yemen'de Yetişen Meşhûr Fıkıh Âlimlerinden Ve Evliyânın Tanınmışlarından. İsmi, Şeyh Bin Abdullah Bin Şeyh Abdullah Ayderûsîdir. 1513 (h.919) Senesinde Terîm Şehrinde Doğdu. 1582 (h.990)de Vefât Etti. İyi Bir Çevrede Yetişti. Önce Kur'ân-ı Kerîmi Ezberledi. Bâzı Ana Metinleri De Ezberledikten Sonra İlim Tahsîline Başladı. İlk Bilgileri Babasından Okudu Ve Güzel Bir Edeble Yetişti. Daha Sonra Şehâbüddîn Abdurrahmân'dan, Şeyh Abdullah Bin Muhammed'den Ders Aldı. Bundan Sonra Yemen'e Gidip Benderâden'de Şeyh Muhammed Bin Ömer'den Ve Diğer Âlimlerden İlim Öğrendi. Buradan Da Hac Yapmak İçin Babası İle Birlikte Mekke'ye Gitti. Mekke'de Şeyhülislâm Ebü'l-hasan El-bekrî Ve Onun Oğlu Tâcü'l-ârifîn İle Görüştüler. Babaları Karşılıklı Olarak Birbirinden Yanlarında Bulunan Oğulları İçin Duâ İstediler. Yapılan Duâlar Bereketiyle Her İkisi De Zamanlarının Meşhûr Âlimlerinden Oldular. Hac İbâdetini Tamamladıktan Sonra Babası İle Birlikte Peygamber Efendimizin Kabri Şerîfini Ziyâret Etmek Üzere Medîne-i Münevvereye Gittiler. Büyük Bir Aşk Ve Muhabbet İçinde Ziyâret Ettiler. Mübârek Türbesine Girmekle Şereflendiler. İçeriye Girdikleri Sırada Ayderûsî'yi Bir Hâl Kapladı. Kendinden Geçip Yere Düştü Ve Bayıldı. Babası Onun Bu Hâlden Kurtulması İçin Peygamber Efendimizi Vesîle Ederek Duâ Etti. Kendine Geldi. O Sırada Çok Yüksek Hâllere Kavuştu.
ziyâretten Sonra Memleketine Döndü. 1534 Senesinde Tekrar Hacca Gitti. Bu İkinci Haccında Üç Sene Mekke'de Kaldı. İlim Ve İbâdetle Meşgûl Olup, Tasavvuf Yolunda Çalıştı. Şeyhülislâm Ahmed Bin Hacer Heytemî Ve Allâme Abdullah Bin Ahmed El-fakîhî Ve Onun Kardeşi Abdülkâdir El-fakîhî'den Ve Allâme Abdurraîf Bin Yahyâ Ve Allâme Muhammed El-mâlikî'den İlim Öğrendi. Usûl, Tefsîr, Hadîs, Fıkıh, Ferâiz, Sarf, Nahiv, Tasavvuf, Hesab İlimlerinde İyice Yetişti. Mekke'de Kaldığı Süre İçinde Pekçok Umre Yaptı. Ramazan Ayında Büyük Bir Tâkat Göstererek Dört Defâ Geceleri, Dört Defâ Da Gündüzleri Umre Yapardı. Allâme Hamîd Bin Abdullah Es-sündî, Hiç Kimsenin Böyle Umre Yaptığı, Buna Güç Yetirdiği Nakledilmemiştir. Bu Hâl Onun Kerâmetlerinden Biri İdi, Demiştir. Ramazanda Yapılan Bir Umrenin, Sevâbının Bir Hac Sevâbı Kadar Olduğu Hadîs-i Şerîfte Bildirilmiştir.
mekke'de Kaldığı Müddet İçinde Medîne'ye De Gidip Peygamber Efendimizin Kabri Şerîflerini Ziyâret Ederdi. Bir Defâsında Ziyârete Giderken Hocası İbn-i Hacer Heytemî, Hastalığının Geçmesi İçin Duâ İstemişti. Duâsı Makbûl İdi. Duâ Etti Hocası Hastalıktan Kurtuldu.
ayderûsî Daha Sonra Memleketine Döndü. Bu Dönüşünde Pekçok Âlimden İcâzet, Diploma Almıştı. Tasavvuf Ehli Çok Kimseden De Hırka Giymişti. Bu Sefer Memleketinde Bir Müddet Daha Kalıp, 1551'de Hindistan'a Gitti. Vezîr-i Âzam İmâdülmülk Ona Yakın Alâka Ve Hürmet Gösterdi. Ders Vermesi Ve İlim Öğretmesi İçin Yardımcı Oldu. Bu Alâka Üzerine, İlim Öğretmeye Başladı. Ondan İlim Öğrenmek İçin Pekçok Talebe Toplandı. Her İlimden Ders Verip, Talebe Yetiştirdi. Kendisinden Oğlu Abdullah Ve Şeyh Abdülkâdir, Torunu Muhammed Bin Abdullah, Abdullah Bin Ali, Şeyh Ahmed Bin Ali, Abdullah Bin Ahmed Bin Felah, Muhammed Bin Ahmed El-fâkihî, Humeyd Bin Abdullah Es-sündî Gibi Âlimler İcâzet Almışlardır. Hindistan'da Otuz İki Sene Kaldı.
zamânın Büyük Âlimleri Ve Meşhûr Evliyâsı Onu Medhetmişlerdir. Onun Yetişeceğini Önceden Müjdelemişlerdir. Müjdelendiği Gibi Zamânın En Meşhûr Âlimi Ve Evliyâsı Olmuştur. Menkıbeleri, Şehâbeddîn Ahmed Bin Ali El-mekkî Tarafından Nüzhet-ül-ihvân Ve'n-nüfûs Fî Menâkıbı Şeyh Bin Abdullah Ayderûsî Adı Altında Yazılan Kitapta Toplanmıştır. Ayrıca Oğlu Şeyh Abdülkâdir, Futûhât-ül-kudsiyye Fi'l-hırakât-ül-ayderûsiyye Adlı Eserinin Mukaddimesinde Yazmıştır.
ayderûsî'nin Eserleri Şunlardır:
kitâb-ül-akd-ün-nebî, Es-sırr-ül-mustafavî, Kitâb-ül-fevz-ve'l-büşrâ, Tuhfet-ül-mürîd; Bu Eseri Manzum Olup, İki Cild Hâlinde Şerh Edip Büyüğüne Hakâik-üt-tevhîd, Küçüğüne Sirâc-üt-tevhîd Adını Vermiştir.
mevlid Ve Mîrâc İle İlgili Nazım Eserlerinden Başka Tasavvufda Hızb-un-nefs, Nefehât-ül-hukm Adlı Eseri Ve Şiirlerinin Toplandığı Bir Dîvânı Vardır.
kaynaklar
1) El-a'lâm; C.3, S.182
2) El-meşre-ur-revî; C.2, S.119
3) Nûru's-safîr; S.333
4) Mu'cem-ül-müellifîn; C.4, S.312
5) Şezerât-üz-zeheb; C.8, S.423