dokuzuncu Asrın Sonlarında, Onuncu Asrın Başlarında Bağdât'ta Ve Mısır'da Yaşamış Evliyânın Büyüklerinden. İsmi Ahmed Bin Muhammed'dir. Künyesi Ebû Ali Olup Rodbârî Nisbesiyle Meşhurdur. Doğum Târihi Bilinmemektedir. Bağdât'ta Doğdu. 933 (h.321) Senesinde Mısır'da Vefât Etti. Kabri, Karafe Kabristanında Zünnûn-ı Mısrî'nin Kabri Yakınındadır.
zamânının İlim Ve Mârifet Merkezlerinden Olan Bağdât'ta Dünyâya Gelen Ebû Ali Rodbârî, Küçük Yaşından Îtibâren İlim Öğrenmeye Başladı. Âlim Ve Velîlerin İlim Meclislerinde Ve Sohbetlerinde Bulunarak Kendini Yetiştirdi. Ebü'l-abbas Bin Süreyc'den Fıkıh İlmini Tahsîl Etti. Hadîs İlmini İbrâhim Hasbî'den Öğrendi. Tasavvufa Karşı Alâka Duydu.
ebû Ali Rodbârî'nin Tasavvufa Yönelişinin Sebebi Şöyle Nakledilir: Cüneyd-i Bağdâdî Hazretleri
mescidde Birisi İle Sohbet Ediyordu. Bir Ara O Kimseye; "ey Kardeşim, İyi Dinle!" Diye Îkâzda Bulundu. Bu Îkâzın Kendine Yapıldığını Kabûl Eden Ebû Ali Rodbârî, Cüneyd-i Bağdâdî Hazretlerini Dinlemeye Başladı. Cüneyd-i Bağdâdî'nin Sohbeti O Kadar Tatlı Ve Tesirli İdi Ki, Sözleri Ebû Ali Rodbârî'nin Gönlünde Yer Etti. Bundan Sonra Kendini Tasavvuf Yoluna Verip Cüneyd-i Bağdâdî'nin Sohbetlerine Devâm Etti.
uzun Müddet Cüneyd-i Bağdâdî'nin Hizmetinde Ve Sohbetlerinde Bulunarak Tasavvuf Yolunda İlerledi. Ayrıca, Ebü'l-hüseyin Nûrî, Ebû Hamza, Mes'ûd Er-remlî, Sa'leb, İbrâhim Ceyzî Ve Başka Zâtların Sohbetlerinde Bulunup, Yüksek İlimlerinden İstifâde Etti Ve Feyz Aldı. Şam'da Ebû Abdullah Celâ İle Görüşüp Sohbet Etti. Ebû Bekr Ed-dekkâk İle Görüştü. Fıkıh İlminde Derin Âlim, Hadîs İlminde Hâfız Olan Ebû Ali Rodbârî Hazretleri, Tasavvufta Yüksek Bir Velî Oldu. Tasavvufun İnceliklerine Vâkıf Oldu. Mücâhede Ve Riyâzet Yâni Nefsinin İstediklerini Yapmamak Ve İstemediklerini Yapmak Sûretiyle Mânevî Derecesi Git-gide Yükseldi. İnsanlara Allahü Teâlânın Emir Ve Yasaklarını Anlatarak Onların Bu Dünyâda Ve Âhirette Saâdete, Mutluluğa Kavuşmaları İçin Gayret Etti. Sohbetlerinde Bulunan Birçok Kimse, Yüksek Âlim Ve Evliyâlık Derecelerine Ulaştı. Muhammed Bin Abdullah Er-râzî Yetiştirdiği Âlimlerdendir. Nasrâbâdî Ve Ebû Ali Bin Kâtip Gibi Zâtlar Da Sohbetlerinde Bulundular.
bütün Bağdâtlılar, Ebû Ali Rodbârî'nin İlimdeki Ve Tasavvuftaki Derecesini Anlayıp, Etrâfında Toplandılar. O, Vâz Ve Nasihatlarıyla İnsanların Saâdeti İçin Gayret Etti.
bütün Bğdâtlılar Onun Üstünlüğünü Bilir, Fazîletlerini Anlatırlardı. Ebû Ali Kâtib Diyor Ki: "ben, İslâmiyeti İyi Bilmekte Ve Tasavvufun Yüksek Derecelerine Kavuşmakta Ebû Ali Rodbârî Gibi Birisini Görmedim."
bir Sohbeti Sırasında Şöyle Buyurdu:
"insanlara Felâket Şu Üç Yoldan Gelir. Hasta Tabiat Ve Mîzac, Alışkanlıklara Sıkı Bağlılık Ve Kötü Arkadaşlık."
