mısır'da Yetişen Evliyânın Büyüklerinden Ve Kelâm Âlimi. İsmi Ahmed Olup, Babasınınki Muhammed'dir. Künyesi Ebü'l-abbâs Ve Lakabı Ziyâüddîn'dir. Devamlı Yüzünü Peçe İle Örttüğü İçin El-mülessem Diye Tanınır. Mısır'da Nil Sâhilinde Bulunan Kûs Ve Saîd Şehirlerinde İkâmet Ederdi. Doğum Târihi Bilinmemektedir. 1274 (h.672) Senesinde Kûs Şehrinde Vefât Etti. Orada Bulunan Dergâhının Bahçesinde Defnolundu. Kabrini Ziyâret Edenler, Mübârek Rûhâniyetinden Feyz Almaktadırlar.
talebelerinin En Büyüklerinden Olan Abdülgaffâr Bin Nûh, el-vahîd Fî Ehl-it-tevhîd kitabında, Hocasının Kerâmetlerini Uzun Yazmıştır. Bu Kitapta Zikredildiğine Göre, Ebü'l-abbâs El-mülessem Garib Hâller Ve Kerâmetler Sâhibi İdi. Dünyâya Düşkün Olmamak, Allahü Teâlâdan Gâfil Bulunmamak İçin Kıldan Yapılmış Bir Elbise Giyerdi. Gömlek Ve Aba Gibi Diğer Elbiseleri, Bu Kıldan Yapılmış Elbisenin Üzerine Giyerdi.
orta Boylu, Yakışıklı, Hoş Sohbetli Bir Zât İdi. Yanına Bir Şey Sormak İçin Biri Gelse, Daha O Kimse Söze Başlamadan, Suâlinin Cevâbını Söylerdi. Devâmlı İbâdet Ve Tâatle, Kur'ân-ı Kerîm Okumakla Meşgûl Olurdu. Geceleri De İbâdet Eder, Bir An İbâdetten Uzak Kalmazdı. Kendisini Sevenlerin Evlerine Gider, Onları Sevindirirdi. Yolda Yürürken Bile Kur'ân-ı Kerîm Okur, Boş Durmazdı. Kendisini Ziyârete Gelenleri, Babalarının Ve Dedelerinin İsimleriyle Hitâb Ederek Ve Hepsi İçin Duâ Ederek Karşılardı. Acem, ırak, Çin Ve Başka Yerlerden Gelenleri De Böyle İsimleriyle Hitâb Ederek, Baba Ve Dedelerinin İsimlerini Söyleyerek Karşılardı. Gelenlere Memleketlerinden Haber Verir. "akrabâlarınızdan Falanca Kimse Bizi Severdi" Derdi. Talebelerinden Abdülgaffâr, Ebü'l-abbâs'a Bir Şey Sormak İstese Veya Onu Görmek Arzu Etse, Bu Düşünce Hatırından Geçer Geçmez, Ebü'l-abbâs Hazretleri O Sırada Orada Olsa Da, Olmasa Da, Abdülgaffâr'a Görünür, Onun Arzusu Böylece Yerine Gelmiş Olurdu.
