osmanlı Âlimlerinin Meşhûrlarından, Büyük Velî. İsmi Muhammed, Babasınınki Ali'dir. Lakabı Zeynüddîn'dir. 1521 (h.929) Senesinde Balıkesir'de Doğdu. 1573 (h.981)de Birgi'de Vefât Etti. Kabri, İzmir'in Birgi Kasabasında Bir Tepe Üzerindedir. İlimdeki Yüksek Derecesinden Dolayı İmâm-ı Birgivî İsmiyle Meşhûr Olup, Türk Âlimlerinin Baş Tâcıdır. Hanefî Mezhebinden Olup, Asrının En Meşhûr Âlimlerinden İdi.
imâm-ı Birgivî'nin Babası Âlim Bir Zât Olup, Müderris İdi. Önce Babasından İlim Öğrendi. Babasının Derslerinde Yetişip, Akranlarını Geçti. Sonra Yüksek İlimleri Öğrenmek Üzere İstanbul'a Gitti. İstanbul'da Bulunan Meşhûr Semâniyye Medresesi Müderrislerinden Ahîzâde Mehmed Efendiden, Sonra Da Kâdıasker Abdürrahmân Efendiden Ders Aldı. Büyük Bir Şevk Ve Gayretle İlim Öğrenip, Semâniyye Medresesinden Mezun Oldu. Parlak Bir Başarı İle İcâzet İmtihânını Vererek, Müderrislik Rütbesini Kazandı. Bundan Sonra Bir Müddet İstanbul Medreselerinde Müderrislik Yaptı. Bu Vazîfesi Sırasında Bayrâmiyye Tarîkatının Şeyhlerinden Olan Abdürrahmân Karamânî'ye Talebe Olup, Onun Sohbetlerinde Bulunarak Tasavvufta Yetişti. Daha Sonra Hocalarından Abdürrahmân Efendinin Vâsıtasıyla Edirne'de Kassâm-ı Askerî (mîrâs Taksîm Eden Kâdılık) Vazîfesi Yaptı. Bir Müddet Sonra Bu İşten De Ayrıldı. Sonra Uzlete Çekilmek Yâni Dünyâ İşlerini Tamâmen Bırakmak İstemişse De, Tasavvufta Hocası Abdürrahmân Karamânî'nin ısrârı Üzerine Ders Ve Vâz Vermeye Devâm Etti. İkinci Selîm Hanın Hocası Atâullah Efendi, Birgivî'nin İlimdeki Kudretini Takdir Ederek Kendisini, Birgi'de Yaptırdığı Medresenin Müderrisliğine Tâyin Etti. Bundan Sonra Orada, Talebe Yetiştirmek, Vaz Vermek Ve Kitap Yazmakla Ömrünü Geçirip, Büyük Hizmetler Yaptı. Yaşadığı Bu Yere Nisbetle "birgivî" Adıyla Meşhûr Oldu.
haramlardan Sakınmanın Önemini Ve Dünyânın Fânîliğini Çok İyi Anladığından, Dînin Emirlerini Aslâ Tâviz Vermeden Açıklardı. Zamânın Âlimleriyle, Yazılı Ve Sözlü Pek Çok Münâzaralara Girerdi. Hak Bildiğini, İlmî Delilleri İle Söylemekten Hiç Çekinmezdi. Birgi'den İstanbul'a Gelerek, Sadrâzam Mehmed Paşaya Nasîhatte Bulunmuştur.
imâm-ı Birgivî Hazretleri Duâ Ederken; "ey Yardımcıların En İyisi! Ey Ümitsizlerin Sığınağı! Yâ Erhamerrâhimîn! Ey Günâhları Örten Merhâmeti Bol Allah'ım! Habîbin, Sevgili Peygamberin Hürmeti İçin Ve Bütün Peygamberlerin, Meleklerin, Peygamberinin Eshâbının Ve Tâbiînin Hürmetleri İçin, Günâhı Çok Olan Bizlere Acı! Suçlarımızı Affeyle!" Derdi.
