evliyânın Büyüklerinden. Çeşt'de Dünyâya Geldi.doğum Târihi Belli Değildir. Babası Ebû Yusuf Çeştî Zamanının En Büyük Evliyâsından Olup, Kutbuddîn, Şems-i Sûfiyân, Çerâg-ı Çeştiyân, Yegâne-irüzgâr, Mahbûb-i Perverdigâr, Sâhib-ül-esrâr Ve Mahzen-ül-envâr Gibi Lakapları Vardı. Mevdûd Çeştî, Daha Yedi Yaşındayken Kur'ân-ı Kerîmi Ezberledi. On Altı Yaşında Zâhirî Ve Bâtınî İlimleri Tahsil Etti. Yirmi Dört Yaşında Babasını Kaybetti. Babasının Vefâtından Sonra Onun Yerine Geçerek Talebe Yetiştirmeye Başladı.

mevdûd Çeştî Hazretleri, Babası Ebû Yûsuf, Ahmed-i Nâmıkî Ve Necmüddîn Ömer'den İlim Öğrendi. Ayrıca İlim Tahsil Etmek İçin; Kudüs, Buhârâ, Belh Ve Daha Birçok Yere Gitti. İlm-i Zâhir Ve İlm-i Batında Yetişmiş Bir Âlim Ve Büyük Bir Velîydi. Binlerce Talebe Yetiştiren Mevdûd Çeştî'nin; Oğlu Hâce Ebû Ahmed, Hacı Şerîf Zendenî, Şeyh Şencan, Ebû Nâsır, Şekîbân Zâhid Hüseyin Tibetî, Ahmed Bedrûn, Serpûş Azerbaycânî, Osman Rûmî, Ebü'l-hasan Bânî Önde Gelen Talebeleriydi.

talebelerinden Birisi, Nerede Olursa Olsun Bir Güçlükle Karşılaşıp Mevdûd Çeştî Hazretlerinden Yardım İsteyince, Onun Mânevî Yardımları İle Müşkilleri Çözülürdü.vefâtından Sonra Kabrine Gidip İnanarak Duâ Edenin Ne Dileği Varsa Ekseriya Yerine Gelirdi.

mevdûd Çeştî, Babasının Sağlığında Mektebe Gidiyordu. Henüz Daha Çocuk Yaştaydı. Bir Bahar Günü Halk, Şiddetle Gürleyip Akan Bir Seli Uzaktan Seyrediyordu. Gürleyerek Akan Bu Şiddetli Sel, Taşları Kaldırıp Sürüklüyordu. Selin Şiddetinden Hiç Kimse Karşıya Geçemiyor, Kendinde Karşıya Geçecek Gücü De Bulamıyordu. Mevdûd Çeştî Ortaya Çıkıp; "ben Bu Selden Geçerim." Dedi. Orada Bulunanlar Şaşırdılar. Mevdûd Çeştî Şiddetle Kükreyip Akan Suya Birden Daldı. Bir Ânda Şimşek Gibi Karşıya Geçti. Sonra Tekrar Sel Üzerinde Yürüyerek Geri Döndü. Bu Hâlini Ve Kerâmetini Görenler, Onun Mübârek Ve Büyük Bir İnsan Olduğunu Anladılar.

mevdûd Çeştî Hazretleri Daha Mektep Çağlarındaydı. O Sırada Bulunduğu Beldede Bir Kıtlık Oldu. İnsanlar Huzuruna Toplanarak, Gelip Mevdûd Çeştî'den Yardım İstediler. Mevdûd Çeştî Elini Yere Koydu. O Ânda, Elini Koyduğu Yerden Meyveler, Çeşit Çeşit Şekerler Ve Bitkiler Çıkıyordu. Orada Bulunanlar Toplamakla Bitiremiyorlardı. Hâce Mevdûd, Elini Fitne Korkusuyla Yerden Çekti. Bu Haber Muhterem Babalarına Ulaşınca, Onu Huzûruna Çağırdı. Kendisini Böyle Hâllerden Şiddetle Men Etti Ve; "bizim Hocalarımız Kerâmetlerini Göstermekten Çok Utanırlardı. Sana Ne Oluyor Ki, Kerâmet Gösteriyor, Açığa Vuruyorsun. O Büyüklere Muhâlif Olmaktan Korkmuyor Musun? Onlar Yardım Etmezse, Kıyâmette Huzûr-i İlâhîde Ne Cevap Vereceksin?" Buyurdu. Çocuk Yaşta Olmasına Rağmen Hâce Mevdûd'un Bu Kerâmeti Her Tarafa Yayıldı Ve Kutb-ül-aktâb Olarak Anıldı.

