anadolu'da Yetişen Büyük Velîlerden. Halvetiyye Yolunun Kolu Olan Şemsiyye (sivâsîyye) Nin Kurucusudur. Babasının İsmi Ebü'l-berekât Muhammed'dir. Asıl İsmi Ahmed, Künyesi Ebü's-senâ, Lakabı Şemseddîn'dir. Kara Şems Diye Şöhret Bulmuştur. 1519 (h.926) Senesinde Tokat'ın Zile İlçesinde Doğdu. 1597 (h.1006) Senesinde Sivas'ta Vefât Etti. Sivas'ta Meydan Câmii Avlusunda Medfûn Olup, Kabri Ziyâret Edilmektedir.
türk-islâm Târihindeki Meşhûr Üç Şems'ten Birisidir. Bunlardan Birincisimevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin Hocası Olanşems-i Tebrîzî, İkincisi İstanbul'un Fethinde Fâtih Sultan Mehmedhanın Yanında Bulunan Akşemseddîn, Üçüncüsü De Üçüncü Mehmed Han İle Birlikte Eğri Seferine Katılan Kara Şems'tir. Üçü De Yüksek Dereceler Sâhibidirler.
kara Şems Yedi Veya Sekiz Yaşındayken, Amasya'da Bulunan Halvetiyye Büyüklerinden Şeyh Hacı Hıdır'ın Sohbetleriyle Şereflenip Elini Öptü. Bu Ziyâreti, Talebelerinden Receb Efendi Şöyle Nakleder: Hocam Kara Şems Anlattı: "babam Ebü'l-berekât Muhammed Efendi, Amasya'daki Habîb Karâmânî Hazretlerinin Halîfesi Olan Mârifetler Ve Kerâmetler Sâhibi Hacı Hıdır'ın Talebelerindendi. Bu Fakîr Yedi Yaşındayken, Babam Anneme; "oğlum Ahmed'i Şeyhime Götürmek İstiyorum Elbiselerini Yıka. Yolculuk İçin Azık Ve Şeyhime Götürebileceğim Hediye Hazırla." Dedi. Hazırlık Yapıldıktan Sonra Bir Kış Günü Babamla Zile'den Amasya'ya Vardık. Hacı Hıdır'ın Huzûruyla Şereflenip Ellerini Öptük. Hacı Hıdır; "böyle Kış Günlerinde Bu Mâsûmu (günahsızı) Ne Diye Getirdin?" Buyurunca, Babam Da; "nazarınıza Muhâtab Olmak, Şerefli Sohbetinizden Bereketlenmek Ve Hayır Duânızı Almak İçin Getirdim." Dedi. Bunun Üzerine Hacı Hıdır Hazretleri Mübârek Ellerini Kaldırıp, Benim Yüzüme Bakarak Duâ Etti. Orada Bulunanlar Âmin Dediler. Bu Fakîre Gelen İhsânlar Ve Yükseklikler O Duânın Bereketiyledir."
ziyâret Bittikten Sonra Zile'ye Döndü. O Beldenin Âlimlerinden Sarf Ve Nahiv İle Diğer İlimleri Tahsîl Etti. Daha Sonra Tokat'a Gidip Arakıyecizâde Şemseddîn Efendiden Ve Diğer Âlimlerden Aklî Ve Naklî İlimleri Öğrendi. Bu Sırada Gördüğü Bir Rüyâyı Şöyle Anlatır: "tokat'ta İlim Tahsîli İle Meşgûl Olduğum Sırada Bir Gece, Rüyâmda Bir Sahrada Oturmuş Ve Etrâfımı Bir Nûr Kaplamıştı. Etrâfımda Genç-ihtiyâr Birçok Kimsenin Döndüğünü Gördüm. Bu Rüyâyı, Rüyâ Tâbir Etmekle Mâhir Olan Köstekcizâde'ye Anlattım. Ben Rüyâyı Anlatınca, Bana: "nerelisin, Kimin Nesisin, Nerede Kalıyorsun Ve İsmin Nedir?" Diye Sordu. Ben De Ayrıntılı Olarak Hâlimi Ve Kim Olduğumu Anlatınca, Bana; "sana Müjdeler Olsun Ki; Zâhirî Ve Bâtınî İlimlerde Yüksek Dereceye Ulaşıp, Zamânının Bir Tânesi Olacaksın. Her Taraftan İnsanlar Gelip Senden Feyz Alıp, Allahü Teâlânın Rızâsına Kavuşacaklar." Diye Tâbir Etti. Bu Tâbirde Bildirilen Hususlar Yirmi Sene Sonra Aynen Meydana Geldi."
tokat'ta Aklî Ve Naklî İlimleri Tahsîl Edip Yükseldikten Sonra, İstanbul'a Gelip, Sahn-ı Semân Medreselerinden Birinde Müderris Olarak Vazifelendirildi. Bir Müddet İlim Öğretip Talebe Yetiştirmekle Meşgûl Oldu.