buyururdu Ki:
mal Büyük Bir Nîmettir. Malı İsrâf, Allahü Teâlânın Nîmetini Hakîr Görmek, Nîmete Kıymet Vermemek, Nîmeti Elden Kaçırmak, Kısaca Küfrân-ı Nîmet Etmek, Yâni Şükür Etmemek Olur. Bu İse, Nîmeti Verenin Düşman Muâmelesi Yapmasına, Azarlamasına Ve Azâb Etmesine Sebeb Olacak Büyük Bir Suçtur. Nîmetin Kiymeti Bilinmeyince, Hakki Gözetilmeyince Elden Gider. Şükür Edilince Ve Hakki Gözetilince Elde Kalir Ve Artar. Cenâb-i Hak, İbrâhim Sûresi, Yedinci Âyetinde Meâlen; "şükr Ederseniz, Verdi?im Nîmetleri Elbette Arttiririm." buyuruyor.
isrâf Çok Kötü Bir Huydur. Çirkinliği Meydandadır. Kalbi, Durmayıp Karartan, Kemiren, Tehlikeli Bir Hastalıktır. Tedâvisi Pek Güçtür. Bu Sıfat Kalbi Kaplamadan Önce, Gidermek Ve Bu Felâketten Kurtulmak İçin Bütün İlâçlarına Baş Vurup Uğraşmalıdır. Kurtarması İçin, Cenâb-ı Hakka Yalvarmalı, Duâ Etmelidir. Allahü Teâlâ, Çalışana, Her Güçlüğü Kolaylaştırır. O, Sığınılacak, Güvenilecek, Biricik Yardımcı Ve Kurtarıcıdır.
"tasavvuf Nedir?" Diye Sorulunca Buyurdu Ki:
"tasavvuf; Kalbi Kötü Huylardan Temizlemek Ve İyi Huylar İle Doldurmak Demektir. Kalbi ıslâh Etmek, Her Şeyden Daha Önemlidir. Çünkü Kalp, Bedende Emrine İtâat Edilen Ve Her Hükmü Yerine Getirilen Bir Hükümdâr Gibidir. Vücûddaki Uzuvlar Onun Emri Altındaki Hizmetçilerdir. Bunun İçin Resûlullah Efendimiz Buyurdu Ki: "insanin Bedeninde Bir Et Parçasi Vardir. Bu İyi Olursa, Bütün Uzuvlar İyi Olur. Bu Kötü Olursa, Bütün Organlar Bozuk Olur. Bu (et Parçasi) kalbdir." yâni Bu Yürek Denilen, Et Parçasindaki Gönüldür. Bunun İyi Olması, Kötü Ahlâktan Temizlenip İyi Ahlâk İle Süslenmek Demektir."
imâm-ı Birgivî, Vefâtı Yaklaştığı Sırada Şöyle Vasiyette Bulundu:
din Kardeşlerime Vasiyetim Odur Ki, Hastalığım Artınca, Ziyâretime Geldiklerinde İhlâs Sûresini Okumayı Bana Telkîn Edip Hatırlatsınlar. Allahü Teâlânın Rahmetini, Recâya, Ümîd Etmeye Dâir Âyet-i Kerîme Ve Hadîs-i Şerîfleri Hatırlatsınlar. Kelime-i Şehâdeti Söylemeyi Telkîn Etsinler. Yanimda; "lâ İlâhe İllallah Muhammedün Resûlullah, Eşhedü Enlâ İlâhe İllallahü Vahdehü Lâ Şerîkeleh Ve Eşhedü Enne Muhammeden Abdühü Ve Resûlühü." desinler. Söyle Diye Zorlamasinlar. Kelime-i Tevhîdi Söyledikten Sonra Başka Bir Şey Konuşursam, Yeniden Telkîn Etsinler. Söylemezsem O Da Yetişir. Tövbe Etmeyi Hatirlatsinlar. Ölünce Başımı Kazımayı, Koltuk Ve Kasık Kıllarımı Yolmayı, Bıyık Kırkmayı, Sakalım Traş Olmamışsa, Traş Etmeyi, Tırnak Kesmeyi Yapmasınlar. Çünkü Bunlar Öldükten Sonra Yapılmaz. Mümkün İse Gusl Ettirsinler. Buna İmkân Yoksa, Abdest Aldırsınlar. Buna Da İmkân Yoksa, Teyemmüm Ettirsinler. Kıbleye Döndürüp Sağ Tarafıma Yatırsınlar. Yâsîn Sûresini Okusunlar. Ölürken Yanıma Kadın Ve Çocuk Koymasınlar. Ağlayıp, İnleyip, Feryâd Etmesinler. Sâlih Din Kardeşlerim Yanımda Bulunsunlar. Kalbleriyle Teveccüh Edip, Bu Fakir İçin Selâmet Ve Şeytanın Şerrinden Kurtulmamı Dilesinler. Rûhum Kabzolunca Gözlerimi Kapayıp, Çenemi Bağlasınlar. Bir Kaba Buhur Koyup, Üç-beş Veya Yedi Kerre Etrâfımda Döndürsünler.
