on Yedinci Yüzyılın Sonunda, On Sekizinci Yüzyılın Başında Anadolu'da Yaşayan Âlim Ve Velîlerden. Aydî Lakabıyla Meşhûr Olan Mustafa Efendinin Oğludur. Ebû Muhammed Künyesiyle Ve Amâsî Nisbesiyle Meşhurdur. Merzifon'da Doğdu. Doğum Târihi Bilinmemektedir.
ilim Ve Fazîlet Sâhibi Bir Âileye Mensûb Olan Ebû Muhammed Bayram Efendi, Küçük Yaştan Îtibâren İlim Tahsîline Başladı. Zamânının İleri Gelen Âlimlerinden Aklî Ve Naklî İlimleri Tahsîl Etti. Sivaslıtefsîrî Efendi Onun Ders Aldığı Âlimlerdendir. Tahsîlini Tamamlayıp İlimde Yükseldikten Sonra Amasya Müftülüğüne Ve Sultan Bâyezîd Medresesi Müderrisliğine Tâyin Edildi.müslümanların Müşkillerini Halledip Talebe Yetiştirdi. Sonra İlmî Rütbelerden Mevleviyyet Ünvânına Yükseltildi. Medîne-i Münevvere, Trablusşam, Sofya, Konya Ve Kayseri Kâdılığı Yaptı. Bu Vazîfeleri Sırasında İlmi Ve Güzel Ahlâkı İle İnsanlara Örnek Oldu. Onların Dünyevî Ve Uhrevî (âhiretle İlgili) Her Türlü Müşkillerinin Halline Çalıştı. Velîlerle Görüşüp Sohbetlerinde Bulundu. Tasavvuf Yolundan Nisbet Aldı. İlim Ve Fazîlet Sâhibi Bir Velî Oldu. 1709 (h.1121) Senesinde Konya'ya Giderken Eskişehir'de Vefât Etti. Orada Defnedildi.
ebû Muhammed Bayram Efendi, Güzel Ahlâk Sâhibi Bir Zât İdi. Tasavvufu, Tasavvuf Ehlini Çok Severdi. Fakirlere, Hâfızlara Ve Diğer İlim Ehline Çok İkram Ve İhsânlarda Bulunurdu. Anadolu'yu Aydınlatmak, İnsanlara İslâmiyetin Emir Ve Yasaklarını Anlatarak Onların Dünyâ Ve Âhirette Saâdete Kavuşmalarına Vesîle Olmak İçin Çalışan Gönül Ehli Dervişleri Misâfir Eder, Her Türlü İhtiyaçlarını Karşılardı. İlmin Ve Âlimlerin Kıymetini Takdir Eder Onlara İltifatlarda Bulunurdu. Mevleviyyeti Zamânında Kendisine Âid Olan Sultan Bâyezîd Medresesi Müderrisliğini Oğlu Mustafa Âkif Efendinin Hocası Abdullah Çorumî'ye Takdim Etmişti. İnsanların; "medreseni Kendi Oğluna Ver." Demeleri Üzerine Onlara; "onun Hocası Böyle Bir İhsâna Muhtaç İken Ona Vermem Uygun Olmaz." Demişti.
insanlara Hizmet İçin Kendi Mülkü Olan Arâzileri Kullanırdı. Fakir Fukarânın İhtiyaçlarını Temin İçin Arâzi Satın Alır, Vakıflar İhdâs Ederdi. Vakıf Ve Arâzilere Sâhip Çıkar, Rastgele Kullanılmasına Mâni Olurdu.
amasya Kütüphânelerinde Bulunan Pekçok Kitabı İnceler, Onlarla İlgili Açıklamalar Yapardı. Özellikle Dînî İlimlerle İlgili Kitapları Yazmaya Ve Tashih Etmeye Azmederdi. Bu Sebeple Onun Yazdığı Kitaplar Yayılmıştı. Edebiyata Ve Farsçaya Karşı Özel Merakı Vardı.
kaynaklar
1) Kitâbü'l-mecmû Fi'l-meşhûd Ve'l-mesmû'; S.44