bir Gün Zamânın Kazaskerlerini Ziyârete Gitmişti. Müderrislere Ve Kâdılara Karşı Kazaskerin Tutumunu Ve Onların Makam İçin Düştükleri Hâlleri Beğenmedi. Çıktıktan Sonra Fâtih Câmiine Gitti. İki Rekat Namaz Kılıp, Huzurlu Bir Kalb İle Allahü Teâlâya; "yâ Rabbî! Bunların İçinden Beni Kurtarıp, Tasavvuf Ehlinin Yoluna Dâhil Eyle." Diye Duâ Etti.kısa Bir Müddet Sonra Hacca Gitti.hac İbâdetini Yerine Getirip Peygamber Efendimizin Mübârek Kabrini Ziyâret Ettikten Sonra, Doğum Yeri Olan Zile'ye Döndü. Orada İlim Öğretip, İnsanlara Allahü Teâlânın Dînini Ve Peygamber Efendimizin Güzel Ahlâkini Anlatmağa Başladı. O Sırada İbn-i Hişâm'ın; kavâid-ül-i'râb adlı Eserine hall-ül-me'âkid adlı Bir Şerh Yazdı. Fakat İçindeki İlâhî Aşkın Ateşinin Harâreti, Her Geçen Gün Biraz Daha Artıyor, Allahü Teâlânın Sevdiği Bir Velîye Talebe Olmak İstiyordu. Bu Sırada Amasyalı Şeyh Muslihuddîn Efendinin Dergâhına Gidip, Onun Sohbetiyle Şereflendi Ve Ona Talebe Oldu. Bir Müddet Sohbet Ve Hizmetinde Kalıp Feyz Aldı. O Sırada Gördüğü Bir Rüyâsını Şöyle Anlatır: "bir Tepe Üzerinde Büyük Bir Ağaç, Bu Ağacın Yedi Büyük Dalı Var. Elimde Mıshaf-ı Şerîf Bulunuyor. Bu Mıshafı O Ağacın En Yüksek Dalına Asmak İstiyordum. Bu Sırada Şiddetli Bir Rüzgâr Esip, Ağacı Kökünden Devirdi. Eyvah Bu Ne Haldir Diye Üzülürken Uyandım. Ertesi Sabah Rüyâmı Hocam Muslihuddîn Efendiye Anlattım. "rüyân Aynı İle Vâki Olacaktır. Ağaçtan Murâd Bizim Vücûdumuzdur. Yakında Biz Göçeriz. Lâkin Bizden Önceki Hocalar Duâ Edip Seccâde Ve Asâ Verirlerdi. Biz Dahi Size İcâzet Verelim." Deyip, Elleriyle İcâzetnâme Yazdılar. Aradan Birkaç Gün Geçmeden Rüyâ Aynı İle Vâki Olup, Hocam Vefât Etti. Hocamın Vefâtıyla Yetim Kaldım. Mumu Sönmüş Eve, Suyu Çekilmiş Değirmene Döndüm."
kara Şems, Hocası Amasyalı, Muslihuddîn Efendinin Vefâtından Sonra, Mübârek, Velî Bir Zât Bulup, Talebe Olmak İstedi. Tokat'taki Zâhid Ve Muttakî, Yüz Yaş Civarında Bulunan Şeyh Mustafa Kirbâsî Adında Bir Zâta Gidip, Talebe Olmak İstedi. O Zât; "sen Gençsin, Ben İse İhtiyar Ve Hastalıklıyım. Riyâzete (nefsin İstemediklerini Yapmak) Kuvvetim Yoktur. Seni Terbiye İle Meşgûl Olamam." Dedi. Kara Şems; "o Zaman Benim Hâlim Ne Olacak? Beni Buraya Terbiye Etmeniz Ve Yetiştirmeniz İçin Geldim." Deyince; "sen Bu İşte Hâlis Ve Sâdık Mısın?" Diye Sordu. Kara Şems; "evet." Cevâbını Verince, Başını Önüne Eğip, Bir Müddet Bu Halde Kaldıktan Sonra Başını Kaldırıp; "altı Aya Kadar Allahü Teâlâ, Ya Seni Kâmil Bir Rehberin Huzûruna Gönderir Veya Böyle Bir Zâtı Seni Terbiye İçin Gönderir." Dedi Ve Kara Şems'e Hayır Duâda Bulundu.
kara Şems Bundan Sonra, Tekrar Zile'ye Dönüp, İlim Öğretmekle Meşgûl Oldu Ve muhtasâr-i Menâr üzerine, zübdet-ül-esrâr adlı Bir Şerh Yazdı. İlim Öğretmekle Meşgûlken, Tokat'a, Meşhûr Nahiv Âlimi Şemseddîn Efendiyi Ziyârete Gitti. Şemseddîn Efendi Onu Görünce; "ben De Senin Gelmeni Arzuluyordum. Çünkü Sen Akıllı, Anlayışı Ve Kavrayışı İyi Birisin. Memleketimize Şirvan'dan Velî Bir Zât Geldi. Bizlere Vâz Ve Nasîhat Ediyor. Anlattıkları Okuyarak Öğrenilecek Akıl Ve Zekâ İle Söylenilecek Şeyler Değil. Konuştukları Allahü Teâlânın İhsânı Olan Bilgiler. Haydi Onun Yanına Gidelim." Dedi. Birlikte Kalkıp Gittiler. Böyleceabdülmecîd-i Şirvânî'nin Sohbetine Ve Mübârek Ellerini Öpme Şerefine Kavuştu. Abdülmecîd Şirvânî Sohbetinin Sonuna Doğru; "ey Kara Şems! Benim, Allahü Teâlânın Emri Ve Sevgili Peygamber Efendimizin İşâretiyle Kendi Memleketimi, Âilemi Ve Sevenlerimi Terk Edip, Dağ Ve Beldeleri Aşıp Gelmem, Sadece Seni İrşâd Ve Terbiye İçindir." Buyurdu.
