Kolaydır." Der Ve Namaz Kılmaya Başlardı. Seher Vaktine Kadar İbâdet Eder, Sonra Biraz Uyurdu.
nasîhat İsteyenlere: "dünyâya Çok Düşkün Olduğunuzu Görüyorum. Size Âhireti Tavsiye Ederim. Dünyâ İşleriyle Uğraşırken Âhiretinizi Unutmayınız. Bir Kimsenin Dünyâda Makam, Mal Ve Mülk Sâhibi Olması, Herkesin Yanında Sözünün Geçmesi, Âhirette Cehennem'e Düşmesine, Ateşte Yanmasına Mâni Olamaz. Orada Hüküm, Allahü Teâlânındır. Dilerse Azâb Eder, Dilerse Cennet'ine Koyar. Onun İçin Bu Dünyâda, Allahü Teâlânın Rızâsını Kazanmaya, Şu İmtihan Yurdunda, Îmân Edip, Sâlih Ameller Yapan, İyiliği Emredip, Kötülükten Alıkoyan, Bu Uğurda Gelen Sıkıntılara Katlananlardan Olmaya Çalışmak Lâzımdır." Buyururdu.
bir Defâsında Şöyle Buyurdu: "günâh İşlendiği Zaman, Allahümmağfir Lî, Allah'ım! Beni Bağışla Demeli. Böyle Yapmak, Allahü Teâlâya Teslimiyet Ve Boyun Eğmenin İfâdesidir."
şeytanın Hîlelerine Aldanmamak, Bu Hususda Çok Dikkatli Olmak Gerektiğini Şöyle Anlatmıştır:
"kim Bir Fenâlık Yapar Veya Nefsine Zulmeder De Allah'tan Mağfiret Dilerse, Allah'ı Çok Bağışlayıcı, Çok Merhametli Bulur." meâlindeki Nisâ Sûresinin Yüz Onuncu Âyet-i Kerîmesi Nâzil Olunca, Şeytan Korkunç Bir Sesle Feryâd Etti. Sesi Öyle Yüksek Çıktı Ki, Yeryüzündeki Bütün Askerleri İşitip, Yanına Geldiler Ve; "nedir Bu Hâlin? Bu Şiddetli Feryâdın Sebebi Nedir?" Diye Sordular. O Da; "benim Hîlelerim İle Bu Ümmete İşlettiğim Günahların Af Ve Mağfireti Hakkında Muhammed'e Bir Âyet Nâzil Oldu." Dedi. Askerleri Bunun Hangi Âyet Olduğunu Sorunca, Nisâ Sûresi Yüz Onuncu Âyetini Onlara Okudu. Sonra Şöyle Dedi:
"bu Âyette Allahü Teâlâ İstiğfâr Edenlere Af Ve Mağfiretini Vâd Etti. Allahü Teâlânın Vâdinde Dönmek Yoktur. Şimdi Düşünün. Acabâ Buna Bir Hîle Yolu Bulabilir Misiniz?" Onlar; "hayır, Biz Böyle Bir Hîle Yolu Bilmiyoruz." Dediler. Bunun Üzerine Şeytan Onlara; "hele Siz Gidip Biraz Düşünün. Belki Bir Hîle Yolu Bulabilirsiniz. Bu Arada Ben De Düşüneyim." Dedi. Şeytanın Askerleri Oradan Ayrıldıktan Bir Süre Sonra, Şeytan Yine Bir Nâra Attı. Bütün Askerleri Tekrar Toplanıp Geldi. Şeytan Onlara; "bir Yol Bulabildiniz Mi?" Diye Sorunca, Onlar; "hayır!" Cevâbını Verdiler. Şeytan; "ben Bir Hîle Yolu Buldum." Dedi. Avânesi Bunun Ne Olduğunu Sorunca Şöyle Dedi:
"o Büyük Peygamber Âhirete İntikâl Ettikten Sonra, Ümmetine Güzel Amel Sûretinde Çeşitli Bid'atler İşletelim. Bunları Ne Peygamberler, Ne Halîfeleri Ne De Eshâbı Yapmış Olsun. Böyle Amelleri Onlara Güzel Göstermek Sûretiyle, Onlar O Bid'atleri Sünnet Sanıp ısrârla Üzerine Düşüp Yaparlar. O Yaptıkları Amelden De Tövbe Ve İstigfâr Etmezler. Bu İşledikleri Bid'atlerle Onların Cehennem'e Girmelerini Sağlar, Murâdınıza Erersiniz." Dedi. Allahü Teâlâ Cümlemizi Şeytanın Şerrinden Muhâfaza Eylesin. Âmin!.