defin Yapılmadan Önce, Yakınım, Velîm Olan, Helal Kazançlı Bir Kimseden Üç Yüz Akçe Borç Alsın. Tamahkâr Olmayan İki Fakir Kimse Bulsunlar. Beni Sevenlerden Olması Daha İyi Olur. Bunları Yalnız Bir Yere Götürsünler. Üçünden Başka Orada Kimse Olmasın. O Üç Yüz Akçeyi (gümüş Veya Altını) Hesap Edip Kaç Günlük Namaza Karşılık Olursa, Muhammed Bin Pîr Ali'nin O Kadar Namaz İskâtı İçin Sana Şunu Verdim Desin. O Da Eline Alıp, Kabûl Ettim Desin. Gümüşü Veya Altını Alana, Aldığı Paranın Şer'an Kendi Mülkü Olduğunu Bildirsinler. O Fakir Diğerine, Muhammed Bin Pîr Ali'nin Namaz İskâtı İçin Şunu Sana Verdim Desin. O Da Eline Alıp, Kabûl Ettim Desin. Kendi Malı Olduğunu Bilsin. Lutfedip O Da Yanındakine, Yukarıda Bildirdiğimiz Şekilde Versin. Böylece Devredip Tamamlasınlar. Doğum Târihim Hicrî Dokuz Yüz Yirmi Dokuz Cemâzil-evvel'inin Onuncu Günüdür. Ölüm Târihi Ne Zaman Olursa, On İki Yılını Düşsünler. Ne Kadar Sene Kalırsa, Onun İçin Devr Etsinler. Vitr Namazını Bile Hesap Etsinler. Bir Vakit Namaz İçin Beş Yüz Yirmi Dirhem (2.4 Kg) Buğday Hesâb Etsinler. Namaz İskâtının Devri Tamam Olunca, Birkaç Devir De, Verilmemiş Zekâtlar İçin Ve Sadaka-ı Fıtr İçin, Birkaç Devir De, Kalmış Kurbanlar Ve Adaklar İçin Ve Kul Hakları İçin Yapsınlar. Bundan Sonra, Gümüş Veya Altınlar Hangi Fakirde Kalırsa, Kendi Güzel Arzusu İle Velî Olan Akrabâma Veya Vasıyy-i Muhtârıma, Tâyin Ettiğim Vâsime Hediye Etsin. O Da Eline Alıp, Kabûl Ettim Desin. Sonra Velî Olan Akrabâm, Yüz Akçesini Ayırıp, Ellişer Akçe Olmak Üzere Bu İki Fakire Versin. Sevâbını Bu Fakîre (bana) Bağışlasın.
