tâbiînin Büyüklerinden, Medîne-i Münevveredeki Yedi Büyük Âlimden Biri. İnsanları Hakk'a Dâvet Eden Onlara Doğru Yolu Gösterip, Hakîkî Saâdete Kavuşturan Ve Kendilerine "silsile-i Âliyye" Denilen Büyük Âlim Ve Velîlerin Üçüncüsüdür. Babası Muhammed, Hazret-i Ebû Bekir'in Oğludur. Annesi Sevde, Yezdücerd'in Kızı Olduğundan, İmâm-ı Zeynel-âbidin İle Teyze Çocuklarıdır.

hazret-i Osman'ın Hilâfeti Zamânında 640 (h.19) Senesinde Doğdu. Başka Târihlerde Doğduğunu Bildiren Rivâyetler De Vardır. Babası Mısır'da Şehid Edilip Küçük Yaşta Yetim Kalınca, Halası Ve Peygamberimizin Mübârek Hanımı Hazret-i Âişe'nin Yanında Büyüdü.

kâsım Bin Muhammed, Hazret-i Ebû Bekr-i Sıddîk'ın Torunudur. Eshâb-ı Kirâmdan Birçoğuna Yetişmiş Ve Onlardan İlim Öğrenip Başta Halası Hazret-i Âişe, Ebû Hüreyre, Abdullah İbni Abbâs Ve Abdullah İbni Ömer, Hazret-i Muâviye Gibi Meşhûr Sahâbilerden Hadîs-i Şerîf Rivâyetinde Bulunmuştur. Kendisinden De, Tâbiînin Büyüklerinden Oğlu Abdurrahman, Sâlim Bin Abdullah, İmâm-ı Şa'bî, Akranlarından İbn-i Amr, Yahyâ Binsaîd Ve Sa'd Bin Saîd El-ensârî, Abdullah Bin Ömer, Sa'd Bin İbrâhim, Abdullah Bin Avn Ve Daha Birçoğu Hadîs-i Şerîf Rivâyet Etmişlerdir.

tasavvuf İlminde Mütehassıstı. Verâ Ve Takvâda (allahü Teâlânın Haram Ettiklerinden Sakınıp Kaçınmada) Eşi Yoktu.

dedesi Hazret-i Ebû Bekr-i Sıddîk, Peygamber Efendimizden Ve Peygamberlerden Sonra İnsanların En Üstünü Oldu. Resûlullah'taki Bütün Üstünlükler, İlimler Ve Feyizler Onda Toplanmış Ve Her Bakımdan Üstün Olmuştur. Kalbe, Rûha Âit İlimlerin Kaynağıydı. Resûlullah'ın Peygamberlik Vazîfelerinden Biri De, Kur'ân-ı Kerîmin Mânevî Hükümlerini, Yâni Allahü Teâlânın Zâtına Ve Sıfatlarına Âit Mârifetleri, Yüksek Bilgileri, Ümmetinin Kalblerine Akıtmaktı. Resûlullah Efendimiz, Tasavvuf İlminin Bu Yüksek Mârifetlerinin Hepsini, Hazret-i Ebû Bekr-i Sıddîk'ın Kalbine Akıttı. O, Ruh İlminde De Bir Mütehassıs Oldu. Hazret-i Ebû Bekr-i Sıddîk Da Resûlullah'tan Aldığı Bu Feyizleri, Eshâb-ı Kirâmdanselmân-ı Fârisî'nin Kalbine Akıttı. Rûhu Yükselten Ve Onu Besleyen Bu Mârifetlere, Muhammed Bin Kâsım Da, Selmân-ı Fârisî'nin Sohbetlerinde Bulunarak Yetişip Bir Ruh Mütehassısı Olmuştu. Silsile-i Aliyye Büyüklerinin Dördüncüsü Olan İmâm-ı Câfer-i Sâdık Da, Bunun Sohbetinden Feyz Aldı.