komşuluk Ve Komşu Hakkının Önemi Husûsunda Hasan-ı Basrî'den (r.aleyh) Naklen Bildirmiştir. Resûlullah Efendimiz Şöyle Buyurdu:
"komşular Üç Kısımdır. Birinin Bir Hakkı Vardır. Bu, (hakkı) en Az Olan Komşudur. İkincisinin İki Hakkı Vardır. Üçüncüsünün Üç Hakkı Vardır. En Fazla Hakkı Olan Budur. Bir Hakkı Olan Müşrik Komşudur. Akrabâ Da Değildir. Bunun Sâdece, Komşuluk Hakkı Vardır. İki Hakkı Olan, Müslüman Komşudur. Akrabâlığı Da Yoktur. Haklarından Birisi, Müslümanın, Müslümana Olan Hakkı, Diğeri Komşuluk Hakkıdır. Üç Hakkı Olan, Müslüman Komşudur Ki, Aynı Zamanda, Akrabâlığı Da Vardır. Haklarından Biri, Müslümanın, Müslüman Üzerinde Olan Hakkı, Komşuluk Hakkı, Diğeri Akrabâlık Hakkıdır. Komşuluk Hakkının En Aşağısı, Et Ve Benzeri Yiyeceklerden Çıkan Koku İle Komşuya Eziyet Vermemektir. Ancak Tencerede Pişenden Bir Mikdâr Verilirse, Eziyet Edilmemiş Olur."
buyurdu Ki:
"zikr Meclisleri, Allahü Teâlânın Helâl Ve Haram Kıldığı Şeylerden Bahsedilen Yerlerdir."
"büyüklerimizden Birisi, Hatâ Ve Noksanlarını Avucunun İçine Yazar, Avucuna Bakıp, Hatâ Ve Noksanlarını Görüp Hatırlayınca, Eli Titrerdi."
"kişi, Hesâbının Mükemmel Bir Şekilde Olabilmesi İçin, Tanıdıklarının Yanında Hesâba Çekilir."
"bir Kimse Herhangi Bir Yerde Allahü Teâlâya İbâdet Ve Tâatte Bulunursa, O Kimse Öldüğü Zaman O Yer Onun İçin Ağlar Ve Kıyâmet Gününde, Ona Kendi Üzerinde İbâdet Ve Tâatte Bulunduğuna Dâir Şâhidlik Eder."
"şu Üç Husus, Gerçek Kardeşliğin Îcâblarındandır: Birincisi, Hasta Oldukları Zaman, Birbirini Ziyâret Etmek. Sıkışıp, Daraldıkları Zaman Birbirine Yardımcı Olmak. Bir Şeyi Unuttukları Zaman Birbirlerine Hatırlatmak."
"bir Mil Uzakta Da Olsa, Hasta Bir Kardeşini Ziyâret Et. İki Mil Uzakta Da Olsa, Git, İki Kardeşinin Arasını Bul, Onları Barıştır. Üç Mil Uzakta Bile Olsa, Yürü, Allahü Teâlânın Rızâsı İçin Sevdiğin Bir Kardeşini Ziyâret Et."