"hasta Tabiatla Neyi Kasdediyorsun?" Diye Sorulunca;
"haram Yemeyi Kasdediyorum." Buyurdu.
"alışkanlıklara Sıkı Bağlılık İle Neyi Kasdediyorsun?" Diye Sorulunca Da;
"harama Bakmayı Ve Gıybet Dinlemeyi Kasdediyorum." Buyurdu.
"insana Felâket Getiren Kötü Arkadaşlıktan Maksad Nedir?" Diye Sorulunca Da;
"nefiste Şehvet Coşunca Ona Uymayı, Yâni Nefisle Dostluk Yapmayı." Diye Cevap Verdi."
ebû Ali Rodbârî'ye; "sofi Kimdir?" Diye Sorulunca; "nefsinin İstek Ve Arzularına Karşı Çıkan, Ona Eziyetin Tadını Tattıran, Dünyâyı Arkasına Atan Ve Muhammed Mustafa'nın Sallallahü Aleyhi Ve Sellem Yoluna Sıkı Sarılan Kimsedir." Buyurdu.
bir Başkası; "tasavvuf Nedir?" Diye Sorunca Da; "tasavvuf Sevgilinin Kapısına Çökmektir. İsterse Kovsun. Tasavvuf, Uzaklığın Kederlerini, Acı Tadını Tattıktan Sonra Yakınlığın Tadına Ermektir. Sâfiyetini Saflığını, Temizliğini Bulmaktır. Biz Bu Tasavvuf Konusunda, Kılıcın Keskin Tarafı Gibi Bir Hadde Ulaştık. Azıcık Meyl Ve Sapma Göstersek Ateşe Düşeriz. Bizim Bu Mezhebimiz Yâni Tasavvuf Yolu, Baştan Sona Ciddiyettir. Ona Şaka Nâmına Bir Şey Karıştırmayız." Buyurdu.
ebû Ali Rodbârî Hazretleri, Allahü Teâlâya Çok İbâdet Ve Duâ Eder, Kendisine İhsân Edilen Nîmetlerin Şükründen Âciz Olduğunu Söyleyerek Şöyle Niyâzda Bulunurdu: "her Âzâm Ve Organımın Bir Dili Olsa Da Bununla Verdiğin Nîmetler İçin Sana Hamd Ve Senâ Etsem, Bu Benim Şükrümün Ziyâdeleşmesinden Çok, Senin Nîmet Ve İhsânının Artmasına Delâlet Ederdi. Zîrâ Nîmetine Şükretmeyi Nasîb Etmen De Bir Nîmettir."
çok İbâdet Ve Tâatta Bulunan, Allahü Teâlâyı Hatırlamaktan Bir An Gâfil Olmayan Ebû Ali Rodbârî Hazretleri, Nefsinin İsteklerine Karşı Çıkar, Riyâzet Ve Mücâhedede Bulunurdu. Bu Hususta Buyurdu Ki: "kalp, Rûh Ve Nefs Dışarıdan Gelen Kötü Tesirlerden Emin Olunca, Kalpten Hikmet, Nefsten Hizmet Ve Ruhtan Mükâşefe Yâni Gizli Sırların Açılması Zuhur Eder. Bu Üç Şeyden Sonra Da Allahü Teâlânın Sıfatlarının Tecellilerini Görme, Mânevî Sırlarını Mütâlaa Etme Ve O'na Âit Hakîkatleri Anlamak Nasîb Olur. Söylediklerinizin Alâmeti Nedir? Denilecek Olursa Deriz Ki; Sağa Sola Bakmamak, Allahü Teâlâyı Hatırlamaya Mâni Olan Şeylerden Kaçınmaktır. Nefsine Bir Defâ Olsun Lâyık Olduğundan Fazla Kıymet Vererek Bakan Kimse, Kâinâttaki Eşyânın Hiçbirine İbret Nazarıyla Bakamaz."
