hindistan'ın Büyük Velîlerinden. İsmi Hıdır'dır. Hacı Hıdır Efgân Diye Bilinir. Aslen Afganistanlıdır. Serhend'e Bağlı Behlülpûr Kasabasında Doğdu. Doğum Târihi Bilinmemektedir. Behlülpûr'da 1625 (h. 1035) Senesinde Vefât Edip, Orada Defnedildi.

küçük Yaşından Îtibâren İlim Ve İrfân Ehlinin Sohbetlerinde Bulunup, Feyz Aldı. Hindistan Âlimlerinden Şeyh Meyânciyûn'un Uzun Müddet Ders Ve Sohbetlerinde Bulunup İstifâde Etti. İmâm-ı Rabbânî Hazretlerinin Sohbetleriyle Şereflendi. Kısa Zaman İçinde Feyz Alıp Yükseldi Ve Tasavvuf Derecelerini Geçti.

imâm-ı Rabbânî Hazretleri Tarafından İcâzet Verilip, Allahü Teâlânın Dînin Yaymak Ve Sevgili Peygamberimizn Güzel Ahlâkını Anlatmakla Vazîfelendirildi. Hicaz'a Gidip Hac İbâdetini Yerine Getirdi Ve Sevgili Peygamberimizin Kabr-i Şerîfini Ziyâret Etti. Bu Sırada Birçok Arab Memleketlerini Gezip Gördü Ve İnsanlara Faydalı Olmaya Gayret Etti.

onun İlim Ve Sohbet Meclisinde Birçok Kişi Hidâyete Kavuşup Feyz Aldı Ve Yüksek Derecelere Ulaştı. İmâm-ı Rabânî Hazretlerinin Vefâtından Sonra, Onun Ayrılığına Dayanamayıp Kısa Zaman Sonra Vefât Etti.

hacı Hıdır Efgân, İlmiyle Amel Eden Bir Âlim Ve Tasavvuf Derecelerinde Yüksek Bir Velîydi. Serhend Yakınlarındaki Behlülpûr Kasabasında Bulunur, Sık Sık İmâm-ı Rabbânî Hazretlerinin Yüksek Dergâhlarına Gelir, Sohbetleriyle Şereflenir Ve Tekrar Dönerdi. Gecelerini, Allahü Teâlânın  Rızâsına Kavuşmak İçin İbâdetle Geçirirdi. Vakitlerini Kur'ân-ı Kerîm Okumak, Zikir, Tesbih Ve Namaz Kılmakla Değerlendirirdi.

tatlı Ve Gür Sesiyle Okuduğu Ezân, Kalblere Tesir Ederdi. İmâm-ı Rabbânî Hazretlerinin Hizmetinde Bulunduğu Sırada Ezânı Dâimâ O Okurdu. Bazan Seher Vakitlerinde, Bâzan Da Bütün Gece Boyu, Yanık Sesiyle Beytler Ve Kasîdeler Okur, Ağlardı. Resûlullah Efendimize Çok Salevât-ı Şerîfe Okurdu.

imâm-ı Rabbânî Hazretleri Buyurdu Ki: "bir Gün Şeytanı Gördüm. Kendisine Bir Takım Suâller Sordum. Allahü Teâlânın Hükmü İle Doğrusunu Söyledi. Bu Arada; "talebelerim Arasından, Doğru Yoldan Saptırmak İçin En Az Musallat Olduğun Ve Kandıramadığın Hangisidir?" Diye Sordum. Cevâbında; "hcı Hıdır'dır." Dedi."

hacı Hıdır Efgân, Serhend'e Yakın Bir Köyde Bulunduğu Sırada, İmâm-ı Rabbânî Hazretlerinin Vefât Ettiği Haberini Duydu. Bu Haber Üzerine İçli Göz Yaşları Dökerek Serhend'e Gitti. Bu Gelişinde Yanık Ve Tatlı Sesiyle Ezân Okudu. Ezân Sesini Duyan İmâm-ı Rabbânî Hazretlerinin Talebe Ve Sevenleri Toplanıp, O Büyük Velînin Vefât Ettiği Gün Gibi Bir Gün Yaşadılar.