kara Şems Bu Ânı Şöyle Anlatır: "abdülmecîd Şirvânî'nin Bu Sözünü Duyunca, Şeyh Mustafa Kirbâsî'nin Daha Önce Verdiği Müjdeyi Hatırladım, Hesab Ettim, Tam Altı Ay Geçmişti." Kara Şems Bu Esnâda Allahü Teâlâya Duâ Etti. Kalbinden Allahü Teâlâdan Başka Her Şeyin Sevgisi Gitti. Allahü Teâlâya Hamd Edip; "aradığımı Buldum." Dedi.
abdülmecîd Şirvânî'nin Sohbetine Kabûl Edilişini Şöyle Anlatır: O Zâtın Huzûruna Varınca, Bu Fakirde İstek Ve Arzu Görüp; "siz Bu Civardaki Kasaba Ve Şehirlerin Tanıdığı Meşhûr Ve Halk Nazarında Yüksek Birisiniz. Böyleyken Huzûrumuzda Zilleti Ve Dervişliği Kabûl Edersiniz. Halktan Rağbet Göremezsiniz. Bu Duruma Pişmân Olursunuz. Çünkü Bu Yol Sıkıntılar Ve Meşakkatler Yoludur." Buyurunca:
"cânlar Fedâ Muhabbet-i Cânâna Ser Değil,
eshâb-ı Aşka Terk-i Ser Etmek Hüner Değil."
dedim.
bunun Üzerine; "sen Sâdık Bir Talebesin. Biz De Seni İrşâd Etmekle Vazîfeliyiz. Riyâzet Ve Mücâhedeye Tahammül Edersen, Az Zamanda Rızâ-i İlâhî'ye Kavuşursun." Buyurup,
"yâra Yol İki Kademdir Birisi Câna Bas,
çünkü Bu Meydâna Geldin Merd İsen Merdâne Bas."
beytini Okudu Ve Fakîri Kabûl Buyurdu."
abdülmecîd Şirvânî'nin Hizmetinde Bulunup Sohbetinden İstifâde Etti. Feyz Alıp Tasavvuf Derecelerinde Yükseldi. Dünyâ Sevgisinden Uzaklaşıp Hakîkate Yöneldi.
şemseddîn Sivâsî, Abdülmecîd Şirvânî'den Kısa Zamanda Feyz Alıp, Tasavvufun Yüksek Derecelerine Kavuştu. Bir Gün Hocası Haber Göndererek, Yanına Çağırdı. Hayır Duâda Bulunarak İnsanlara, Allahü Teâlânın Dînini Ve Sevgili Peygamber Efendimizin Güzel Ahlâkını Anlatmakla Vazîfelendirdi. Şöhreti Her Tarafta Duyuldu. Devrin Sivas Vâlisi Hasan Paşa, Kendisini Sivas'a Dâvet Edip, Yaptırdığı Dergâha Yerleştirdi. Aynı Zamanda Yaptırdığı Câminin İmâmlığı Da Kendisine Verildi. Orada İlim Öğretti, İnsanlara Vâz Ve Nasîhatle Meşgûl Oldu.
karaşems 1590 (h.999) Senesinde Hac Farîzasını Yerine Getirmek İçin Mekke-i Mükerremeye Gitti. Bu Sırada Talebelerinden Hacı Mustafa Efendi Mısır'daydı. Hocasının Hacca Gideceğini Duyunca, Hem Hac Farîzasını Yerine Getirmek, Hem De Hocasını Ziyâret İçin Mekke'ye Gitti. Mustafa Efendi Mekke'ye Vardığında Hocası Teşrif Etmemişti. Bir Müddet Sonra Kara Şems'in Geldiğini İşitince, Arkadaşı İle Berâber Karanlık Bir Gecede Ziyâretine Gitmek Üzere Kaldığı Yerden Ayrıldı. Yolda Yemenli Bir Satıcıya Rastladı. Hocasına Bir Hediye Almak İstedi. O Sırada Kara Şems'in Kardeşi İsmâil Efendinin Elinde Bir Mum İle Geldiğini Ve Arkasında Da Bir Cemâatin Bulunduğunu Gördü. Hocasının Da Aralarında Olduğunu Anladı. Edebinden Bir Kenara Çekildi.hocası Yakınından Geçerken, Cemâatten Ayrılıp Mustafa Efendinin Yanına Yaklaştı Ve O Karanlıkta Elini Başına Koyup; "sen Hacı Mustafa Değil Misin?" Dedi. O Da;"evet Efendim!" Deyip Elini Öptü Ve Birlikte Harem-i Şerîfe Gitti.
hayâtının Sonuna Doğru, Sultan Üçüncü Mehmed Hanla Birlikte Eğri Seferine Katıldı.