ebû Ali Rodbârî Rahmetullahi Aleyh Çok Cömertti. Dostlara Olan İkrâmları Fevkalâde İdi. Allahü Teâlânın Rızâsı İçin, Dostlarına Verdiği Bir Yemek Ziyâfetinde, Birçok Kandil Yakmıştı. Birisi Gelip Kendisine; "bu Kadarı Da İsrâf Olmuyor Mu?" Diye Sorunca; "içeri Gir De Bak. Allah Rızâsı İçin Olmayıp, Gösteriş İçin Yanan Bir Kandil Varsa Onu Söndür." Buyurdu. O Kimse İçeri Girip, Kandillerin Hepsine Baktı, Herbirinin Lüzumlu Yerlerde Yandığını, Hiçbirisinin Söndürülecek Halde Olmadığını Gördü.
kendisi Tevâzu Sâhibi Olan Ebû Ali Rodbârî Hazretleri;
"yükselen Ancak Tevâzû İle Yükselir, Alçalan Da Ancak Kibirle Alçalir." buyurdu.
ebû Abdullah-ı Rodbârî Bağdat'ta Bulunduğu Bir Gün Fırat Nehri Kenarında Yürüyordu. Canı Balık Çekti. Hemen Kıyıya Bir Balık Çıktı. O Sırada Bir Kimse Görünüp; "ben Balığı Kızartırım." Dedi. Kızarttı Ve Kendisine Verdi. Sonra Gözden Kayboldu.
zamânındaki Âlim Ve Velîlerle Sohbet Eden Ebû Ali Rodbârî Hazretleri, Peygamber Efendimizin, Eshâb-ı Kirâmın Ve Diğer Âlim Ve Velî Zâtların Hayatlarını Okur, İnsanlara Anlatırdı. Bir Gün Amr Bin Sinân'a, Sehl Bin Abdullah-ı Tüsterî'den Bir Menkıbe Naklet Dedi. Amr Bin Sinân Dedi Ki: "sehl Şöyle Derdi: Tevekkülün Yâni Her Şeyi Allahü Teâlâdan Beklemenin, O'na Güvenmenin Alâmeti Üçtür. Kimseden Bir Şey İstememek, Dilenmemek, Verileni Reddetmemek Ve Ele Geçeni Biriktirmemektir."
uzun Müddet Bağdât'ta Kalıp İnsanlara İslâmiyetin Emir Ve Yasaklarını Anlatan Ve Onların Kurtuluşu İçin Çalışan Ebû Abdullah-ı Rodbârî, Mısır'a Giderek Yerleşti. Onun Büyüklüğünü Ve Şöhretini Duyan Mısır Halkı Etrâfında Toplanarak İstifâde Etmeye Çalıştılar.
bir Sohbetinde; "muhabbetin Alâmeti Muvâfakat, Yâni Emredilene Uyup, Peki Demektir. Sevgi, Kendini Büsbütün Sevgiliye Hîbe Ettiğin İçin Sana Senden Hiçbir Şeyin Kalmamasıdır." Buyurdu.
sohbet Edilecek Ve Berâber Bulunulacak Kimseyle Alâkalı Olarak; "ehil Olmayan Bir Kimse İle Oturmak; İnsani, Dar Bir Zindanda Olmaktan Daha Çok Sikar." buyurdu.
ebû Ali Rodbârî Hazretleri Havf, Korku Ve Recâ, Ümid Arasında Bulunur İnsanların Her Yaptıkları İşte Allahü Teâlânın Rızâsını Kasdetmelerini Tavsiye Eder, Allahü Teâlâdan Korkmaları Gerektiğini Söylerdi. Bu Hususta Buyurdu Ki:
"havf, Allahü Teâlânın Azâbından Korkmak Ve Recâ, Allahü Teâlânın Rahmetinden Ümitli Olmak, Bir Kuşun İki Kanadı Gibidir. İkisi Birden Bulunursa, Hem Kuş, Hem De Uçuş Düzgün Ve Mükemmel Olur. Kanatların Birisi Bulunmazsa, Kuş Da, Uçuş Da Noksan Olur. Kanatlarının İkisi De Bulunmazsa Kuş Ölüme Terkedilmiştir.