abdülgaffâr Bin Nûh Şöyle Anlatır: "sâlihlerden Biri Bana Geldi Ve Ebü'l-abbâs Hakkında İnsanlar Arasında Söylenen Bâzı Şeyleri Kendisine Sormamı İstedi. Söylentiler, Ebü'l-abbâs'ın, Yûnus Aleyhisselâmın Kavminden Olduğu Ve İmâm-ı Şâfiî'yi Görerek Onun Arkasında Namaz Kıldığı İdi. İnsanlar Arasında Böyle Bir Şâyia Yayılmıştı. Bu Sırada Bir Çocuk Geldi Ve; "ebü'l-abbâs Evdedir, Seni Çağırıyor." Dedi. O Esnâda Elbisemi Yıkamıştım. Başka Elbisem De Yoktu. Hemen Üzerime Bir Şeyler Giyip Hocamın Evine Gittim. Selâm Verdim Ve Oturdum. Ona Mekke'de Olanları Sordum. Onun Her Sene Hac Yaptığına İnanıyordum. Zîrâ Her Hac Mevsiminde Ortadan Kayboluyor, Hac Mevsimi Geçmeyince De Ortalarda Görünmüyordu. Hacda Ne Olduğunu Sorunca, Olanları Anlattı. Bundan Sonra O Sâlih Kimsenin Sorduğu Şeyi Düşündüm. Bu Daha Hatırıma Gelir Gelmez, Bana Döndü Ve; "ey Genç! Ben, Yûnus Aleyhisselâmın Kavminden Değilim. İmâm-ı Şâfiî'ye Gelince, O Ne Zaman Yaşadı? Onun Vefâtından Sonra Çok Zaman Geçti. Onun Zamânında Câmi-i Mısır Yoktu Ve Kâhire De Küçük Bir Yer İdi" Buyurdu. Bunu İyice Anlamak İstedim Ve "imâm-ı Şâfiî Muhammed Bin İdrîs'in Arkasında Namaz Kıldınız Mı?" Dedim. Tebessüm Etti: Buyurdu Ki: "uykuda Ey Genç, Uykuda Ey Genç" Diyor Ve Tebessüm Ediyordu. O Zaman Hocamın Rüyâda İmâm-ı Şâfiî'nin Arkasında Namaz Kıldığını Anladım.
abdülgaffâr İsimli Talebesi Hicaz'a Gitmek İstedi. Ebü'l-abbâs'dan İzin İstedi. Şimdilik Yola Çıkmasının Uygun Olmadığını Bildirip İzin Vermedi. Gönlünde Şiddetli Bir Sıkıntı Vardı. Bir Gece, Dar Bir Yolda Karanlıkta Yürüyordu. Birden Bire Göğsünde Bir El Gördü Ve Sıkıntısı Geçti. Baktığında O Zâtın, Hocası Ebü'l-abbâs Olduğunu Gördü. Sonra; "ey Evlâdım! Berâber Gitmek İstediğin Kâfile Esir Oldu. Hacıların Seyâhat Ettikleri Gemi Battı, Boğuldular. Sen İse, Sözümüzü Dinleyip Onlardan Ayrı Gittiğin İçin Kurtuldun." Buyurdu.
ebü'l-abbâs Hep İbâdetle Meşgûl Olurdu. Gündüzleri Kur'ân-ı Kerîm Okur, Geceleri Namaz Kılardı. Babası Doğuda Sultan İdi. Bir Defâsında Kendisine Talebelerinden Biri; "ey Efendim! Filan Kimse, Filan Gün Ölecek, Filan Gemi Batacak Ve Benzeri Şeyleri Söylüyorsunuz. Hâlbuki Peygamberler Böyle Şeyleri Söylemezlerdi. Onlar Kemâlleri Ve Kuvvetleri İle Berâber, Ancak Kendilerine Emredileni Söylerlerdi. Evliyânın Nûru, Peygamberlik Nûrunun Bir Damlasıdır. Niçin Bu Sözleri Söylüyorsunuz?" Dedi. Hocası Ona Dönüp Tebessüm Ederek; "ey Genç! Bu Benim İrâdemle, İsteğimle Değildir?" Buyurdu.
bir Gün, Kendisini Fıkıh Âlimi Zanneden Bir Kimse, Ebü'l-abbâs'ın Büyüklüğünü İnkâr Edici Sözler Söyledi. Ona; "ey Fakîh! Sen Başkasını Bırak Kendi Hâlinle Meşgûl Ol! Ömrünün Bitmesine Yedi Gün Kaldı. Öleceksin!" Buyurdu. O Kimse, Bu Hâdiseden Bir Hafta Sonra Vefât Etti.