eğri Seferiyle İlgili Olarak Talebelerinden Receb Efendi Şöyle Nakleder: "şemseddîn Sivâsî Bir Gün Bu Fakîri Odalarına Çağırıp; "din Düşmanlarının (hıristiyanların), Sınırlardaki Müslümanlara Baskı Ve Zulümleri Haddinden Fazla Olmuş, Tahammül Edilemez Hâle Gelmiştir. İçimde Onlara Karşı Sefere Gitme Arzusu Belirdi." Buyurdu. Bu Sözü Üzerine, İhtiyâr Olduklarını Zayıf Bünyelerinin Sefere Çıkmaya Engel Olacağını Ve Bu Husûsa Dâir Pâdişâhtan Da Herhangi Bir Haber Gelmediğini Söyledim. Bunun Üzerine; "bize İşâret Ve Tenbih Olundu Ki: "sefer Hazirliklarini Tamamla! Fetih Ve Zafer Senin İçin Mukarrerdir." Buyurdu. Ben De; "şüphesiz Ben Sâdece Hak Dîne Boyun Eğip, Yüzümü, Gökleri Ve Yeri Yaratmış Olan Allah'a Çevirdim Ve Ben O'na Ortak Koşanlardan (müşriklerden) değilim."meâlindeki En'âm Sûresi 79. Âyetini Okudum. Bunun Üzerine; "bize Müjde Verildi Ki Yakında Güçlü Bir Pâdişâh Gazâ Edip, Birçok Fetihlerde Bulunacak Ve Müminlerin Kalpleri De Sevinçle Dolacaktır." Buyurdu.
çok Geçmeden Üçüncü Mehmed Han, Osmanlı Pâdişâhı Oldu. Şemseddîn Sivasî Hazretleri, Altı Deve, Altı Katır Ve Kendi İçin De Bir At Satın Alıp, Sefer Hazırlığını Tamamladı. Sivas'ta Medfûn Bulunan Gâzî Abdülvehhâb'ın Sancağını Yanlarına Alıp, Ayasofya Yakınındaki Kapı Ağası Dergâhında Bulunan Koca Şeyh'e Verdi. Bütün Sefer Hazırlıkları Tamam Olunca, Mübârek Bir Günde Her Türlü Erzak Ve Mühimmat Hayvanlara Yüklendi. Bütün Şehir Ahâlisi Şeyh Şemseddîn Sivâsî'yi Uğurlamak Üzere Toplandı. Beklerken Bir Kapıcıbaşı Acele İle Gelip, Pâdişâhtan Eğri Seferine Katılmak Üzere Dâvet Geldiğini Belirten Fermânı Okudu. Bunun Üzerine Şeyh Şemseddîn Hazretleri: "işittik Ve İtâat Ettik. Zâten Biz İki Senedir Hazırlıklıydık. Bismillah, Hemen Gidelim." Diye El Kaldırıp Duâ Buyurdu. Oradaki Topluluk Duâya Âmin Deyip, Göz Yaşları Arasında Uğurladılar.
uzun Yolculuktan Sonra Üsküdar'a Geldiler. Henüz Genç Olan, Azîz Mahmûd Hüdâyî Onu Karşılayıp, Ellerini Öptü. Şeyh Şemseddîn Sivâsî, Mahmûd Hüdâyî'ye; "oğlum Siz Yegânesiniz (bir Tânesiniz). Bugünden Sonra Fazlalaşırsınız." Diye Duâ Edip, İleride Çok Büyük Bir Velî Olacağını Müjdeledi. O Gece Sabaha Kadar Birlikte Sohbet Ettiler. Sohbet Esnâsında Azîz Mahmûd Hüdâyî; "yaşınız Seksene Ulaşmış, Vücûdunuz Da Zayıftır. Kendinize Eziyet Etmeseniz, Çünkü Her An Nefsiniz İle Büyük Cihaddasınız." Diyerek, Seferden Alıkoymak İstedi. Bu Sözüne Cevâben: "peygamberimiz Muhammed Aleyhisselâmın Bütün Emirlerine Uymak Lâzımdır. Büyük Cihâdı Yaptık. Ancak Küçük Cihâd Kalmıştı. Bu Emirlerine De İhtiyâr Olarak Uymak İsteriz." Buyurdu.
üsküdar'da Üç Gün Kaldıktan Sonra, Dördüncü Gün, Pâdişâh Tarafından Gönderilen Bir Kadırga İle İstanbul'a Geçip, Ayasofya Yakınında Bir Yere Yerleştirildi. Daha Sonra Sinan Paşa Köşküne, Pâdişâh Sultan Üçüncü Mehmed Han Tarafından Dâvet Edildi. Uzun Müddet Sohbette Bulundular. Bu Sohbette Şeyhülislâm Sâdeddîn Efendi De Hazır Bulundu. Sohbet Esnâsında Pâdişâh, Şemseddîn Sivâsî'ye; "tarafımızdan Sizi Sefere Dâvet Etmek Üzere Gönderilen Kapıcıbaşımız Sizi Yola Çıkmak Üzere Hazır Bulmuş. Hazırlıklı Olduğunuza Göre, Bu İşin Sonununda Ne Olacağını Bilirsiniz. O Hâlde Bizi Müjde İşâretinizle Sevindirip, Netîceden Haber Vermenizi İsteriz." Dedi. Bunun Üzerine Şemseddîn Sivasî; "hadîs-i Şerîfte; "amellerin En Fazîletlisi, Müminleri Sevindirmektir." buyruldu. Mâlûmunuz Ola Ki Eğri Zaferi Biraz Zahmet Çektikten Sonra Müyesser Olacak. Düşman Yenik Ve Perişân Olacaktır. Hatırınızı Hoş Tutun." Müjdesini Verdi.