"bir Kimsenin Allahü Teâlâdan Korkmasının Hakîkî Olduğunun Alâmeti, Allahü Teâlâdan Başka Hiçbir Şeyden Korkmamasıdır."
tövbe Husûsunda; "tövbe; Pişmanlık Ve Günahı Bırakmaktır."
"affa, Mağfirete, Müsâmahaya Kavuşurum Diyerek, Günahlardan Tövbe Etmeyi Terk Etmek, O Günahı İşlemekten Daha Beterdir. Tövbe Ve Pişmanlıkta Allahü Teâlânın Hoşnûdluğu Vardır." Buyurdu.
"tefekkür Nedir?" Diye Soran Birisine İse;
"tefekkür Dört Türlü Olur: Allahü Teâlânın Mahlûklarındaki Güzel Sanatları, Faydaları Düşünmek, O'na İnanmaya Ve Sevmeye Sebeb Olur. O'nun Vâd Ettiği Sevapları Düşünmek, İbâdet Yapmaya Sebeb Olur. O'nun Haber Verdiği Azapları Düşünmek, O'ndan Korkmaya, Kimseye Kötülük Yapmamaya Sebeb Olur. O'nun Nîmetlerine, İhsânlarına Karşılık, Nefsine Uyarak Günah İşlediğini, Gaflet İçinde Yaşadığını Düşünmek, Allah'tan Hayâ Etmeye, Utanmaya Sebeb Olur." Diye Cevap Verdi.
sabır Husûsunda Buyurdu Ki: "sıkıntılara Sabretmeyen Kimsede Rızâ Yoktur. Nîmetlere Şükretmeyen Kimsede Kemâl Yoktur. Allahü Teâlâya Yemîn Ederim Ki, Ârifler, Allahü Teâlâya Muhabbet, O'nun Takdirine Rızâ Ve O'nun Nîmetlerine Şükür Ederek Vâsıl Olmuşlardır."
"dünyâyı Kazanmakta Nefsler İçin Zillet, Âhireti Kazanmakta İse Nefsler İçin İzzet Vardır. Acaba Niçin İnsanlar, Bâkî Olan Âhireti İstemekteki İzzetin Yerine, Fânî Olan Dünyâyı İsteyerek Zilleti Seçerler?"
tasavvuf Yolunda Bulunan Bir Mürîdin Talebenin Dikkat Etmesi Gereke Hususları Şöyle Bildirdi:
"mürid, Allahü Teâlânın Kendisi İçin İrâde Etmiş Olduğu Şeyden Başkasını, Nefsi İçin İrâde Etmez. Murâd İse İki Cihânda O'ndan Başka Bir Şey İrâde Etmez.
hakk'ın İrâdesine Râzı Olan Kendi İrâdesini Terkettiği Zaman Mürîd Olur. Sevenin Ve Âşıkın Kendi İrâdesi Yoktur Ki, Murâdı Olsun. Hakkı İrâde Eden, Hakk'ın İrâde Ettiğinden Başka Bir Şey İrâde Etmez. Murâdı Hak Olanın Hakk'ın Murâdından Başka Murâdı Olmaz. Hak Bir Kimseyi İrâde Ederse, O Kimse Hak'tan Başka Bir Şey İrâde Etmez. Hakk'ın Murâdı Olan Bir Kimsenin Murâdı Sâdece Hak Olur."
ebû Ali Rodbârî Hazretleri Yüksek Bir Evliyâ Olduğu Halde Kerâmet Göstermekten Çok Sakınırdı. En Büyük Kerâmetin, Allahü Teâlânın Emirlerine Ve Peygamber Efendimizin Sünnet-i Seniyyesine Uygun Olarak Yaşamak Olduğunu Bildirirdi. Bu Hususta Buyurdu Ki: "hak Teâlâ Mûcizeleri Ve Diğer Delilleri Açıklamayı Peygamberler Üzerine Nasıl Emretmişse, Yabancıların Gözü Değmesin, Kimse Görmesin Ve Bilmesin Diye Aynı Şekilde Evliyâda Zuhûr Eden Halleri, Makamları Ve Kerâmetleri Gizlemeyi De Velîlere Emretmiştir."