bundan Sonra İki Kimse Bulup, Müslüman Mezarlığında, Sâlih Bir Kimsenin Kabri Yanında Kabrimi Kazdırsınlar. Kazmak İçin, Asıl Maldan Yirmi Beşer Akçe Versinler. Derinliği Bir Adam Boyu, Eni Yarısı Kadar Olsun. Kabri Kazıp Tamamladıktan Sonra, Kıble Tarafını Kazsınlar. Bedenim Sığacak Kadar Geniş Ve Derince Olsun. Sonra Kefen İşine Baksınlar. Orta Bezden Olup, İsraf Etmesinler. Kefeni Asıl Maldan Yapsınlar. Bundan Sonra Yıkamak Üzere, Yıkama Tahtasına Koysunlar. Etrâfımda Buhur Gezdirsinler. Bir Sâlih Kimse Yıkasın. Sâlih Biri De Su Döksün. Yanlarında Başka Kimse Olmasın. Sünnet Üzere Yıkasınlar. Önce Abdest Aldırsınlar. Üçer Defâ Yıkamaya Dikkat Etsinler. Suyu Çok Döküp İsrâf Etmesinler. Saçımı Ve Sakalımı, Hatmi İle, ısınmış Su İle Yıkasınlar. Üzerime Son Dökülen Suya Kâfûr Katsınlar. Yakın Velîmiz Lutfedip Kalan Akçeden (paradan) Yıkayana Ve Su Dökene Yirmi Beşer Akçe Versin. Sonra Kefene Sarsınlar. Bundan Sonra Cenâze Namazımı Kılmaya Hazırlansınlar. Dostlarıma Haber Versinler. Namazımda Bulunan Cemâat Üç Safdan Eksik Olmasın, Fazla Olursa Zararı Yoktur. Cenâzem Getirilince, Yüksek Sesle Zikr Etmesinler. Kabrin Yanına Gelince, Dostlarımdan Sâlih Bir Kimse Kabrime İnsin. Bu Fakîri Mezarın İçine İndirsinler. "bismillahi Ve Alâ Milleti Resûlillah" Deyip Lahdin İçine Koysunlar. Kıbleye Çevirsinler. Sonra Kerpiç İle Lahdin Ağzını Kapatsınlar Ve "yâ Rabbî! Bu Ölüyü Kabir Azâbından Koru!" Desinler. Kerpiç Bulunmaz İse, Kamış Koysunlar. Ağaç, Kiremit, Hasır Ve Tabut Koymasınlar. Kuru Toprak Üzerine Koyup, Sonra Çukuru Doldursunlar. Balık Sırtı Gibi Yapsınlar. Bir Karıştan Yüksek Yapmasınlar. Defn İşi Bitince, Üzerime Bir Testi Su Döksünler. Su Dökme?e Baş Tarafimdan Başlayip, Ayaklarima Kadar Devâm Etsinler. Din Kardeşlerimden Birisi Mezarimin Başinda Dursun Ve; "yâ Rabbî! Kabri Yanlarina Do?ru Geniş Eyle. Bu Ölünün Rûhuna Yükseklik Ve Saâdet İhsân Eyle, Ondan Râzi Ol!" Desin. Bir Kişi De; "innâ Lillahi Ve İnnâ İleyhi Râciûn." (biz Allah'in Kuluyuz Ve Yine O'na Dönece?iz) Meâlindeki Âyet-i Kerîmeyi Okusun Ve; "yâ Rabbî! Bu Ölü Senin Emrine Rücû' Etti, Döndü. Sen Kendisine Rücû' Edilenlerin Hayirlisisin. Bu Kimsenin Etrâfindaki Yeri, İki Tarafindan Geniş Eyle Ve Bu Ölünün Rûhuna Gök Kapılarını Aç Ve Onu Güzel Bir Kabûl İle Kabûl Eyle. Münker Ve Nekir'in Suâllerine Ve Diğer Suâllere Karşı Dilini Sağlam Ve Doğru Söyleyici Eyle. Cevâbını Kolay Eyle!" Desin. Bundan Sonra Orada Bulunanlara; "kardeşiniz İçin Magfiret İsteyiniz." Desinler. Bütün Bu İşlerden Sonra, Oturup Kur'ân-ı Kerîm Okusunlar. Tebâreke Ve Yedi Kerre İhlâs Sûresini, Fâtiha Ve Muavvizeteyn Ve Bunlardan Sonra Tekrar On Bir Defâ İhlâs Sûresini Okusunlar. Âyet-el-kürsî, Yâsîn Sûresi Ve Bekara Sûresini Sonuna Kadar Okusunlar. Bu Okuduğumuz Kur'ân-ı Kerîmi Bütün Ölülere Bağışladık Diye Ağızdan Söylesinler. Oruç, Yemîn Keffâretleri, Kur'ân-ı Kerîm Okuma Ve Duâ Tamam Olduktan Sonra, Yakın Velîm Lutfedip, Kalmış Olan Yüz Altmış Akçenin Altmış Akçesini, Altmış Fakire Versin. Bu Fakîrin Oruç Keffâretine Niyet Etsin. Yüz Akçesini De Yüz Fakire Versin. Yemîn Keffâretine Niyet Etsin.