rivâyet Edilir Ki, Ebü'l-abbâs'ın Bulunduğu Şehrin Kâdısı, Onun Büyüklüğünü İnkâr Ederdi. Bir Gün, Onun Hakkında Zabıt Tuttu. Tuttuğu Zabtı, Dolabına Koyup Kilitledi Ve Anahtarını Da Yanına Aldı. Ebü'l-abbâs'a Da Haber Gönderip, Güneş Doğarken Mahkemede Hazır Olmasını Emretti. Ertesi Gün Güneş Doğarken, Ebü'l-abbâs Kâdı Efendinin Yanına Geldi. Kâdı, Hazırladığı Zabtı Çıkarmak İçin Dolabı Açtığında, Akşam Koyduğu Zabtı Yerinde Bulamayınca, Hayret Etti. Anahtarı Kimseye Vermemişti. Zabtı Kim Alabilirdi? Bu Hâlde İken Ebü'l-abbâs Cebinden, Kâdı Efendinin Akşam Dolaba Kilitlediği Zabtı Çıkardı, Ve; "senin Dolabından Bu Zabtı Almaya Gücü Yeten Allahü Teâlâ, Senin Kalbinde Bulunan Îmânı Da Almaya Kâdirdir. Eğer Allahü Teâlânın Velî Kullarına Karşı Gelir, Büyüklüklerini İnkâr Edersen, Sana Cezâ Olarak Kalbinden Îmânı Çıkartabilir." Buyurdu. Bu Hâl Karşısında Kâdı Çok Mahcûb Olup Tövbe Etti Ve Ebü'l-abbâs'ı Muhâkeme Etmek Düşüncesinden Vaz Geçti.
talhâ İsminde Bir Zâtın Hanımı Anlatır: "bir Gün Efendim Bana, Yarın Eve Ebü'l-abbâs Hazretlerinin Geleceğini, Bunun İçin Yemek Hazırlamamı Söyledi. O Günlerde Hâmile İdim. Bir İş Yapmaya Mecâlim Yoktu. Canım Sıkıldı Ve Yine Bana İş Çıktı Diye Üzüldüm. O Gece Rüyâmda, Ateşten Bir Kuyu Gördüm. Dün Ebü'l-abbâs Hazretleri Hakkında Düşündüğüm Uygunsuz Şeyler Sebebiyle, O Kuyuya Atılmak Üzere İken Uyandım. Önceki Düşüncelerime Pişman Oldum Ve Bundan Sonra Kendisine Çok Muhabbet Ettim."
necmüddîn İsminde Birisi Bir Yere Gidiyordu. Yolda Ebü'l-abbâs El-mülessem'e Rastladı. Bineğine Onun Da Binebileceğini Söyledi. Ebü'l-abbâs Teşekkür Edip Kabûl Etmedi. Necmüddîn De Süratle İlerleyip Gideceği Yere Vardı. Orada Ebü'l-abbâs Hazretlerinin Kendisinden Çok Önce Şehre Vardığını Öğrendi. Onun Bu Kerâmetine Şâhid Olduktan Sonra, Ona Olan Muhabbeti Ve Bağlılığı Fazlalaştı.
ebü'l-abbâs El-mülessem Bir Defâsında Uyuyordu. Uyandığında, Rengi Solmuş, Benzi Sararmış Ve Korku İçinde İdi. Sebebi Sorulduğunda Şöyle Anlattı: "rüyâmda Cehennem'i Gördüm. Cehennem Meleklerinin Reîsi Olan Mâlik Bana; "sen Burada Ne Arıyorsun? Sen Cehennem Ehlinden Değilsin." Dedi. Böyle Olduğu Hâlde, Bana Çok Yumuşak Konuşup, Hoş Davrandığı Hâlde, Onun Heybetinin Fazlalığından Bu Hâle Geldim."
ebü'l-abbâs'ın Geleceğe Âit Hayret Verici Keşifleri Vardı. Olacak Diye Haber Verdiği Şey, Allahü Teâlânın Dilemesiyle, Bildirdiği Gibi Olurdu. Bunları Kendi İrâdesi, Düşüncesi İle Söylemediğini, Allahü Teâlâ Tarafından Kalbine İlhâm Olunduğunu, Bildirildiğini Söylerdi.
