islâm Âlimi Ve Büyük Velîlerden. Ehl-i Sünnet Âlimlerinin Ve Evliyânın En Yükseklerinden Olan Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî Hazretlerinin Halîfelerindendir. ırak'ta Bulunan Şehrezûr Beldesine Yakın Erbîl Beldesinden İdi. On Dokuzuncu Asırda Yaşamıştır.
önceleri Ümmî İdi. Sonra Kerâmetler Sâhibi, Firâseti Ve İleri Görüşlülüğü Çok Kuvvetli Olan Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî Hazretlerinin Huzûruna Vardı Ve Sohbetlerinin Tatlılığını Görerek, Bir Daha Yanından Ayrılmadı. Devamlı Şeyhin Hizmetinde Bulunup Tasavvuf Yolunda İlerledi. Nefsini Kötü Huylardan Ve Çirkin Sıfatlardan Temizledi. Ancak Hidâyetullah Erbilî Aklî Ve Naklî İlimlerden Hiç Tahsîl Görmemişti. Bu İlim Dallarında Bir Bilgisi Yoktu.
bir Gün Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî Hazretleri Ona; "senin Üzerine Öyle Bir Vakit Gelecektir Ki, O Vakitte Aklî Ve Naklî İlimlerin Okutulmasında Muhtâc Olacaksın. Şâyet Okutmaz İsen Seni Yurdundan Çıkarırlar." Dedikten Sonra Her Bir Kitabın Özellikle İlk Sayfasını Okumasını Emir Buyurdu. Hocasının Emrine Uyarak Aklî Ve Naklî İlimleri Tahsîl Etti. Bundan Sonra Özellikle İnce Konuların İşlendiği Kitapların Okutulması Konusunda Kendisine İcâzet Verildi.
mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî Hazretlerinin Vefâtından Epeyce Sonra Sözünün Sırrı Açıklık Kazandı. Osmanlı Vâlilerinden Mahmûd Paşa, Erbîl Ve Civârına Varınca, Hakîkatte İlim İle Meşgûl Olmayan, Görünüş Olarak O Mevkilerde Bulunan İmâm Ve Şeyhlerin Hepsinden Şehri Terketmelerini İstedi. Bunun Üzerine Hidâyetullah Erbilî Hazretleri Aklî Ve Naklî İlimleri Tahkikli Bir Şekilde Okutmaya Başladı. Mevlânâ Hâlid Hazretlerinden Aldığı İlim Ve Mârifetleri Talebelerine Büyük Bir Sabırla Anlattı. Onların Gönüllerinde Hakîkat Bahçelerinin Güzel Meyvelerinin Olgunlaşması İçin Uğraştı. Bütün İlim Âşıkları Huzûruna Koşarak, Ondan İstifâdeye Başladılar. Gelenler; "biz Bu Zamâna Kadar Bu Zâtın Böyle Bir İlme Sâhib Olduğunu Bilmiyorduk. Halbuki İlim Ve Edeb Sâhiplerinden Kadri Yüce Bir Âlimmiş." Diyerek Hayretlerini Bildirdiler.
sonra, Mahmûd Paşa Da Onun Yüksekliğini Daha İyi Anlayıp, Huzûruna, Sohbetlerine Koşmuş Ve Duâlarını İstirhâm Etmiştir.
ömrünün Sonuna Kadar İnsanlara Doğru Yolu Göstermek Ve Ders Vermekle Meşgûl Olan Hidâyetullah Erbilî Hazretleri, Vefât Ettiğinde Bağdât'ta Medfûn Âlimlerin Sultânı, Büyük Velî Mevlânâ Şeyh Yahyâ Mervezî Hâlidî'nin Yanına Defnedildi.
kaynaklar
1) Mecd-i Tâlid; S.91
2) Şems-üş-şümûs; S.131
3) Hadâik-ül-verdiyye; S.259
4) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.18, S.44