şemseddîn Sivâsî Hazretlerinin Bu Cevâbına Sevinen Pâdişâh, Kendi Üzerindeki Samur Kürkü Ona Giydirdi. Ayrıca Kapıcılar Kethüdâsı Mehmed Ağa Vâsıtasıyla, İki Yüz Altın Sikke, Dervişlerine De Yüz Altın Sikke İhsân Edip; "bunlar Helâl Malımızdır. Kabûl Buyursunlar." Dedi. Şeyh Şemseddîn Hazretleri; "allahü Teâlânın Emri Üzere Kimseye Sû-i Zan Etmemeli, Hüsn-i Zanda Bulunmalıdır. Kimseyi Araştırmak Ve Teftiş Etmekle Vazifeli Değiliz. Tasavvufta Da Her Geleni Allahü Teâlâdan Gelmiş Bilip, Hediyeleri Ve İhsânları Kabûl Etmek Gerekir." Buyurdu.
birkaç Gün İstanbul'da Kaldıktan Sonra Pâdişâh Ve Orduyla Birlikte Yola Çıkıp, Eğri Kalesi Önlerine Ulaştılar. Kale Kolay Bir Şekilde Fethedilip, Harab Olan Yerler Tâmir Edildi.ancak Asıl Düşman Askerlerinin, Kale Yakınlarında Bir Başka Yerde Olduğu Öğrenilince, Ordugâh, Düşmanın Karşısına Nakledildi. Küffâr Askerinin Sayısı Çoktu. Rivâyet Edilir Ki Yedi Yüz Bin Kişilik Bir Orduydu. İslâm Ordusuyla Küffâr Ordusu Karşılaştı. İslâm Ordusunda Bozgun Ve Firâr Başgösterdi. Pâdişâh Üçüncü Mehmed Han, Yerinden Hareket Etmeyip; "ey Rabbimiz! Üzerimize Bol Bol Sabır Dök. Ayaklarımıza Kuvvet Ve Sebât Ver, Bizi Kâfirler Kavmi Üzerine Muzaffer Kıl." meâlindeki Bekara Sûresi İki Yüz Ellinci Âyet-i Kerîmesini Okudu. Pâdişâhin Yaninda Şeyhülislâm, Kazaskerler, Şeyhler Ve Bâzı Vazifeliler Hâricinde Kimse Kalmadı. Hazîne Ve Cephânelik Düşman Tarafından Zabtedildi. Bu Firâr Ve Bozgun Üzerine Her Şeyin Bittiğini Zanneden Pâdişâh, Şemseddîn Sivâsî Hazretlerini Çağırıp; "söylediklerinizin Tersi Vâki Oldu." Deyince, Şemseddîn Sivâsî; "pâdişâhım Söylediklerimiz Doğrudur. Kafirin Hezîmete Uğramasına Yarım Saat Kalmıştır. Şu Anda Bir Kuvvet Sâhibi Tasarruf İçin Ortaya Çıkmak Üzeredir. Bu An Fethin Başlangıç Ânıdır. Hâtırınızı Hoş Tutunuz." Diye Cevap Verdi.
gerçekten De Çok Geçmeden, Şemseddîn Sivâsî Hazretlerinin Târif Ettiği Şekilde Bir Zât Ortaya Çıktı. Bunu Gören Şeyh, Hemen Pâdişâhın Huzûruna Çıkarak; "fetih Vaktidir." Diye Müjdeledi. Ortaya Çıkan Zât, Dağılan Ordunun Önüne Düşüp; "ey Müminler! Nerede İslâm Gayreti? Nerede Peygamber Efendimizin Gayreti? Nerede Cömertlerin Cömerdi Sultan Gayreti?" Diye Nida Edip; "şehid Olmak, Dînini Yüceltmek İsteyen Kimse Yanıma Gelsin!" Buyurdu. Bu Sırada Yanına Birkaç Bin Kişi Toplanıp, Birlikte Düşmana Hücûm Ettiler. Bu Durumu Gören Düşman Neye Uğradığını Şaşırdı. Durumu Haber Alan Firârî Askerler Dönüp, Düşmana Saldırdılar. Nihâyet Düşman Bozguna Uğratılıp, Kesin Zafer Elde Edildi. Daha Sonra O Zâtın Kim Olduğu Şemseddîn Sivâsî'ye Sorulunca, Hızır Aleyhisselâm Olduğunu Haber Verdi.