"cehennem'in Yedi Kapısı Vardır. Bunlardan En Pis Kokan, Ateşi En Şiddetli Olan, Haram Olduğunu Bildikten Sonra Zinâ Yapanlara Âid Olandır."
"en Güvendiğim Amel Olarak İlim Öğretmemi, Allahü Teâlânın Emirlerini Ve Yasaklarını İnsanlara Anlatmamı Görüyorum."
"şeytanın İnsanların Gözüne Sürdüğü Bir Sürmesi Vardır. Bu Sürme, İnsanlar, Allahü Teâlâyı Anacağı Zaman Gelen Uykudur."
kerâmet Ve Menkîbeleri
tüyler Ürperten Yolculuk
atâ-i Horasânî Şöyle Nasîhat Ederdi:
"hep İyilik Yapın. Zîrâ Yapılan İyilikler, İşlenen Kötülükleri Yok Eder. Sonunda Dünyâdan Ayrılacağınız İçin, Kendinizi Ondan Ayrılmış Kabûl Ediniz. Bir Gün Mutlaka Tadacağınız İçin Ölümü Tatmış Gibi Olunuz. Bir Gün Âhiret Âlemine Göçüp, Oraya Yerleşeceksiniz. O Halde Şimdi Kendinizi Oraya Gidip Yerleşmiş Tasavvur Ediniz. Zâten Bütün İnsanların Varacağı Son Durak Burasıdır. Her İnsan Yolculuğa Çıkacağı Zaman Mutlaka Hazırlık Yapar. Yolculukta Lüzumlu Eşyâlarını Yanına Alır. Sıcağa Karşı Korunmak İçin Gölgeliğini, Yemek İçmek İçin Azığını, Soğuğa Karşı Elbiselerini Ve Yorganını Temin Eder, Öyle Yola Çıkar. Sefere, Hazırlıklarını Yaparak Çıkan Kimseye Gıpta Edilir. Hazırlıksız Yola Çıkan Pişman Olur. Çünkü, Yola Çıkıp, Güneş Altında Kalınca, Gölgelenecek Bir Şey Bulamaz. Güneşin Sıcağı Altında Nice Sıkıntılarla Karşılaşır. Susadığı Zaman, Susuzluğunu Gidereceği Bir Su Bulamaz. Soğukla Karşılaştığında Üzerine Alacak Bir Şeyi Yoktur. İşte Böyle Kimsenin, O Sıkıntılı Halde İken, Hazırlıksız Yola Çıktığına Ne Kadar Çok Pişman Olacağını Siz Düşünün. Bu Sıkıntı Dünyâdadır. Dünyânın Sıkıntısı Geçicidir. İnsan Bir Gün Sıkıntı İle Karşılaşır. Öbür Gün, O Sıkıntıdan Kurtulabilir. Fakat Ya Âhiretin Devamlı Olan Dayanılmaz Acı Ve ızdıraplarına Yakalanırsak, Hâlimiz Nice Olur? Bu Bakımdan İnsanların En Akıllısı, Sonsuzluk Âlemi, Gerçek Vatan Olan, Âhiret İçin İyi Hazırlanandır. Dehşeti Tüyler Ürperten Kıyâmet Gününde, Allahü Teâlâ Kimi Arşının Gölgesi Altında Gölgelendirirse O Kimseyi, O Gün Güneşin Sıcaklığı Aslâ Rahatsız Etmez. Oradaki Sıkıntılardan Kurtulur."
kaynaklar
1) El-a'lâm, C.4, S.235
2) Mu'cem-ül-müellifîn; C.6, S.283
3) Şezerât-üz-zeheb; C.1, S.192
4) Tehzîb-üt-tehzîb; C.7, S.212
5) Tabakât-ül-müfessirîn, (dâvûdî); C.1, S.379
6) Hilyet-ül-evliyâ; C.5, S.193
7) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.2, S.130, C.14, S.161