kâsım Bin Muhammed, Hadîs Ve Fıkıh İlminde Zamanının En Yükseğiydi. İlimde Ve Takvâda Eşine Rastlanamıyacak Bir Yüksekliğe Erişmişti. Çok Hadîs-i Şerîf Nakletti. İlmi Herkes Tarafından Takdir Edilirdi. Ömer Bin Abdülazîz'in; "eğer Birini Yerime Halîfe Seçmem Îcâb Etseydi, Kâsım'ı Seçerdim." Dediği Rivâyet Edilmiştir. Ömer Bin Abdülazîz, Halîfeliği Zamanında Kâsım Bin Muhammed'i, Halası Hazret-i Âişe'ye Âit Ne Kadar Hadîs-i Şerîf Ve Başka Rivâyetler Biliyorsa, Onların Hepsini Toplamakla Görevlendirmiştir.

hattâ Ömer Bin Abdülazîz Bir Keresinde, İlmin Yok Olup, Âlimlerin Son Bulması Endişesi Üzerine Medîne Vâlisi Ebû Bekir Bin Muhammed Bin Hazne'ye Mektup Yazarak Şöyle Demiştir: "resûlullah Efendimizin Hadîs-i Şerîflerini, Sünnetlerini,amre Binti Abdurrahmân El-ensârî'nin Ve Kâsım Bin Muhammed'in Rivâyetlerini Araştır Ve Yaz! Zîrâ Ben İlmin Yok Olup, Âlimlerin De Tükenmesinden Korkuyorum."

amre Ve Kâsım Bin Muhammed'in Her İkisi De Hazret-i Âişe'nin Talebesi Olup, Onun Resûlullah'tan Rivâyet Ettiği Hadîs-i Şerîfleri En İyi Bilenlerdi.

kâsım Bin Muhammed, Hadîs-i Şerîflerin Hem Mânâsına Ve Hem De Lafızlarına, Harflerine Dikkat Ederek Rivâyet Ederdi.halbuki Tâbiînden Bâzı Hadîs Âlimleri, Hadîs-i Şerîfleri Mânâsı İle Rivâyet Etmekte Bir Beis Görmüyorlardı. Fakat Tâbiînden Muhaddislerin Çoğu Hadîs-i Şerîflerin, Peygamberimizden İşitildiği Şekilde Rivâyet Edilmesi Üzerinde İttifak Etmişlerdir. Kâsım Bin Muhammed, Hadîs-i Şerîf Rivâyet Ederken En İnce Noktalarına Kadar Dikkatli Hareket Eder, Bir Harfin Bile Değiştirilmesini Uygun Görmezdi.

o, Fıkıh İlminde De Yüksek Bir Âlimdi. Medîne'de Yetişen Ve Kendilerine "fukahâ-i Seb'a" Adı Verilen Yedi Büyük Âlimden Birisiydi. Allah Ve Resûlü Adına Konuşmanın Ve Dînî Meselelerde Fetvâ Vermenin Mesûliyetini En İyi Şekilde İdrak Edenlerdendi.

abdurrahmân Bin Ebû Zenâd, Onun Hakkında: "peygamberimizin Sünnetini Kâsım Bin Muhammed'den Daha İyi Bilen Birisini Görmedim. Hattâ Öyleydi Ki, Sünneti Bilmeyeni Âlim Saymazdı." Diyor. Kendisinden Bilmediği Bir Mesele Sorulunca; "anlamıyorum, Bilmiyorum!" Derdi. Ona Sormayı Çoğalttıkları Zaman Da: "vallahi, Sorduğunuz Her Şeyi Bilmiyoruz. Şâyet Bilseydik, Sizden Saklamazdık. Çünkü Bildiklerimizi Saklamamız Bize Helâl Olmaz." Derdi.

dînî Meseleler Hakkında Çok Hassas Davranır, Ancak Açık Olanları Hakkında Fetvâ Verirdi. Her Sabah Mescid-i Nebî'ye Gelir, İki Rekat Namaz Kılar, Sonra Resûlullah'ın Minberi İle Kabri Arasına Oturur, Kendisine Sorulan Meselelere Fetvâ Verirdi. Nitekim Mezheb İmâmlarından Mâlik Bin Enes De Onun Hakkında: "kâsım, Bu Ümmetin, Fakîhlerindendi." Buyurmuştu.