hadarât-ül-kuds adlı Eserin Müellifi Bedreddîn Serhendî, Bu Hâdiseyi Peygamber Efendimizin Vefâtından Sonra, Ayrılık Ateşiyle Yanan Bilâl-i Habeşî'nin Durumuna Benzetir.

sevgili Peygamberimizin Vefâtından Sonra, Müezzini Olan Bilâl-i Habeşî, Peygamber Efendimizin Ayrılığına Dayanamayıp Şam'a Gitmişti. Ömrünün Sonuna Yakın, Peygamber Efendimizin Rüyâda Dâveti Üzerine, Kabrini Ziyârete Gelmişti. Peygamber Efendimizin Torunları, Hazret-i Hasan İle Hazret-i Hüseyin'in ısrârları Üzerine, Yanık Ve Tatlı Sesiyle Ezân Okumuştu. Ezân'ın Sesini Duyan Eshâb-ı Kirâm, Mescid-i Nebî'ye Gelerek, Peygamber Efendimizin Zamânını Hatırlayıp Ağlaşmışlardı.

kerâmet Ve Menkîbeleri

acaba Kime Verirler

imâm-ı Rabbânî Hazretlerinin, Hacı Hıdır Efgân'a Yazdığı Mektubu:

"kıymetli Mektubunuz Geldi. İçindekiler Anlaşıldı. İbâdetlerden Zevk Duymak Ve Bunların Yapılması Güç Gelmemek, Allahü Teâlânın En Büyük Nîmetlerindendir. Hele Namazın Tadını Duymak, Nihâyete Yetişmeyenlere Nasîb Olmaz. Hele Farz Namazların Tadını Almak, Ancak Onlara Mahsûstur. Çünkü Nihâyete Yaklaşanlara Nâfile Namazların Tadını Tattırırlar. Nihayette İse Yalnız Farz Namazların Tadı Duyulur. Nâfile Namazlar Zevksiz Olup, Farzların Kılınması Büyük Kâr, Kazanç Bilinir.

fârisî Mısrâ Tercümesi:

bu İş Büyük Nîmettir. Acaba Kime Verirler?

namazların Hepsinde Hâsıl Olan Lezzetten, Nefse Bir Pay Yoktur. İnsan Bu Tadı Duyarken, Nefsi İnlemekte, Feryâd Etmektedir. Yâ Rabbî! Bu Ne Büyük Rütbedir.

arabî Mısrâ Tercümesi:

"nîmete Kavuşanlara Âfiyet Olsun."

bizim Gibi Ruhları Hasta Olanların Bu Sözleri Duyması Da, Büyük Bir Nîmettir Ve Hakîkî Saâdettir.

fârisî Mısrâ Tercümesi:

"bâri Kalbimize Bir Tesellî Olsun."

iyi Biliniz Ki, Dünyâda Namazın Rütbesi, Derecesi, Âhirette, Allahü Teâlâyı Görmenin Yüksekliği Gibidir. Dünyâda İnsanın Allahü Teâlâya En Yakın Bulunduğu Zaman, Namaz Kıldığı Zamandır. Âhirette En Yakın Olduğu Zaman Da, Rüyet Yâni Allahü Teâlâyı Gördüğü Zamandır. Dünyâdaki Bütün İbâdetler, İnsanı Namaz Kılabilecek Bir Hâle Getirmek İçindir. Asıl Maksad Namaz Kılmaktır. Saâdet-i Ebediyye Ve Sonsuz Nîmetlere Kavuşmanızı Dilerim."

kaynaklar

1) Zübdet-ül Makâmât; S.383

2) Hadarât-ül-kuds; S.347

3) Mektûbât-ı İmâm-ı Rabbânî; C.1, 137. Mektup

4) Tezkire-i İmâm-ı Rabbânî; S.345

5) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.15, S.261