hâce Mevdûd Çeştî, Pederi Vefât Ettiğinde Yirmi Dört Yaşındaydı. Pederinin Yerine Geçerek, Talebe Yetiştirmeye Başladı. Babasının Talebeleri, Onu Hoca Kabûl Ettiler. Hâce Mevdûd'un Babasının Vefât Haberi, Şeyh-ül-islâm Ahmed-i Nâmıkî Câmî'ye Ulaşınca, Ahmed-i Nâmıkî: "hâce Mevdûd, Büyüklerin Yetiştiği Bir Âiledendir Ve Daha Çok Gençtir. Bunun İçin, Onun Yanına Gidip Onun Yetişmesini, Terbiyesini Tamamlıyayım. Onun Vilâyetinde Bir Payım Bulunsun. Eğer Böyle Yapmazsam, Onun Mübârek Âilesine Karşı Vazifemi Yapmamış Ve Onlara İhânet Etmiş Olurum." Buyurdu.

ahmed-i Nâmıkî Câmî, Yanında Talebelerinden Kalabalık Bir Grup İle Câm'dan Çeşt'e Doğru Yola Çıktı. Herat'a Vardığında Bâzı Münâfıklar, Hâcemevdûd'a Gittiler Ve "şeyh-ül-islâm Ahmed-i Nâmıkî Câmî Babanızın Vefâtını İşitmiş. Sizin İçin İse, O Daha Çok Gençtir, Gidip Onun Vilâyetine Müdâhale Edeyim Demektedir." Dediler. Münâfıkların Bu Sözleri Üzerine, Hâce Mevdûd Bir Müddet Murâkabe Etti.sonra Başını Kaldırarak Onlara: "sizin Söylediklerinizin Hepsi Yanlıştır Ve İşitilmemiş Şeylerdir. Ahmed-i Nâmıkî Câmî, Muhabbet Ve İhlâsla Bizi Kuvvetlendirmeye Geliyor." Buyurdu. Bu Sırada Ahmed-i Nâmıkî Câmî Hazretlerinin Yakına Geldiğini Haber Verdiler. Bunun Üzerine Hâce Mevdûd Çeştî Onu Karşılamaya Çıktı. Orada Bulunan Ard Niyetli Münâfıklar:

"şâyet Şeyh Onu İster İstemez Karşılayacak İse, Çok Kalabalık Bir Grup İle Karşılamamalıdır." Dediler. Hâce Mevdûd, Bu Sözlere Hiç Îtibâr Etmedi. Dört Bin Talebesi İle Yola Çıktı. Yolda Herat'a Kadar Kiminle Karşılaştı İse, Hepsi Ona Talebe Oldu. O Kadar Kalabalık Görülmemişti.

her İki Büyük Âlim Tunük Nehrinin Kenarında Durdular. Ahmed-i Nâmıkî Câmî Bir Arslan Üzerinde Duruyordu. Hâce Mevdûd Çeştî İse, Nehir Kenarındaki Duvarın Üstündeydi. Hâce Mevdûd; "siz Uzak Yerden Geldiniz. Bizim, Sizin Yanınıza Gelmemiz Uygundur." Dedi. Besmele Çekerek Havada Uçtu Ve Ahmed-i Nâmıkî Câmî'nin Yanına Geldi.ahmed-i Nâmıkî Câmî Dostlarına, "hâce Mevdûd Hakkında Korktuğumuza Uğramadık. Hâce Mevdûd, Veliyyi Kâmillerdendir. Onu Görmekle Şereflendik." Dedi. Sonra Hâce Mevdûd İle Berâber Oturdular Ve Uzun Uzun Konuştular. Hâce Mevdûd Ona, "garibhânemizi Şereflendirirseniz Bizi Memnun Edersiniz." Dedi. Ahmed-i Nâmıkî Câmî; "bizim Maksadımız Sizinle Görüşmek İdi. Bu Da Elhamdülillah En Güzel Şekilde Hâsıl Oldu." Dedi.

