yedinci Ve Sekizinci Asırlarda Yaşamış Velîlerden Ve Tâbiînin Büyüklerinden. Hadîs Ve Fıkıh Âlimlerinden Olup, İsmi Eyyûb Bin Ebî Temîme El-keysân'dır. Künyesi Ebû Bekir'dir. Basralı Olduğu İçin Basrî, Basra'da Deri Satıcılığıyla Meşgûl Olduğu İçin Sahtiyânî Nisbeleriyle Meşhûr Olmuştur. Bâzı Kaynaklarda Eyyûb-i Sahtiyânî Yerine Ebû Eyyûb Sahtiyânî Diye De Yazılmıştır. Tâbiînin En Gençlerinden Olup, 685 (h.66 Veya 67) Senesinde Basra'da Doğdu. 748 (h.131) Senesinde Tâûn Hastalığından Basra'da Vefât Etti. Kabri Oradadır.

hadîs Ve Fıkıh İlimlerinde Mütehassıs Olan Eyyûb-i Sahtiyânî Hazretleri, Eshâb-ı Kirâmdan Enes Bin Mâlik'i Radıyallahü Anh Görüp Onun Sohbetinde Bulundu. Ondan Hadîs-i Şerîf Rivâyetinde Bulundu. Amr Bin Seleme, Humeyd Bin Hilal, Ebû Kilâbe, Kâsım Bin Muhammed, Abdurrahmân Bin Kâsım, Nâfî İbni Âsım Gibi Zâtlardan Da Hadîs-i Şerîf Rivâyet Etti. Kendisinden De Çok Sayıda Âlim Hadîs-i Şerîf Rivâyet Etti. Bunlardan Bâzıları: İmâm-ı A'meş, Katâde Bin Diâme, Süfyân-ı Sevrî, Süfyân Bin Uyeyne, Mâlik Bin Enes, İbn-i İshâk, Saîd Bin Ebî Anübe, Meşhur İki Hammâd Ve İbn-i Aliyye Gibi Zâtlardır.

ebû Eyyûb-i Sahtiyânî Hadîs İlminde Hâfız İdi. Yâni Yüz Bin Hadîs-i Şerîfi Senetleriyle Birlikte Ezbere Bilirdi. Rivâyet Ettiği Hadîs-i Şerîflerden Sekiz Yüz Kadarı Meşhûr Altı Hadîs Kitabi Olan kütüb-i Sitte'de Yer Almıştır.

o, İlimdeki Üstünlüğü, Tasavvuftaki Yüksek Derecesi Ve Daha Nice Vasıflarıyla İnsanların Saâdete Kavuşmasına Hizmet Etmiştir. Hadîs-i Şerîflerle Medhedilen Tâbiîn Arasında O Da Ehl-i Sünnet Îtikâdını Ve Din Bilgilerini Eshâb-ı Kirâmdan Nakletmiştir. Bu Bilgileri Zamanlarındaki İnsanlara Ve Sonraki Nesillere Ulaştırıp, Nice Gönüllerin Îmân Nûruyla Aydınlanmasına Sebeb Oldu.

imâm-ı Mâlik Onun Hakkında; "o, İlmiyle Amel Eden, Allahü Teâlâdan Korkan Âlimlerdendir." Şu'be Bin Haccâc; "o, Âlimlerin Efendisidir." İbn-i Uyeyne; "onun Gibisini Görmedim." Hammâd Bin Zeyd; "gördüğüm Kimselerden En Fazîletlisi Ve Peygamber Efendimizin Sünnetine Son Derece Tâbi Olanı Odur." Hasan-ı Basrî; "o, Basralı Gençlerin Efendisidir." Hişâm Bin Urve; "basra'da Onun Bir Benzerini Daha Görmedim." Sözleriyle Onun Büyüklüğünü Dile Getirmişlerdir.

eyyûb-i Sahtiyânî Hazretleri İlimdeki Yüksekliği Yanında Peygamber Efendimizin Sünnetine Çok Bağlıydı.imâm-ı Mâlik Hazretleri Şöyle Buyurdu:

"biz Eyyûb-i Sahtiyânî'nin Yanına Gidip Resûlullah'ın Aleyhisselâm Hadîs-i Şerîflerini Okuyunca Öyle Ağlardı Ve İçli Gözyaşları Dökerdi Ki, Ağlamasına Dayanamayıp Kendisine Acırdık. Şu'be Bin Haccâc, Süfyân-ı Sevrî Ve Hammâd Bin Zeyd, Onun Fıkıh İlminde Yüksek Derecede Olduğunu Bildirerek; "o, Fakihlerin Üstünü Ve Bizim Fıkıh Âlimimizdir." Demişlerdir.

eyyûb-i Sahtiyânî Hazretleri Haram Ve Şüphelilerden Şiddetle Sakınır, Çok İbâdet Ve Niyâzda Bulunurdu. Geceleri Uyumayıp Hep İbâdet Ve İlimle Meşgûl Olurdu. Fakat Bunu Gizleyip Kimseye Bildirmezdi. Sabah Olunca Hiç Uyumadığı Halde Üzerinde Uykusuzluk Hâli Görülmezdi. Komşularının Kıskanıp Hased Etmemesi Ve Günaha Girmemeleri İçin Yeni Elbise Giymezdi.

insanlara Karşı Güler Yüzlü Olan Eyyûb Sahtiyânî Hazretleri Sohbetlerinde İnsanlara İslâmiyetin Emir Ve Yasaklarını Anlatır, Onların Dünyâ Ve Âhirette Mutluluğa Kavuşmaları İçin Gayret Ederdi. Bir Sohbetinde Buyurdu Ki:

"kişi Ancak Şu İki Hasletle Üstün Olur: Biri İnsanlardan Bir Şey Beklememek, Diğeri İnsanlardan Gelen Sıkıntılara Katlanmaktır."

tevekkül İle Alâkalı Olarak Da; "tevekkül Bedeni Kulluğa, Kalbi Allahü Teâlâya Çevirmek Ve Yetecek Kadar Rızka Râzı Olmaktır." Buyurdu.

"hakîkaten Ben, Büyük Ve Ulu Olan Rabbinden Yana Gaflete Düşen Âsîlere Acıyorum." Buyuran Eyyûb-i Sahtiyânî Hazretleri, İnsanların Dînî Konularda Zaafa Düşmelerine Acıyarak Çokça Nasîhatta Bulunurdu. Müslümanların Başına Bir Belâ Ve Musîbet Gelince Tasasından Hasta Olur, Kendisi Hasta Olduğu Halde Onları Ziyârete Giderdi. Bu Belâ Kalktığı Zaman Aynı Vakitte Onun Hastalığı Da Geçerdi.

gösteriş Ve Kibirden Çok Uzak Olan Eyyûb-i Sahtiyânî Hazretleri, Bir Gün Buyurdu Ki: "ey Kardeşim! İnsanların İlme Âit Söylediği Sözlerden Bir Kısmını Ezberleyerek Başkalarına Karşı Üstünlük Taslama. Bu Riyâkârlıktır, Gösteriştir. O Bilgiler Aslında Senin Değildir.  Onları Ortaya Koyan Sen Değilsin."

"ömürlerini Gaflet İçinde Geçiren, Kulluk Vazîfesini Yapmayıp, İbâdetten Mahrum Kalan Âsî İnsanların Hallerine Çok Acırım."

"üstünlük Taslamak İçin Yükselmek İsteyenleri Allahü Teâlâ Alçaltır. Tevâzu Gösterenleri İse Yükseltir."

"bâzı Kimseler Yükselmek İstediler. Fakat Allahü Teâlâ Onları Alçalttı. Bâzı Kimseler De Aşağıda Bulunmak İstediler, Fakat Allahü Teâlâ Onları Yükseltti. Bir Gün Süfyân-ı Sevrî Rahmetullahi Aleyh Remle'ye Gelmişti. İbrâhim Bin Edhem Rahmetullahi Aleyh Ona Haber Göndererek Gelip Kendileriyle Konuşmasını İstedi. İbrâhim Bin Edhem'e; "sen Süfyân Gibi Bir Zâta Gelmesini Ve Konuşmasını Nasıl Emredersin?" Dediler. O Da Onlara; "onun Ne Kadar Tevâzu Sâhibi Olduğunu Size Göstermek İstedim." Buyurdu Ve Sonra Süfyân Geldi Ve Onlara Hadîs-i Şerîfler Nakletti."

