sekizinci Yüzyılda Kûfe Ve Şam Taraflarında Yaşamış Olan Evliyâdan Ve İslâm Âlimlerinin Büyüklerinden. İsmi, İbrâhim Bin Muhammed Bin Hâris'dir. Ebû İshâk Künyesiyle Ve Fezârî Nisbesiyle Meşhur Olmuştur. Kûfe'de Doğdu. Doğum Târihi Bilinmemektedir. 802 (h.186) Senesinde Masîsa Şehrinde Vefât Etti.
kûfe'de Dünyâya Gelen Ebû İshâk El-fezârî, Küçük Yaşta Tahsîle Başladı. Şam'a Gelerek, O Beldenin Âlimlerinden İlim Tahsîl Etti. Hadîs İlmini Öğrendi. Tâbiînden Humeyd Et-tavîl, Ebû Tıvâle, Ebû İshâk Es-sebiî, İmâm-ı A'meş, Mûsâ Bin Ukbe, Yahyâ Bin Saîd El-ensârî, İmâm-ı Mâlik, Şû'be Bin Haccâc, Süfyân-ı Sevrî Gibi Büyüklerle Görüşüp, Onlardan İlim Öğrendi Ve Hadîs-i Şerîf Rivâyet Etti. İmâm-ı Evzâî Hazretlerinin Sohbetlerinde Bulundu. Hadîs, Fıkıh İlimlerinde İmâm Ve Sika, Güvenilir Bir Zât Oldu. Pekçok Kimse Ondan İlim Öğrendi Ve Hadîs-i Şerîf Rivâyetinde Bulundu. Muâviye Bin Amr, El-ezdî, Zekeriyâ Bin Adiy, Ebû Üsâme, Muhammed Bin Selâm El-bîkendî, İbn-i Mübârek, Muhammed Bin Kesîr El-masîsî Gibi Zâtlar Bunlardandır.
zâhirî İlimlerde Yüksek Bir Âlim Olan Ebû İshâk El-fezârî Hazretleri, Sünnet-i Seniyyeye Tam Tâbi Olmak Sûretiyle Kalb İlimlerinde De İlerledi. Fazîlet Sâhibi Ve Güzel Ahlâklı Bir Velî Oldu. Peygamber Efendimizin Sallallahü Aleyhi Ve Sellem Sünnetine Son Derece Bağlı Olan Ebû İshak El-fezârî, Bid'atlere, Peygamber Efendimiz Ve Eshâbı Zamanında Olmayıp Da Sonradan Dîne İbâdet Olarak Sokulan Şeylere Şiddetle Karşı Çıktı. Bulunduğu Şehrin Sınırları İçine Bid'at Sâhibi Biri Girse, Onun Derhal Dışarı Çıkartılması İçin Çalışırdı. Beyrut Civârında Bulundu. İnsanlara İslâm Dîninin Emir Ve Yasaklarını Anlattı. Edebi Ve Peygamber Efendimizin Sallallahü Aleyhi Ve Sellem Sünnetini Öğretti.
ilim Ve Fazîletteki Yüksek Derecesi, Zamanında Yaşayan Âlim Ve Velîler Tarafından Takdir Edildi. Şöhretini Duyan Halîfe Hârûn Reşîd, İnsanlara İslâmiyeti Anlatması İçin Onu Bağdât'a Dâvet Etti. Bağdât'a Giderek İnsanlara Faydalı Olmaya Çalışan Ebû İshâk El-fezârî'ye, Halîfe Çok İltifât Ve İhsânlarda Bulundu.
bağdat'ta Bulunduğu Sırada Namaz Vakitlerinin Hesaplanmasında İlk Defâ Usturlâb Âletini Kullandı. Namaz Vakitlerinin Hesaplanmasıyla İlgili Geniş Çalışmalar Yaptı. Astroloji Üzerine Bir Kasîde Yazdı. Gerçek Zevâl (öğle) Vaktinin Ölçümüyle İlgili Bir Eser Hazırladı.
halîfenin Ve Sarayın Çevresinde Yaşadığı Hayat Onu Sıktığı İçin İnsanlardan Uzak Bir Hayat Yaşamayı Tercih Ederek Bağdat'tan Ayrıldı. Masîsa Şehrine Yakın Bir Yerde, İnsanlardan Uzak Münzevî Bir Hayat Sürdü. Tenhâ Yerlerde Sâde Olarak Yaşamayı Tercih Etti.
ebû İshâk, Ehl-i Sünnet Bilgilerini Yayarak, Hakîkî Müslümanlara Yardım Ederdi. Doğru Yoldan Kaymış Bid'at Sâhiplerini, Nakle Dayanan Vesikalarla Cevap Vererek Sustururdu.
abdurrahmân Bin Mehdî; "imâm-ı Evzâî İle İmâm-ı Fezârî Hadîs İlminde İmâmdır. Onların Rivâyet Ettikleri Hadîslerin Sıhhatine, Hiç Düşünmeden, Rahatlıkla Emin Olabilirsiniz." Buyurdu.
fudayl Bin İyâd Hazretleri De; "rüyâmda Peygamber Efendimizi Gördüm. Oturuyorlardı. Yanlarında, Oturulacak Boş Bir Yer Vardı. O Yere Oturmak Üzere Yaklaştım. Bana Buyurdu Ki: "bu Boş Yer Ebû İshâk Fezârî İçindir."
üstün İlmine Ve Şöhretine Rağmen İnsanlar Tarafından Medhedilmekten Hoşlanmayan Ebû İshak Fezârî Buyurdu Ki:
"bâzı Kimseler, İnsanlar Tarafından Medholunmayı Seviyorlar. Halbuki, Allahü Teâlânın Rızâsı Yanında, İnsanların Övmelerinin, Hiç Kıymeti Yoktur."
allahü Teâlânın Kullarının Kendilerine Verilen Nîmetlere Şükretmesi Gerektiğini Bildiren Ebû İshâk Fezârî Buyurdu Ki:
"bir Nîmete Kavuşan Kimse elhamdülillahi Alâ Küllî Hâl duâsını Okursa, O Nîmete Şükretmiş Olur. Bir Musîbetle Karşılaşınca Bu Duâyı Okursa, O Musîbete Sabretmiş Olur."
ebû İshâk El-fezârî Hazretleri Ömrü Boyunca Allahü Teâlânın Emir Ve Yasaklarını, Peygamber Efendimizin Sünnet-i Seniyyesini Öğrenmek, Öğretmek Ve Yaşamakla Meşgul Oldu. Masîsa'da Bulunduğu Sırada 802 (h.186) Senesinde Vefât Etti. Vefât Târihi Hakkında Başka Rivâyetler De Vardır.
ebû İshak El-fezârî'nin Siyer Ve Megâzî İlmine Dâir kitâbü's-sîre Fil-ahbâr Vel-ahdâs adlı İki Cildlik Bir Eseri Vardır.
kaynaklar
1) Hilyetü'l-evliyâ; C.8, S.253
2) Ravdü'r-reyyâhîn; S.114
3) El-a'lâm; C.1, S.59
4) Şezerâtü'z-zeheb; C.1, S.307
5) Tezkiretü'l-huffâz; C.1, S.283
6) Tehzîbü't-tehzîb; C.1, S.153
7) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.2, S.166