ömrünü İslâm Dînini Öğrenmek, Öğretmek, İnsanlara Anlatıp Onların Dünyâda Ve Âhirette Kurtuluşa, Saâdete Ermeleri İçin Çalışan Ebû Ali Rodbârî, Mısır'da Bulunduğu Sırada Rahatsızlandı. Hastalığı Sırasında Başını Kız Kardeşifâtıma'nın Dizine Koydu. Ölüm Hâli Yaklaşmıştı. Gözlerini Açtı Ve; "işte Semâların, Göklerin Kapıları Açıldı. Cennetler De Süslenmiş. Birisi De Şöyle Diyor: Ey Ebû Ali! Her Ne Kadar Senin Muradın Değil İdiyse De, İşte Biz Seni En Yüksek Ve En Son Rütbeye Ulaştırmış Bulunuyoruz, Buyurdu." Sonra Da Şu Meâldeki Şiiri Okudu: "ulûhiyyetine Yemin Ederek Söylüyorum. Seni Temâşâ Edene Kadar Hiçbir Şeye Severek Bakmadım." Bu Sözlerden Sonra Kelime-i Tevhîd Getirerek Rûhunu Teslim Etti Ve Hakîkî Sevgilisine Kavuştu. Gerekli Techiz Ve Tekfîn Vazîfeleri Yerine Getirildikten Sonra Karâfe Kabristanında Zünnûn-i Mısrî Hazretlerinin Kabri Yakınında Defnedildi. Sevenleri Tarafından Kabri Ziyâret Edilmektedir.
kerâmet Ve Menkîbeleri
git İşine!
şeyhülislâm Abdullah-i Ensârî (rahmetullahi Aleyh) Şöyle Anlatıyor: "ebû Ali Müştevlî, Hocalarından Ebû Yâkûb Es-sûsî'yi Ziyâret İçin Basra'ya Gitti. Bir Mahalleden Geçerken, Talebe Arkadaşlarından Birini Gördü. Ona Hocalarının Bulunduğu Yeri Sordu. Talebe; "hocamız Falan Yerdedir. Yanına Vardığın Zaman; "git! İşine Gücüne Bak." Diyecektir. Gelen Herkese Böyle Demek Âdetidir." Dedi. Ebû Ali Müştevlî, Hocasının Bulunduğu Yere Varıp Kapısını Çaldı. "gir" Diye Ses Geldi. Ebû Ali İçeri Girince, Hocası: "insanların Çoğu, Yanıma Dünyâ Meselelerini Konuşmak İçin Geliyorlar. Konuşmalarından, Hâllerinden Çok Rahatsız Olduğum İçin, Böyle Kimselere, "git! İşine Gücüne Bak!" Diyorum. Sen İse Allah Rızâsı İçin, İlim Ve Edeb Öğrenmek İçin Geldin. Ben Sana; "git! İşine Gücüne Bak!" Demem. Herkese Aynı Şey Söylenmez." Buyurup, Yanına Oturttu. Çok İkrâm Ve İltifâtta Bulundu."
evet! Cehennem'e Kavuştu
ebû Ali Rodbârî'ye; "bir Kimse Günah İşler; Meselâ Çalgı Dinler Ve Bunu Dinlemek Bana Helâldir. Çünkü Ben Öyle Bir Dereceye Yükseldim Ki, Günahlar Bana Zarar Vermez, Bana Tesir Etmez, Benim Kalbim Temizdir, Sen Kalbe Bak Derse Bu Kimse Hakkında Ne Dersiniz?" Diye Soruldu. Cevâbında; "öyle Bir Makâma Kavuştuğunu Söyleyen Kavuştu, Fakat Cehennem'e Kavuştu. Yoksa Cennet'e Ve Hakk'a Kavuşmadı. Çünkü Haram Olan Şeylerin Helal Olacağı Makam Yoktur. Haram Olan Her Makamda Haramdır. Her Âlim Kendi Makâmına Uygun Amel İşler. Yükselmeye Mâni Olan İşlerin Yanına Uğramaz. İşte Bir Asırdır, Âlemde Hak Ve Doğru Sûretinde Bâtıl İşleri Yapanlar Meşhur Oldu."