şeyh Şemseddîn-i Sivâsî Hazretleri, Zaferi Müjdelemek Üzere Pâdişâhın Huzûruna Çıktı Ve Aralarında Şu Konuşma Geçti:
pâdişâh; "buyurun Ey Gönlümün Sultânı." Dedi. Şemseddîn Sivâsî; "vâdini Yerine Getiren, Kuluna Yardım Eden Ve Kâfirleri Hezîmete Uğratan Allah'a Hamd Olsun. Ey Benim Pâdişâhım!eğer Dinlerseniz Birkaç Kelime Nasîhat Etmek İsterim." Deyince, Pâdişâh; "ey İnsanlara Hakkı Tavsiye Eden Üstâdım! Buyurun. Hak Olan Sözü Dinlerim." Dedi. Şemseddîn Sivâsî; "ey Benim Pâdişâhım! Yeryüzünde Allahü Teâlânın Halîfesi Olanların Niyetleri; Allahü Teâlânın Rızâsını Kazanmak Olup, Dayandıkları Ve Güvendikleri, Allahü Teâlâ Olması Gerekir. Savaşta Askerlerin Çokluğuna Güvenmeyip, Kuvvet Ve Kudret Sâhibi Allahü Teâlâya Tevekkül Etmek Gerekir. Âyet-i Kerîmelerde Meâlen; "siz De, Düşmanlara Karşı Gücünüzün Yettiği Kadar, Her Türlü Kuvvet Ve Cihâd İçin Bağlanıp Beslenen Atlar Hazırlayın."(enfâl Sûresi: 60) Ve "ey Îmân Edenler! Düşmana Karşı Hazırlığınızı Görün Ve Silâhlarınızı Takınarak Cihâda Hazır Olun Da, Birlikler Hâlinde Savaşa Çıkın, Yâhut Toptan Seferber Olun."(nisâ Sûresi: 71) Emredildiği Üzere, Savaş İçin Gerekli Hazırlıklar Yapılmalı. Ancak, Buna Güvenmeyip Allahü Teâlâya Tevekkül Ve Îtimâd Etmelidir. Eğer Allahü Teâlâya Güvenmeyip Askere Ve Cephâneye Güvenilir İse, Hezîmet, Yenilgi Zuhûr Eder. Kalbden Cenâb-ı Hakk'a Tam Tevekkül Edip, Hâlis Kalb İle Yönelebilirsen, Zafer Müyesser Ve Mukadder Olur. Bizden Hüznü Gideren Allah'a Hamd Olsun."
ey Pâdişâhım! Bilesin Ki, Deden Fâtih Sultan Mehmed Han, İstanbul'un Fethine Niyetlenince, Akşemseddîn'in Refâkatı Ve Duâsı Bereketiyle Fetih Müyesser Oldu. Akşemseddîn Hazretleri; "ey Pâdişâhım! Büyük Fethin Şükrân İfâdesi Olarak Nice Câmi, Mescid, Medrese Ve Hamamlar İnşâ Etmek Gerekir." Buyurmuştu. Bunun Üzerine Fâtih Sultan Mehmed Hânın Da, Nice Hayır Ve Hasenât Yapmış Olduğu Mâlumunuzdur. Aynı Şekilde, Sizin De İsminiz Sultan Mehmed, Duâcınız Hakîrin Dahî İsmi Şemseddîn'dir. Bu Güzel Fethin Şükrânesi Olarak Zâtınız Dahî, Reâya (halk) Ve Fukarâ Üzerinden Sıkıntıyı Kaldırıp, İslâm Askerine İhsânlarda Bulunup, Her Makâma Dindar, Adâletli Ve Doğru Kimseler Tâyin Etmeniz Gerekir." Buyurdu. Bu Nasîhatları Can Kulağıyla Dinleyen Pâdişâh Üçüncü Mehmed Han Şu Cevâbı Verdi: "bin Can İle Kabûl Ettim Ve Nasîhatinize Fazlasıyla Riâyet Edeceğim."
pâdişâh, Ordusuyla Birlikte İstanbul'a Döndüğünde, Şemseddîn-i Sivâsî'nin İstanbul'da Kalmasını ısrarla Ricâ Ettiyse De Kabûl Ettiremedi. Şemseddîn-i Sivasî İhtiyârlığının Yanında, Seferin Şiddetinden Ve Kışın Aşırı Soğuğundan Hayli Yorgun Ve Zayıf Düşmüştü. Hayâtının Son Anlarını Yaşadığını Anladığından, Rûhunu Âilesinin Ve Sevenlerinin Yanında Teslim Etmek İstediğini Belirterek İzin İstedi. Sivas'a Döndü. Gelişinden Kısa Bir Müddet Sonra, Amcazâdesi Ve Dâmâdı Olan Receb Efendiyi Vazifesine Tâyin Etti. Şemseddîn Sivâsî Vefâtlarına Yakın, Talebelerini Odasına Çağırdı. Onlarla Birlikte Bir Saat Kadar Allahü Teâlânın Zikri İle Meşgûl Olduktan Sonra, Duâ Edip, Rûhunu Teslim Etti.
velîler, Âlimler, Sâlih Kimseler, Devlet Adamlari Cenâzesinde Hazır Bulundu. Cenâzesi Göz Yaşları Arasında; "âlimin Ölümü, Âlemin Ölümü Gibidir" denilerek Musallâya Konuldu. Cenâze Namazında, Altmış Binden Fazla Kişi Olduğu Rivâyet Edilir. Namazını Amcazâdesi Ve Dâmâdı Receb Efendi Kıldırdı. Sağlığındayken Vasiyet Ettiği Gibi, Meydancâmiinin Bahçesine Defnedildi. Daha Sonra Kabrinin Üzerine Beyaz Bir Kubbe Yaptırıldı. Hâlen Ziyâretgâhtır. Şehir Ahâlisine Şiddetli Bir Sıkıntı Olduğu Zaman Kabrini Ziyâret Edip Duâ Ederler. Allahü Teâlânın İzniyle O Sıkıntıdan Kurtulurlar.