bundan Sonra Da Telkîn İçin Sâlih Ve Âlim Bir Müslüman, Mezârımın Yanında Kalsın. Yüzüme Karşı Ayakta Dursun. Desin Ki: "ey Muhammed Bin Meryem!" Bunu Üç Defâ Söylesin. Sonra Desin Ki: "dünyâdan Şehâdet Getirerek Çıktığın Ahdi Hatırla. İbâdete, Allahü Teâlâdan Başka Lâyık Ve Müstehak Kimse Yoktur, Deyip Şehâdet Getirmeni Hatırla. Allahü Teâlâ Birdir, Ortağı Yoktur. Elbette Muhammed Aleyhisselâm Allahü Teâlânın Resûlüdür. Elbette Cennet Vardır. Cehennem Ateşi De Vardır. Allahü Teâlânın Ölüleri Diriltip, Mahşer Yerinde Toplaması Muhakkak Vardır Ve Olacaktır. Muhakkak Ki, Allahü Teâlâ Mezarlarda Bulunan Ölüleri Diriltir." Sonra Üç Kerre; "yâ Muhammed Bin Meryem! "lâ İlâhe İllallah" De." Sonra Üç Kerre; "yâ Muhammed Bin Meryem! De Ki Rabbim Allahü Teâlâdır. Dînim İslâm Dînidir. Peygamberim Muhammed Aleyhisselâmdır." Desin. Lutfedip Mânâsını Düşünerek Yavaş Yavaş Okusun. Çabuk Çabuk Okuyup Gitmesin. Sonra; "yâ Rabbî! Sen Bunu Yalnız Bırakma. Sen Mâliklerin Hayırlısısın." Desin. Sonra Dönüp Evlerine Gitsinler. Üzerime Binâ Yapmasınlar. Çadır Kurmasınlar. Nöbet Tutmasınlar. Baş Ucuma Tanınması, Hatırlanması Ve Duâya Sebeb Olması İçin Büyükçe Bir Taş Diksinler. Kabrim Yıkılacak Olursa, Tamir Etsinler. Üzerime Toprak Döküp, Balık Sırtı Gibi Yapıp, Yeni Gibi Yapsınlar. Bir Karış Yüksek Yapsınlar. Bid'at Olan Şeylerden Kaçınsınlar.
çoluk-çocuğuma Vasiyetim Olsun Ki, Üzerime Sesli Ağlamasınlar. Allahü Teâlâdan Magfiret Ve Rahmet İstemelidir. Öldüğüm Günde, Yedisinde, Kırkında Ve Sene-i Devriyesinde Yemek Pişirip Ziyâfet Vermesinler. Fakat Sevâbını Rûhuma Hediye Etmek Üzere Sadaka Versinler. Çok İhsânda Bulunsunlar. Allahü Teâlâ Kabûl Eylesin. Paraları Yoksa; Ekmek, Pirinç, Yağ, Tuz, Soğan Versinler Ve Ne Yapabilirlerse, Az Olsun Çok Olsun, Allahü Teâlâ İçin Verip, Sevâbını, Kalpleriyle Ve Dilleriyle Bu Fakîre Bağışlasınlar. Duâ Ederken Beni Hatırlasınlar, Unutup Gitmesinler. Yine Çocuklarıma Vasiyetimdir Ki; Dünyâya Düşkün Olmayalar, Mal Ve Mevki, Makam Peşinde Koşmayalar. Allahü Teâlâya Tevekkül Edip, Faydali İlimleri Ö?renmeye Ve Bunlari Yaymaya Çalişsinlar. Sâlih Ameller İşlesinler Ve Takvâ Üzere Olsunlar, Haramlardan Sakinsinlar. Meâlen; "allahü Teâlâdan Korkani, Allahü Teâlâ Dünyâda Ve Âhirette Her Darliktan Kurtarir. Ona Düşünmedi?i Yerden Rizik Verir. Allahü Teâlâya Tevekkül Edene Allahü Teâlâ Yetişir. İhtiyâcini İhsân Eder, Başkasina Muhtaç Etmez." (talak Sûresi: 3-4)buyrulan Âyet-i Kerîmeyi Düşünerek Okusunlar."