hâce Mevdûd İle Ahmed-i Nâmıkî Câmî Bir Müddet Daha Sohbet Ettikten Sonra, Hâce Mevdûd'un Talebelerinden Alihakîm İsimli Bir Zâtın Evine Gittiler. Orada Üç Gün Sohbet Ve Allahü Teâlâyı Zikr Ettiler.

bir Gün Bu İki Zât, Allahü Teâlâyı Zikr Ederek Kendilerinden Geçmiş Bir Hâldeyken, Ellerinde Hançer Bulunan İki Münâfık İçeri Girdi. Maksadları Her İkisini Öldürmekti. O Sırada Hâce Mevdûd'un Nazarları Onlara İsâbet Etti.onlar Derhal Düşüp Bayıldılar. Bir Müddet Sonra Ayılınca, Ahmed-i Nâmıkî Câmî: "yâhâcemevdûd! Bu Ne Hâldir? Bunlar Kimlerdir?" Diye Sorunca, Hâce Mevdûd Olanları Ona Anlattı. Bunun Üzerine Ahmed-i Nâmıkî Câmî; "ben Onları Affettim. Fakat Kurtulmaları İçin Senin De Affetmen Lâzımdır." Buyurdu. Bunun Üzerine Hâcemevdûd; "ben De Affettim." Dedi. Bu Sözden Sonra Adamların Titremeleri Geçti Ve Tövbe Edip Sâlih Talebelerden Oldular.

ahmed-i Nâmıkî Câmî, Hâce Mevdûd'a İlim Tahsilini Kuvvetle Tavsiye Ettikten Sonra: "ilimsiz Evliyâlık Bir Hiçtir. Her Ne Kadar Mârifet İlimlerini Kemâl Derecesinde Biliyorsan Da, Zâhir Ve Bâtının Bir Olması İçin, İlm-i Zâhirde De Kemâl Derecesinde Olman Lâzımdır." Dedi.

hâce Mevdûd Bu Nasîhata Göre Hareket Etti. Sonra Mevdûd Çeştî Oradan Ayrılıp Çeşt'teki Evine Dönerken, Yolun Kenarından Bir Şahsın, "yâ Mevdûd! Yâ Mevdûd!" Diye Bağırdığını Duydu. O Şahsın Yanına Giderek Hâlini Ve Neden Böyle Seslendiğini Sordu. O Kişi De Uzun Zamandan Beri Gözlerim Görmüyor. İyileşmem İçin Allahü Teâlâya Duâ Ediyorum. Hafiften Bir Ses Duydum. "mevdûd Çeştî Bizim Sevgili Kulumuzdur. Onu Vesîle Ederek Duâ Etmen Gerekir. Onun Buraya Gelmesiyle Gözlerin Açılacaktır." Diye Bir Nidâ Geldi, Dedi. Onun Bu Sözlerinden Sonra Mevdûd Çeştî, Elini O Kişinin Gözlerine Sürdü. O Kişinin Gözleri Derhal Açıldı. Aynı Sene Zâhirî İlimlere Devâm Etmek İçin Belh'e Gitti.