ikrâm Sâhibine İkrâm Mı Ediyorsun
birgün Ebû Ali Rodbârî'ye Bir Kimse Misâfir Gelmişti. Fakat O Gün Vefât Etti. Kefenlenip Namazı Kılındıktan Sonra Mezara Konuldu. Ebû Ali Rodbârî; "aziz Ve Celîl Olan Allah, Bu Kimseye Garipliği Sebebiyle Rahmet Etsin." Diyerek Yüzünü Açarak Toprağa Koymak İstedi. Bu Sırada Vefât Eden Kimse Gözünü Açtı Ve; "ey Ebû Ali! İkrâmına Nâil Olduğum Zâtın Huzûrunda Bana İkrâm Mı Ediyorsun?" Dedi. Ebû Ali Rodbârî; "efendim Ölümden Sonra Hayat Manzarası Mı Görüyorum?" Dedi. O Kimse; "evet Ben Hayattayım. Aziz Ve Celîl Olan Allahü Teâlâya Âşık Olan Her İnsan Hayattadır, Ölmez. Ey Rodbârî, Elde Ettiğim Makamla Yarın Sana Yardımcı Olacağım." Dedi.
senden Âfiyet İsterim
ebû Ali Rodbârî, Tahâret Ve Abdest Konusunda Çok Titiz Davranırdı. Bâzan Vesvese Derecesine Varan Bu Titizliği Sebebiyle Güç Durumda Kalırdı. Bir Defâsında Tahâret Husûsunda Vesveseye Kapıldı. Abdest Almak İçin Tam On Bir Kere Deniz Sâhiline İndi. Güneş Batıncaya Kadar Orada Kaldığı Halde Sahîh Bir Abdest Aldığına Kalbi Kanâat Getirmedi. Bu Durum Sebebiyle Göğsü Daralıp Sıkıldı. Üzüntülü Ve İncinmiş Bir Halde Ellerini Kaldırıp, Allahü Teâlâya; "yâ Rabbî! Senden Âfiyet Ve Bu Halden Kurtulmayı Dilerim." Diye Duâ Ve Niyâzda Bulundu. Gâibden Bir Ses; "âfiyet, İlimde Ve İslâmiyetin Hükümlerine Riâyet Etmektedir." Dedi. Bu Sesi İşiten Ebû Ali Rodbârî Hazretleri Kendinde Bulunan Hâlin Vesveseden İbâret Olduğunu Anlayıp, Kalbi Rahatladı. Bu Rahatlama Sebebiyle Allahü Teâlâya Şükretti.
kaynaklar
1) Hilyetü'l-evliyâ; C.10, S.356
2) Sıfatü's-safve; C.2, S.293
3) Risâle-i Kuşeyrî; S.170
4) Şezerâtü'z-zeheb; C.2, S.296
5) Tabakâtü'l-kübrâ; C.1, S.124
6) Ravdü'r-reyyâhin; S.121
7) Tabakâtü'ş-şâfiiyye; C.2, S.99
8) Tabakâtü's-sûfiyye; S.354
9) Hazînetü'l-asfiyâ; C.2, S.204
10) Nefehâtü'l-üns; S.193
11) Tezkiretü'l-evliyâ; C.2, S.224
12) Firdevsü'l-mürşidiyye; S.225
13) Târih-i Bağdâd; C.1, S.329
14) Teârruf Şerhi; S.107
15) Tabakâtü'l-evliyâ; S.50
16) Meşrebü'l-ervâh; S.180
17) Keşfü'l-mahcûb Tercümesi; S.261, 358, 380, 428
18) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.4, S.20, C.17, S.16