şeyh Şemseddîn Ahmed Sivâsî Hazretleri, Zâhirî Ve Bâtınî İlimlerde Yüksek, İlim Ve İrfân Sâhibi, Bütün Güzel Huylarla Ahlâklanmış, Fazîletli Bir Zâttı. Tasavvufta Halvetiyye Yoluna Mensûptu. Şemsiyye Kolunun Kurucusudur.
kara Şems, Yumuşak Huylu, Cömert, Güler Yüzlüydü. Fakirlerin Yardımcısı, Zayıfların, Dulların, Yetimlerin Sığınağıydı. Eli Açık, Vermesi Boldu. Mütevâzî, Alçak Gönüllü Olup, Büyüklere Hürmet, Küçüklere Şefkat Ve Merhametle Davranırdı. Özür Dileyenlerin Özrünü Kabul Ederdi. Kerâmetleri Vefâtından Sonra Da Devâm Etti.
müderris Mevlânâ Ahmed Efendiyi Suçsuz Olduğu Halde Birisi Töhmet Altında Tutuyordu. Bir Gün Bu Yüzden Gâyet Üzgün Olarak Uyudu. Rüyâsında Kara Şems'i Bir Hayvana Binmiş Gelirken Gördü. Elini Öpüp; "efendim! Suçum Olmadığı Halde Bir Zâlim Beni Yakaladı. Yardımınızı İstiyorum." Dedi. O Da; "yardım Allahü Teâlâdandır. Üzülme, Allahü Teâlâ Sıkıntını Giderir. Şu Kelimelerle Meşgûl Ol: "yâ Azîze'l-menî' El Gâlib Alâ Emrihi Felâ Şey'e Yuâdilühü." Buyurdu. Uyandığında Bu Kelimeler Hâtırındaydı. Bunları Bin Kere Söyledi. Allahü Teâlâ Onu, O Şahsın Elinden Kurtardı.
cemelzâde Diye Meşhur Ahmed Çelebi, Küçüklüğünden Beri Kara Şems'in Sevdiklerindendi. Kara Şems'in Vefâtından İki Sene Sonra Bir Gece Rüyâsında Onu Gördü. Kara Şems Paçalarını Sıvamış Halde Süratle Geldi. Yaklaşınca Selâm Verdi.ahmed Çelebi; "efendim, Niçin Böyle Acele Gidiyorsunuz?" Diye Sorunca; "işitmedin Mi, Hocan Pîr Muhammed Vefât Etti." Dedi Ve Gözlerinden Yaşlar Akarak; "beni Tâkib Et De Techîz, Tekfîn İşleri Nasıl Oluyor, Bir Öğrenelim?" Dedi. Hasan Paşanın Yaptırdığı Câminin Yanına Vardıklarında Ahmedçelebi Uyandı. Vücûdu Titriyordu. Sabah Olunca, Pîr Muhammed'in Yanına Gitti. Onu Hayatta Ve Sıhhatte Görünce, Allahü Teâlâya Hamdetti. Fakat O Gün Kuşluk Vakti Pîr Muhammed Rahatsızlandı. Yedi Gün Sonra Da Vefât Etti.
anadolu'da Yetişen Evliyânın Büyüklerinden Olup, Gönüllere Taht Kurmuş Olan Zamânının Bir Tanesi Şemseddîn Sivâsî Hazretleri, Zâhirî Ve Bâtınî İlimlerde Yüksek Derece Sâhibiydi. Çeşitli İlimlere Dâir Manzum Ve Mensûr Yazdığı Kırka Yakın Eseri Vardır. Farsça Ve Arapçadan Tercüme Yapılmıştır. Eserleri İki Ana Grupta Toplanabilir.
a- Manzum Eserleri: 1) Divân-ı İlâhiyât, 2) El-fesâyih Fî Tercemet-il-levâyih: tasavvufî Bir Eserdir. 3) Heşt Behişt, 4) Gülşenâbâd: çiçeklerin Karşılıklı Konuşmalarıyla İlgili Bir Eserdir. 5) İbret-nümâ, 6) İrşâd-ül-avvâm, 7) Kitâb-ül-hiyâz Min Sevbi Gamâm-ül-feyyâz, 8) Menâkıb-ı İmâm-ı A'zam, 9) Menâsik-i Hac: hac İçin Gerekli Bilgileri İhtiva Eder. 10) Mir'ât-ül-ahlâk Ve Müşevvik-ul-eşvâk, 11) Mir'ât-ül-eşvâk, 12) Mevlîd-i Nebî, 13) Süleymân-nâme, 14) Terceme-i İlâhî-nâme-i Şeyh Attâr, 15) Terceme-i Mantık-ut-tayr-i Şeyh Attâr, 16) Terceme-i Pend-nâme-i Şeyh Attâr, 17) Terceme-i Kasîde-i Bürde'dir.