hâce Mevdûd, Belh'e Geldiğinde, Herkes Onu Karşılamaya Çıktı. Ona Hürmette Ve Tâzimde Çok İleri Gittiler. Sohbetleri İle Bereketlendiler. İşleri Güçleri Hased Olan Bâzı Kimseler, Kıskanıp Onu İmtihan Etmek, Zâhirî Ve Bâtınî İlimlerdeki Derecesini Anlamak İstediler. Aralarından Dört Yüz Kişi Topladılar. Bir Cumâ Günü Belh Câmiinde Namazdan Sonra, Mevdûd Çeştî'ye Bu Dört Yüz Kişiden Her Biri, Zâhir İlimlerin En Zor Meselelerinden Çeşitli Sorular Sordular. Hâce Mevdûd Herbirine Öyle Cevaplar Verdi Ki, Hiçbirinin Konuşacak Hâli Kalmadı. Bunun Üzerine Onlar, "siz Bu Kadar İlim Sâhibi Olduğunuz Hâlde Kasîde Dinliyorsunuz?" Diye Sordular. O Da, "bizim Hocalarımız, Zâhirî Ve Bâtınî İlimlerin Hepsini Kendilerinde Toplamışlardı. Onlar Dîne Muhâlif Hiçbir Şey Yapmadılar Ve Yapmazlar. Kasîdeyi Onlar Da Dinlediler. Sonra Evliyânın Büyüklerinden İbrâhim Binedhem De Kasîde Dinler Ve Böyle Yapanlara Da Mâni Olmazdı. İbrâhim Bin Edhem, Müctehid, Mürşid-i Kâmildi. Aynı Zamanda Sizin İmâmınızdır. Size Ne Oluyor Ki, Kasîde Dinlemeye Karşı Çıkıyorsunuz?" Buyurdu.

bunun Üzerine Oradaki Âlimler, "ibrâhim Bin Edhem, Aynı Zamanda Havada Uçardı.eğer Siz De Havada Uçarsanız, Ona Tâbi Olduğuna, Uyduğuna İnanacağız." Dediler. Daha Sözlerini Bitirmeden, Hâce Mevdûd Duvarın Üzerine Sıçrayarak Uçmaya Başladı Ve Gözden Kayboldu. Bir Müddet Sonra Geri Geldi. Orada Bulunanlar; "bu Yaptığını Cûkî Denilen Hind Brehmenleri De Yapıyor. Senin Bu Yaptığının Rahmânî Mi, Şeytânî Mi Olduğunu Nasıl Anlarız?" Diye Sordular. Sonra; "eğer Şu Mescidin Kenarındaki Taş Senin İsteğinle Gelir, Sana Şâhidlik Ederse Kabûl Ederiz." Dediler. Bunun Üzerine Hâce Mevdûd, Allahü Teâlâya Duâ Ederek Taşa İşâret Etti. Taş Yuvarlana Yuvarlana Yaklaştı Ve Taştan Şöyle Bir Ses İşitildi: "ey Müslümanlar! Hâce Mevdûd, Vilâyet Ve Kerâmet Sâhibidir. Onun Fiilleri Dîne Uygundur. Onun Hâllerinin Hepsi Rahmânî'dir." Bu Taş, Üç Defâ Aynı Sözleri Tekrâr Edince, Orada Bulunanların Hepsi Hâce Mevdûd Çeştî'nin Büyüklüğünü Anladılar Ve Tövbe Ettiler.

hâce Mevdûd, Belh'den Talebeleriyle Buhârâ'ya Doğru Yola Çıktı. Bir Nehir Kenarına Geldiler. Bu Nehirde Bir Kayık Çalışıyor, Yolcuları Ücretle Karşıya Geçiriyordu. Hâce Mevdûd Ve Talebelerinin Yanında Hiç Para Yoktu. Kayık Sâhibi Onlara, "para Almadan Sizi Karşıya Geçirmem." Dedi. Bunun Üzerine Kayık İle Geçilmeyeceğini Anlayan Hâce Mevdûd, Besmele Çekerek Nehre Yürüdü Ve Talebelerinin De Kendisini Tâkib Etmelerini İstedi. Onlar Da Hâce Mevdûd'un Peşini Tâkib Ettiler. Göz Açıp Kapayıncaya Kadar Selâmetle Karşı Kıyıya Geçtiler. Bunu Gören Kayık Sâhibi Pişman Olup, Özür Diledi Ve Talebelerinden Oldu.