kâsım Bin Muhammed, Çok Mütevâzi, Alçak Gönüllüydü. Bir Gün Köylünün Birisi Ona Gelip; "sen Mi Daha Çok Biliyorsun, Sâlim Bin Abdullah Mı?" Diye Sordu. Ona Cevap Olarak: "burası Sâlim'in Evidir." Deyip Başka Hiçbir Şey Konuşmadı. Muhammed Bin İshak Bunun Hakkında: "o Benden Daha İyi Bilir Deyip, Yalan Söylemeyi Veyahut Ben Ondan Daha İyi Bilirim Diyerek Kendisini Üstün Göstermeyi İstemedi." Derdi. Halbuki Kâsım Bin Muhammed, Her İkisinden Daha Çok Âlimdi.

kâsım Bin Muhammed Şöyle Bildiriyor: Resûlullah Efendimizin Eshâbından Birisinin Gözleri Görmeyip, Âmâ Oldu. Sonra Onu Ziyârete Gittiler. Bu Zât Şöyle Dedi: "ben, Peygamber Efendimizi Görmek İçin Gözlerimin Görmesini İstiyordum. Fakat Şimdi Resûlullah Efendimiz Âhirete İrtihâl Etti. Allah'a Yemîn Ederim! Eğer Yemen'deki Tübâle Beldesinin Geyiklerinden Birinin Gözleri Bende Olsa Artık Buna Sevinmem."

kâsım Bin Muhammed, Şöyle Bildiriyor: "bir Gün Halam Hazret-i Âişe'nin Yanına Vardım. Ona; "ey Ana! Bana Peygamber Efendimizin Kabrini Aç!" Dedim. Bunun Üzerine Bana Hücre-i Saâdeti Açtı. Üç Kabir Gördüm. Pek Yüksek Değillerdi. Pek Yerle Beraber De Değillerdi.üzerlerine Kızılca Batha Taşcağızları Dökülmüştü Peygamber Efendimizin Şerefli Kabri Hepsinden İlerdeydi. Hazret-i Sıddîk'ın Başı, Fahr-i Kâinat Hazretlerinin Mübârek Sırtı Hizâsında, Hazret-i Ömer'in Başı Da Resûlullah Efendimizin Ayağı Hizâsındaydı."

kasım Bin Muhammed, Mekke İle Medîne Arasında Kudeyd Denilen Yerde 725 (h.106) Senesinde Vefât Etti. Vefâtından Önce Gözlerini Kaybetti. Öleceğini Anlayınca Oğluna; "beni Üzerimde Bulunanlarla Kefenleyin." Dedi. O Sırada Üzerinde Gömlek, Peştemal Ve Cübbe Vardı. Oğlu; "babacığım Bunu İki Katına Çıkarsak Olmaz Mı?" Diye Sorduğunda, "dedem Ebû Bekr De Böyle Üç Parça Bir Kefene Sarılmıştı. Bizim İçin Ölçü Onlardır. Bu Kadarı Kâfi, Sonra Dirilerin Yeni Giyeceklere Ölülerden Daha Çok İhtiyacı Var." Buyurdu.

buyurdu Ki: "bizden Önce Yaşayan Büyüklerimiz, Başa Gelen Musîbetleri Güzellikle Karşılamayı, Kendilerine Verilen Nîmetleri De Tezellül, Alçak Gönüllülük Ederek Karşılamayı Severlerdi."

kaynaklar

1) Vefeyâtü'l-a'yân; C.4, S.59

2) Tabakât-ı İbn-i Sa'd; C.5, S.187

3) Hilyet-ül-evliyâ; C.2, S.183

4) Tehzîb-üt-tehzîb; C.8, S.333

5) Şezerâtü'z-zeheb; C.1, S.135

6) El-a'lâm; C.5, S.181

7) Tezkiretü'l-huffâz; C.1, S.96

8) Reşehât Aynü'l-hayat; S.12 (arapça)

9) Câmiu Kerâmât-il-evliyâ; C.2, S.236

10) Rehber Ansiklopedisi; C.9, S.324

11) Seâdet-i Ebediyye; (49. Baskı) S.1101

12) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.2, S.275