imâm-ı Birgivî Hazretleri, Kiymetli Eserler Yazmiş Olup, En Meşhûr Eserleri Şunlardir: 1) Tarîkat-i Muhammediyye: arapça Kiymetli Bir Eser Olup, Ehl-i Sünnet Âlimleri Arasinda Büyük Bir Îtibâr Görmüştür. Birçok Âlim Tarafindan Şerhedilmiştir. 2) Vasiyetnâme, Birgivî Vasiyetnâmesi adiyla Meşhûr Olmuştur. Asirlardan Beri Okuna Gelmiş, Çok Çok Kiymetli Ve Faydali Bir Eserdir. 3) Zuhr-ul-müteehhilîn: bu Eseri, Kadinlarin Hayz Hâllerini Bildiren Bir Kitap Olup, Çok Kiymetlidir. Bu Şerh, İhlâs Vakfi Tarafindan Bastirilmiştir. 4) Ravdât-ül-cennât Fî Usûl-il-îtikâd, 5) Risâletün Fî Beyâni Rusûm-il-mesâhif-il-osmâniyye, 6) Şerhu El-hadîs-ül-erbe'în, 7) Etfâl-ül-müslimîn, 8) Ziyâret-ül-kubûr, 9) Nûr-ul-ahyâ, 10) Cilâ-ül-kulûb, 11) Muaddil-üs-salât, 12) Îkâz-ün-nâimîn, 13) Ed-dürr-ül-yetîm Fî İlm-it-tecvîd, 14) Hâşiye-i Hidâye, 15) İmtihân-ül-ezkiyâ, 16) Risâletün Fî Usûl-il-hadîs, 17) Ta'lîkât Ales-sadr-iş-şerî'a, 18) Risâletün Minel Âdâb, 19) Ulûm-i Âliyye'den Bahseden Manzûm Bir Risâle, 20) Risâletün Fî Hurmet-it-tegannî Ve Vucûbi İstimâ-il-hutab, 21) Sihâh-i Acemiyye (farsçadir), 22) Tefsîru Sûret-il-bekara:bekara Sûresinin Yarisina Kadar Yapti?i Tefsîrdir, 23) Îkâz-ül-hâlikîn, 24) Şerhu Lübâb-ül-elbâb Fî İlm-il-ı'râb Lil-beydâvî, 25) Dâfiat-ül-mübtediîn Ve Kâşifetü Butlân-il-mülhidîn, 26) Avâmil:nahiv İlmiyle İlgili Çok Meşhûr Bir Eseridir. 27) İzhâr: bu Eseri De Nahiv İlminde Meşhûr Bir Kitaptir. Asirlardan Beri Arabca Ö?renen Talebelere Okutulmuştur. 28) Emsile-i Fadliye: sarf İlmine Dâir Olup, O?lu Fazlullah Efendiye İzâfeten Bu Adi Vermiştir. 29) Kifâyet-ül-mübtedî Fis-sarf; ermenekli Süleymân Sirri Efendi Bu esere Bir Şerh Yazmıştır.
kerâmet Ve Menkîbeler
vasiyetimdir!