buhârâ'ya Varan Hâce Mevdûd, Orada İlim Tahsili İle Meşgûl Olmaya Devâm Etti. Daha Çok Necmeddîn Ömer'in Derslerine Devâm Etti. Ondan Fıkıh İlmini Öğrendi. Necmeddîn Ömer De Ona Şefkat Ve Merhamet Gösterdi. Bu Dersleri Dinlemeye Binlerce Cin De Gelirdi. Bu Esnâda Cinlerle Aralarında Dostluk Peydâ Oldu. Cinler, Hâce Mevdûd Soyundan Gelenlere Bu Dostlukdan Dolayı Kötülük Yapmamaktadır."

mevdûd Çeştî, Ölüm Döşeğinde Hastalığı İyice Artınca, Sık Sık Yatağından Başını Kaldırıp Kapıya Bakıyordu. O Esnâda Nûrânî Yüzlü, Temiz Elbiseli Bir Zât İçeriye Girdi. Selâm Vererek, Üzerinde Birkaç Satır Yeşil Yazı Bulunan Bir İpek Parçasını Mevdûd Çeştî'ye Verdi. O Da Yazıya Biraz Baktıktan Sonra, Onu Gözlerinin Üzerine Koyarak 1133 (h. 527) Senesinde Çeşt Şehrinde 97 Yaşındayken Vefât Etti.

cenâzesi Yıkanıp, Kefenlenip, Musalla Taşına Kondu. Tam Cenâze Namazı Kılınacağı Zaman, Müthiş Bir Ses Duyuldu. Sesi Duyanların Büyük Bir Kısmı Oradan Kaçtı. Bunun Üzerine, Birçok Velînin Ruhları Ve Binlerce Cinnî Onun Namazını Kıldılar. Bunlar Her Ne Kadar Görülmüyorsa Da Duâ Ve Sesleri Orada Bulunanlar Tarafından Duyuldu. Daha Sonra Talebeleri İle Halk, Cenâze Namazını Kıldı. Namazdan Sonra Tâbut, Allahü Teâlânın İzni İle Kendi Kendine Hareket Ederek Kabre Kadar Gitti. Bu Kerâmeti Gören Binlerce Gayr-i Müslimden Birçoğu Müslüman Olmakla Şereflendiler.

mevdûd Çeştî, minhâc-ül-ârifîn ve hülâsa-i Şerîat isimli İki Eser Yazmıştır.

kerâmet Ve Menkîbeleri

büyük Küçüğe Selâm Verir

mevdûd Çeştî, Herkese Tevâzu Ve Hürmet Gösterirdi. Büyük Küçük Herkes İstifâde Etmek İçin Onu Ziyâret Ederdi. O Da Gelenlerle, Büyük, Küçük, Hizmetçi Demeden İlgilenir, Dertlerini Dinlerdi. Huzûruna Gelenlere Önce Selâm Verir, Ayağa Kalkardı. Kendisine: "yâ Hâce! Büyük Ve Küçükten İlk Defâ Selâm Verecek Kimdir?" Diye Suâl Edildi. Buyurdu Ki: "büyük, Küçüğe Selâm Verir. Allahü Teâlâ Da, Peygamber Efendimize Mîrâcda Önce Selâm Verdi Ve "es-selâmü Aleyke Eyyühennebiyyü" buyurdu. Peygamber Efendimiz De, Karşılaştığı Kimseye Önce Kendisi Selâm Verirdi. Peygamber Efendimiz Böyle Yaparken, Biz, Nasıl Olur Da O'na Muhâlefet Ederiz. Sonra Resûlullah'a Uymak, Bize Farz-ı Ayndır."

kaynaklar

1) Hadîkat-ül-evliyâ; Kısım-2, S. 146

2) Nefehât-ül-üns; S.364

3) Siyer-ül-aktâb; S.77

4) Nesâyim-ül-mehâbbe; S.206

5) Sefînet-ül-evliyâ; S.90

6) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.7, S.91

7) Tam İlmihâl Seâdet-i Ebediyye; (49. Baskı) S.1111