buyurdu Ki: "allahü Teâlâya Yaklaşmak Yolunda Bulunan Bir Velî, Resûlullah Efendimize Olan Hürmet, Muhabbet Ve Bağlılığı, O'nu Anlaması, O'nun Bildirdiği İslâmiyet Yoluna Sımsıkı Sarılması, Hürmette Kusûr Etmemesi Ve O'nun Edebi İle Edeblenmesi Nisbetinde Velîdir. Başka Şekilde İlerlemek Bu Yolda Mümkün Değildir."
zecr-ül-müfterî Alâ Ebü'l-hasen-i Eş'arî isimli Eseri Vardır.
kerâmet Ve Menkîbeleri
eğer Evliyâ İse
kûs Şehrinde Bir Grup Kimse, Behâüddîn İsminde Bir Zâtın Evinde Toplanmışlar, Sohbet Ediyorlardı. Sohbet Esnâsında Kâdı ızâb İsminde Bir Zat, Ebü'l-abbâs El-mülessem Hazretlerinin Kerâmetlerinden Bahsediyordu. Orada Bulunanlardan Birisi, Bu Sözlere Îtirâz Ederek: "bize Böyle Sözleri Söyleme. Eğer O, Hakîkaten Sâlih Bir Zât İse, Kerâmet Sâhibi İse, Hemen Şu Anda Buraya Gelir" Dedi. Orada Bulunanlardan Bâzıları Bunu Tasdîk Ederek Aynı Şeyi İstediler. Ebü'l-abbâs O Sırada, Uzakta Bir Yerde Bulunuyordu. Onlar, Bu Sözleri Söyler Söylemez. Ebü'l-abbâs Hazretleri İçeri Girip; "selâmün Aleyküm." Dedi. Meclistekiler Ebü'l-abbâs'ın Selâmını Aldılar Ve Onun Bu Kerâmetinden Dolayı Hayrette Kaldılar. Ebü'l-abbâs Orada Bulunan Ve Kendisine Îtirâz Edip, Büyüklüğünü İnkâr Edenlere Dönerek; "aleyhimde Konuştunuz." Buyurup, Ayrılıp Gitti. Orada Bulunanların Hayret Ve Teaccübleri Daha Da Arttı.
nereye Evlâdım
abdülgaffâr Bin Nûh Anlatır: "bir Gün Ebü'l-abbâs Sohbet Ediyor, Biz De Dinliyorduk. Sohbeti Dinliyenler Çok Büyük Zevk Alıyorlardı. O Sırada İleride Bir Genç De Abdest Alıyordu. Abdestini Bitirdikten Sonra, Ebü'l-abbâs O Gence; "nereye Ey Evlâdım! Diye Sordu. O Da; "câmiye, Namaz Kılacağım." Diye Cevap Verince, Ebü'l-abbâs; "ben Namazı Kıldım." Buyurdu. Talebelerin Yanından Hiç Ayrılmadığına Göre, Namazı Ne Zaman Kılmış Olabileceğini Düşünen Bir Talebesi Hemen Mescide Gitti. İnsanlar Mescidden Çıkıyorlardı. Cemâate Hocasını Sordu. İçeride Olduğunu, Namazdan Sonra Biraz Sohbet Ettiğini, Onun İçin Biraz Geciktiklerini Söylediler. Bunun Kerâmet Olduğu Anlaşıldı. Yâni O, Allahü Teâlânın İzni İle Bir Anda Hem Namazda Bulunmuş, Hem De Talebesi Yanında Görünmüştü."
kaynaklar
1) Câmiu Kerâmât-il-evliyâ; C.1, S.308
2) Tabakât-ül-kübrâ; C.1, S.157
3) Tabakât-üş-şâfiîyye; C.8, S.35
4) Hüsn-ül-muhâdara; C.1, S.521
5) Mu'cem-ül-müellifîn; C.2, S.141
6) Tabakât-ül-evliyâ; S.420
7) El-vahîd Fî Sulûki Ehl-it-tevhîd (süleymâniye Kütüphânesi Es'ad Efendi Kısmı No: 1794, Lâleli Kısmı No: 1583/2)
8) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.8, S.206
9) Brockelman; Sup-1, S.490