selâm Bin Ebî Hamza Anlatır: Ebû Eyyûb'un Sohbetinde İdik, Şöyle Buyurdu: "zühd Üç Kısımdır. Allahü Teâlâya En Sevimli Geleni, En Üstünü Ve Allah İndinde Sevap Bakımından En Büyüğü, Her Şeyden Yüz Çevirip, Allahü Teâlâya İbâdet Etmek, Alış-verişte Haramdan Sakınmaktır." Sonra Bize Dönüp; "ey Âlimler! Allahü Teâlâya En Sevimli Gelen Zühd; Dünyâya Düşkün Olmamak, Helâl Ve Mübah Olan Şeylerde De Haddi Aşmamaktır."

birisi Ona; "bana Nasîhatte Bulun." Dedi. O Da; "diline Sâhib Ol, Az Konuşmaya Dikkat Et." Buyurdu.

"namazı Kasden Terkeden Dinden Ayrılır."

"sâlihlerin Anıldığı Yerde Bulunanlar, Onların Himâyesinde Olurlar."

"sâdık Kimse, Kalbindeki İyiliği, Hâliyle Ve Hareketleriyle De Gösteren Kimsedir. Böyle Olmazsa Kişi İçinin Doğruluğu İle Kalır."

"bana Ehl-i Sünnet Îtikâdında Olan Bir Müminin Ölüm Haberi Gelince, Sanki Bedenimden Bir Uzvum Kopmuş Gibi Olur."

"bir İş İcâbı Dışarı Çıktığın Zaman, İnsanların Az Olduğu Yerden Yürümen De Senin İçin Uzlettir."

kendisinden Hadîs-i Şerîf Rivâyet Edilmesini İsteyenlere Şu Hadîs-i Şerîfleri Nakletti:

"şâyet Allah'tan Başkasını Dost Edinseydim, Ebû Bekr'i Dost Edinirdim."

"şüphesiz Ki Allahü Teâlâ Bu Dîni Fâcir Kimseler İle De Kuvvetlendirir (onları Dînine Hizmet Ettirir)."

abdullah Bin Kays'ın Radıyallahü Anh Rivâyet Ettiği Hadîs-i Şerîf De Şudur:

"biz Resûlullah Sallallahü Aleyhi Ve Sellem İle Bir Gezintide İdik. "yâ Abdullah Bin Kays! Sana Cennet Hazînelerinden Bir Hazîneyi Bildireyim Mi? Lâ Havle Velâ Kuvvete İllâ Billah, De!"buyurdu.

yüksek Bir Velî Olan Eyyûb Sahtiyânî Hazretlerinin Birçok Kerâmetleri Görülmüştür.

ebû Rebî, Ebû Ya'mer'den Şöyle Nakleder: Ebû Eyyûb-i Sahtiyânî, Bir Mekke Yolculuğu Sırasında İken İçinde Bulunduğu Kâfilenin Yanlarındaki Su Bitmişti. Kâfile Sıcak Çöller Üzerinde Susuzluktan Çâresiz Kaldı. Bu Sıkıntılarını Ebû Eyyûb Sahtiyânî'ye Edeple Arzederek Yardım İstediler. Kâfiledekilerin Büyük Bir Sıkıntı İçinde Kaldıklarını Görerek Onlara; "size Su Bulacağım, Fakat Bunu Kimseye Anlatmayacaksınız." Dedi. Kimseye Anlatmayacaklarına Dâir Söz Vermeleri Üzerine, Yere Bir Dâire Çizip Duâ Etmeye Başladı. Oradan Buz Gibi Berrak Bir Su Fışkırdı. Kâfiledekiler Kana Kana İçip, Hayvanlarını Da Suladılar. Sonra Elini Suyun Çıktığı Yere Sürdü. Su Kesilip Orası Eskisi Gibi Kupkuru Bir Yer Oldu.

şû'be Bin Haccâc; "ebû Eyyûb İle Bir Yerde Buluşmak Üzere Karar Verdiğimizde, Her Gidişimizde Onun Benden Önce Geldiğini Görürdüm." Demiştir.

imâm-ı A'zâm Buyurdu Ki: "ben Medîne'de İken, Sâlihlerden Eyyûb-ı Sahtiyânî Hazretleri Gelip, Mescid-i Şerîfe Girdi. Yüzünü Kabr-i Nebevî'ye Döndü. Ziyâret Edip Ayakta Ağladı. Sonra Geri Çekildi."

meşhûr Hadîs Âlimlerinden Ebû Kilâbe Vefât Ederken, Bütün Kitaplarının Ona Verilmesini Vasiyet Etti.

