hindistan'da Yetişen Velîlerden. Doğum Târihi Belli Değildir. Aslen Belhlidir. Babasının İsmi Kâdı Mahmûd'dur. Anne Ve Baba Tarafından Hazret-i Ömer'e Dayanır. 1581 (h.989) Senesinde Vefât Etti. Vefât Ettiğinde Doksan Beş Yaşını Geçmişti. Kabri, Doğum Yeri Olan Tehâniser'dedir.
celâl Tehâniserî Küçük Yaşta İlim Tahsîline Başladı. Yedi Yaşında Kur'ân-ı Kerîmi Ezberledi. On Yedi Yaşına Geldiğinde Bütün İlimleri Öğrenip Ders Ve Fetvâ Vermeye Başladı. Bir Gün Hoş Bir Ses İle Okunan Gazeli Duydu. O Anda Kendisini Allahü Teâlânın Aşkı Kapladığından Düşüp Bayıldı. Ayıldığında Tasavvuf Yolunu Öğrenmek İçin Abdülkuddûs Hazretlerinin Sohbetlerine Devâm Etti. Kısa Zamanda Kemâle Gelerek İcâzet, Diploma Aldı.
celâl Tehâniserî, İlmi İle Âmil İdi. Ömrünü İbâdet, Tâat, Ders Vermek Ve İnsanlara Vâz Ve Nasîhat Etmekle Geçirdi. Edepleri Gözetmeye, Farzlardan Başka Nâfileleri Yapmaya, Gece-gündüz Allahü Teâlâyı Zikretmeye Ve Vakitlerini Değerlendirmeye Çok Dikkat Ederdi. Çoğunlukla Allahü Teâlânın Aşkı İle Kendinden Geçmiş Bir Hâlde Olurdu. Namaz Vakti Gelince Talebeleri; "allahü Ekber, Allahü Ekber." Dediğinde Kendine Gelir, Namazı Kılmak İçin Kalkardı.
celâl Tehâniserî'nin Ölüm Hastalığı, Sekerât Hâli Günlerce Uzadı. Bu Sebepten Bir Şaşkınlık Ve ızdırap Hâsıl Oldu. On Altı Gün Sonra Kendine Gelince, Talebelerinin Büyüklerinden Olan Şeyh Nizâm Bu Hâle Üzüldüğü İçin; "efendim, Bu Ne Hâldir?" Diye Sorunca, Celâl Tehâniserî Coşarak Şu Beyti Okudu:
vücûdundan Fânî Olan Kimseler,
harften Sûretten, Mânâya Geçerler.
talebelerine Şöyle Buyururdu: "âşıklar, Keşf Ve Kerâmet Konaklarında Durmak İstemesinler. Daha Yukarılara Çıksınlar. Hiçbir Şeye Bağlı Kalmasınlar. Her Şeyden Kesilerek Ve Uzaklaşarak, Can Çıkarcasına İlerlesinler. Bu Da Şöyle Olur; İbâdetlere, Zühde; Dünyâya Düşkün Olmamaya Ve Riyâzete, Nefsin İsteklerine Uymamaya Dikkat Etsinler. Bunları Vesîle Bilsinler. Az Yemek Yesinler, Hattâ Can Çıkıncaya Kadar Uğraşsınlar. Ölmeden Evvel Ölüp, Nefslerini Tam ıslâh Edip, Hakk'a Kavuşsunlar. Kendini Tasavvuf Yolunda Sananlar Ve Câhil Sûfîler (câhil Tarîkatçılar) Bu Hususta Hatâya Düşüyor Ve Doğru Yoldan Çıkıyorlar. Bundan Allahü Teâlâya Sığınırız. Selef-i Sâlihînden (radıyallahü Anhüm Ecmâîn) Rivâyet Edildi Ki: "usûlsüz Vüsûl, Kavuşma Olmaz. Usûl; Dînin Emirlerine Ve Tasavvufta Bulunduğu Yola Uymaktır." Kur'ân-ı Kerîm Okumak Ve Din İlimleriyle Meşgûl Olmak En İyi İştir."
kerâmet Ve Menkîbeleri
herkesin Kaldıracak Gücü Yoktur
celâl Tehâniserî'nin Talebelerinden Birisi, Birkaç Sene Onun Sohbetlerinde Bulunmasına Rağmen, Onda Hiçbir Mânevî Hâl Görülmemişti. Bir Gün Celâl Tehâniserî'nin Sohbetinde Bulunan Bu Talebe, Kendi Kendine; "şeyh Necmeddîn-i Kübrâ Öyle Bir Zât İdi Ki, Nazar Ettiği Kimse Evliyâlık Mertebesine Kavuşurdu. Bugün Böyle Bir Zât Yok." Diye Aklından Geçirdi. Celâl Tehâniserî Onun Bu Düşüncesine, Allahü Teâlânın İzni İle Vâkıf Oldu. Onun Bulunduğu Tarafa Bakarak; "bugün De Öyleleri Vardır." Buyurup, Bir Kere Ona Baktılar. Talebe O Anda Evliyâlık Mertebesine Kavuştu Ve Kendinden Geçti. Evliyâlıkta En Yüksek Dereceye Kavuşan Talebe, Kısa Bir Süre Sonra Vefât Etti. Bunun Üzerine Celâl Tehâniserî; "herkesin Bu İşi Kaldıracak Gücü Yoktur." Buyurdu.
kaynaklar
1) Zübdet-ül-makâmât (berekât-ı Ahmediyye); S.103
2) Umdet-ül-makâmât; S.111
3) Sefînet-ül-evliyâ; S.101
4) Müntehâb-üt-tevârih; C.3, S.3
5) Sevâfi-ul-envâr; S.31
6) Hazînet-ül-asfiyâ; C.1, S.439
7) Ahbâr-ül-ahyâr; S.291
8) Persian Literature; C.1, S.17