"kardeşlerime, Evlâdıma Ve Âhiret Yolcularına Vasiyetimdir Ki, Allahü Teâlânın Emrettiği Şeyleri Yapınız. Kazâya Kalmış Namazlarınızı Kılınız, Kalmış Zekâtlarınızı Veriniz. Oruçlarınızı Tutunuz. Üzerinize Farz Oluyorsa Hac Yapınız. Her Müslümanın Öğrenmesi Farz-ı Ayn Olan İlmihâl Bilgilerini Öğreniniz. Âlimlerin Sohbetine Devâm Ediniz. Güvenilir Ve Sağlam Âlimlerin Fetvâsıyla Amel Ediniz. Herkesin Fetvâsıyla Amel Etmemelidir. Tegannî Dinlememelidir. Allahü Teâlânın İsmi Anıldığı Zaman "teâlâ Ve Tebâreke" Veya "azze Ve Celle", "sübhânallah", "cellecelâlüh" Diyerek Tâzim Ediniz. Resûlullah'ın Ve Diğer Peygamberlerin İsimleri Anıldığı Zaman Salevât Getirmelidir. Yazarken De Bunları Açık Yazmalıdır. Diğer Âlimler Ve Meşâyıh Anıldığı Zaman, (rahmetullahi Aleyh) Demelidir. Hocasına Da Hürmet Göstermelidir. Yol Göstermek Hâriç, Hocanın Önünden Yürümemelidir. Ondan Önce Söze Başlamamalı Ve Yanında Çok Konuşmamalıdır. Hizmetini Severek Yapmalıdır. Her Yerde Hocanın Rızâsını Gözetmelidir. Îtirâz Etmemeli, Dövse Veya Bağırsa Nasîhat Bilmeli, İncinmemelidir. Hocasının Yakınlarına Da Hürmet Göstermelidir. Akrabâyı Ziyâret Etmeli, Sıla-i Rahmi, Akrabâ Ziyâretini Terketmemelidir. Anne Ve Babanın Da Haklarını Gözetmeli, Onlara Karşı Yüksek Sesle Konuşmamalı Ve Kızgın Bakmamalı, Günah Olmayan Emirlerini Yapmalıdır. Dövmesine Ve Bağırmasına Sabretmelidir. Karşılık Vermemelidir. Komşuların Haklarını Da Gözetmeli, Kokulu Bir Yemek Pişirince, Bir Mikdârını Komşulara Vermelidir. Mümkün Olduğu Kadar Komşuların İhtiyacını Görmeli Ve Zarara Uğrarlarsa Yardım Etmeli Ve İyilik Gelirse Sevinmelidir. Diğer Din Kardeşlerini De Sevmelidir. Kusurlarını Mümkün Mertebe Affetmelidir. Müdâhene Etmemeli, Dünyâlık Ele Geçirmek İçin Dîni Vermemeli. Gerekirse Müdârâ Etmeli, Dîni Ve Dünyâyı Korumak İçin Dünyâlık Vermelidir. Müdârâ Zararı Gidermek İçin Olur. Çok Gülmekten, Faydasız Konuşmaktan Sakınmalıdır. Alış Verişte Dînin Emirlerine Uymalı Ve Cemâate Devâm Etmelidir. Bid'atlerden Sakınmalı. Misvâk Kullanmaya Devâm Etmeli. Duâya, Allahü Teâlâya Hamd Ve Senâ İle Ve Resûlüne Salât Ve Selâm İle Başlamalıdır. Duâ Ederken Bütün Müminlere Duâ Etmeli, Anneyi, Babayı Ve İyilik Gördüğü Kimseleri De Duâlarında Anmalıdır. Yalvararak Ve Gizli Duâ Etmelidir. Yalnız İken Allahü Teâlâya Yalvararak Duâ Etmeli, Âcizliğini Ve Günahlarını Düşünerek Ağlamalıdır. Allahü Teâlâdan İstikâmet, Af, Âfiyet, Rızâsını Ve Muvaffakiyet İstemelidir. Îmânın Gitmesinden Korkup, Dâimâ Hüsn-i Hâtime(son Nefeste Îmân İle Gitmeyi) İstemeli, İslâm Nîmetine Her Zaman Şükretmelidir. Çoluk-çocuğuna İlmihâlini (lâzım Olan Din Bilgilerini) Öğretip, İslâmiyete Uymayan Şeylerden Korumalı Ve Sakındırmalıdır. Çocukları Yedi Yaşında Namaza Başlatmalı, On Yaşına Girdiklerinde Namaz Kılmazlarsa Döverek Kıldırmalıdır. Dâimâ İstigfâr Etmelidir.
kaynaklar
1) Şakâyık-ı Nu'mâniyye (atâî); S.179
2) Mu'cem-ül-müellifîn; C.9, S.123
3) Kâmûs-ul-a'lâm; C.2, S.1284
4) Osmanlı Müellifleri; C.1, S.255
5) Tarîkat-ı Muhammediyye
6) Vasiyetnâme (birgivî); S.46
7) İkd-ül-manzûm; C.2, S.276
8) Eshâb-ı Kirâm; (6. Baskı), S.317
9) Tam İlmihâl Seâdet-i Ebediyye; (44. Baskı), S.1044
10) Rehber Ansiklopedisi; C.2, S.374
11) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.13, S.321