ömrünü Resûlullah Efendimizin Sünnetini Öğrenmek Ve Öğretmekle Geçiren Eyyûb-i Sahtiyânî Hazretleri Vebâ Salgınında Tutulduğu Tâûn Hastalığından Kurtulamayarak 748 (h.131) Senesinde Basra'da Vefât Etti. Orada Defnedildi.

kerâmet Ve Menkîbeleri

hedefe Varamazlar

kırk Defâ Hac Yaptığı Bildirilen Eyyûb-i Sahtiyânî Hazretleri Gençliğinde Abdülvâhid Bin Zeyd İle Birlikte Şam Yolunda Yürüyordu. Karşılarına Sırtında Odun Yüklü Bir Kimse Çıktı. Ona; "rabbin Kimdir?" Diye Sordular. O Kimse Onların Bu Sözlerine Üzülüp; "bize De Böyle Sorulur Mu?" Deyip Ellerini Semâya Doğru Açtı Ve; "yâ Rabbî! Şu Odunları Altına Çevir." Diye Duâ Etti. Sırtındaki Odunlar Altın Oluverdi. Sonra Tekrar Ellerini Kaldıran O Kimse; "yâ Rabbî! Bu Altınları Odun Eyle." Diye Duâ Etti Ve Altınlar Odun Oldu. Eyyûb-i Sahtiyânî Ve Abdülvâhid Bin Zeyd'e Dönerek; "gördünüz Değil Mi? Âriflerin Hikmetli İşleri Bitmez. Fakat Kimseye De Belli Etmek İstemezler. Beni Böyle Yapmaya Mecbûr Ettiniz." Dedi.

onlar Bu Mübârek Zâta Böyle Bir Suâl Sorduklarına Pişman Oldular Ve Mahcubiyetle Ona Dönerek; "efendim, Acabâ Yanınızda Yiyecek Bir Şeyler Var Mıdır?" Dediler. Onlara Yanında Taşıdığı Bir Kavanozu Gösterdi. Kavanozun İçinde Bal Vardı. Rengi Kardan Ak, Kokusu Miskten Güzeldi. O Balı Eyyûb-i Sahtiyânî Ve Abdülvâhid Bin Zeyd'e Vererek; "allahü Teâlâdan Başka İlâh Yoktur. O'na Yemin Ederek Söylüyorum, Bu Balı Arı Yapmamıştır." Dedi. Onlar Balı Yemeye Başladılar. Öyle Tatlıydı Ki, Hayatlarında Böyle Bal Yememişlerdi. Onların Hayret Ettiklerini Gören O Zât; "allahü Teâlâyı Bilen Bir Kimse İçin Şaşılacak Bir Durum Yoktur. O'na Kulluk Eden, O'nun İşine Hayret Etmez. Bunun Gibi Hârikulâde Şeyleri Görmek İçin De Allahü Teâlâya İbâdet Edilmez. Böyle Yapanlar Câhildirler. Çünkü Bu Gibi Şeylerle Oyalananlar, Hedefe Varamazlar." Buyurdu.

o Günden Sonra Bir Daha Göremedikleri Bu Zâtın Kim Olduğunu Anlayamadılar. Bu Hâdiseden Sonra Da Karşılaştıkları Her Kimseye Güzel Muâmelede Bulundular.

kaynaklar

1) Câmiu Kerâmâti'l-evliyâ; C.1, S.364

2) Hilyetü'l-evliyâ; C.3, S.3

3) Tehzîbü'l-esmâ Vel-lügat; C.1, S.397

4) Tezkiretü'l-huffâz; C.1, S.364

5) Tabakât-ı İbn-i Sa'd; C.7, S.246

6) Tehzîbü't-tehzîb; C.1, S.397

7) Tam İlmihâl Seâdet-i Ebediyye (49. Baskı); S.1069

8) El-menhelü'l-azbü'l-mevrûd; C.1, S.257

9) Şezerâtü'z-zeheb; C.1, S.181

10) El-a'lâm; C.2, S.38

11) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.2, S.162, C.4, S.119, C.6, S.91