b- Mensur (nesir) Eserleri: 1) Cila-i Uyûn-ül-arâis-ül-muhâdara, 2) Dâiret-ül-usûl, 3) Dürer-ül-akâid: ehl-i Sünnet Îtikâdını Açıklayan Bir Eserdir. 4) El-câmi-ün-nüfûs, 5) Huccet-i İlâhiyye, 6) Kıssa-i Mûsâ Ve Hızır, 7) Letâyif-ül-âyât Ve Nukûş-ül-beyyinât, 8) Meclis, 9) Menâkıb-ı Çihâr-ı Yâr-i Güzîn: sevgili Peygamberimizin Dört Halîfesini Anlatır. 10) Menâkıb-ı Nu'mân, 11) Menâzil-ül-ârifîn, 12) Nakd-ül-hâtır, 13) Risâle-i Emr-i İlâhî, 14) Risâlet-üt-te'vil, 15) Şerh-i Gazeliyyât-i Murâd Hân-isâlis, 16) Şerh-i Kavâid-ul-i'rab Li İbn-i Hişâm, 17) Şerhi Kelimetü Kumeyl İbn-i Ziyad, 18) Şerh-i Muhtasar-ül-menâr, 19) Umdet-ül-edib Fit-teallûmi Vet-te'dîb: farsça Gramer Kitabıdır.
şiirlerinde Şemsî Mahlasını Kullanan Şemseddîn Sivâsî Hazretleri, Dîvânındaki Kıymetli Şiirlerinde; Dünyânın Fâniliğini, Allah Adamına Talebe Olmayı, Peygamber Efendimizin Sünnetine Sıkıca Sarılmayı, İlâhi Aşkı Ve Şükrü Anlatır.
dîvânından Seçmeler:
nât-ı Şerîf
kapına Geldi Âsîler,
şefâat Yâ Resûlallah!
suçunu Bildi Kâsîler,
şefâat Yâ Resûlallah!
ne Ettim İse Ben Ettim,
yanıldım Nefse Zulm Ettim,
henüz Suçum Bilip Geldim,
şefâat Yâ Resûlallah!
ne İlmim Var Ne Amelim,
perişân Cümle Ahvâlim,
vesveseyle Dolu Bâlim,
şefâat Yâ Resûlallah!
bu Şemsî Abd-i Âbıktır,
ne Etsen Ona Lâyıktır,
velî Yoluna Sâdıktır,
şefâat Yâ Resûlallah!
kâsî: Duygusuz, Bâl: Kalb, Gönül, Abd: Köle, Âbık: Kaçak.
kerâmet Ve Menkîbeleri
düşmanlıktan Sonraki Muhabbet
şeyh Şemseddîn Sivâsî Hazretlerini, Vâz Ve Nasîhat Etmesi İçin Civâr Köy Ve Kasaba Halkı Dâvet Ederlerdi. Bir Talebesiyle Dâvete İcâbet Edip Giderken Bir Köyde Konakladı. O Köy Halkı, Hazret-i Ali'yi Sevdiğini İddiâ Ederek, Sevgili Peygamber Efendimizin Seçilmiş Eshâb-ı Kirâmı Hakkında Kötü Sözler Söylüyorlardı. Kendilerine Ve Hayvanlarına Paralarıyla Yiyecek Bir Şeyler Almak İstediklerinde Vermedikleri Gibi, Onları Zulüm Ve İşkenceyle Öldürmek İstediler. O Zaman Şemseddîn Sivâsî Hazretleri, İki Rekat Namaz Kılıp, Allahü Teâlâya Duâ Etti.aradan Fazla Zaman Geçmeden, Köyün İleri Gelenleri Ve Kalabalık Bir Topluluk Türlü Türlü Yiyecekler Ve Hediyelerle Geldiler. Taaccüb Edip; "önce Siz Bize Yemek Vermeyip Öldürmek İstediğiniz Halde Bu Muhabbet Ve Sevgi Nedir?" Diye Sorulduğunda; "biz De Bilmeyiz Ne Hal Oldu. Kalbimize, Şu Azîzin Muhabbet Ve Sevgisi Yerleşti. Mümkün Olsa Canımızı Bile Fedâ Etmeyi İsteriz." Diye Cevap Verdiler. Sonra Talebesi, Şemseddîn Sivâsî Hazretlerine; "sultânım, Düşmanlıktan Sonra Bu Muhabbet Nedir?" Diye Sordu. Tesbihini Gösterdi. Onlar Bu Şekilde Sohbet Ederken O Topluluğun Reisi Gelip; "sultanım Küçük Bir Kızım Var. Bâzan Sara Tutar. Günlerce Bu Halden Kurtulamaz, Kurtulunca Da Kendini Bilmez. Söylenen Sözleri Anlamaz. Başka Evlâdım Da Yok. Huzûrunuza Getireyim De Hayır Duâ Buyurun. Zîrâ Bana "karaşems'in Dergâhından Ne İsterseniz Geri Çevrilmez." Diye Bildirildi. O Da Bir An Önce Getirmesini İsteyince Adamcağız Kızını Bir Hayvana Bindirip Getirdi Ve Bir Ölü Gibi Şemseddîn Sivâsî Hazretlerinin Huzûruna Koydu. Hazret-i Şeyh Bir Müddet Teveccüh Buyurup; "fâtiha." Dediğinde, Kızcağız Sıçrayarak Ayağa Kalktı. Sevinerek Evlerine Döndü. Nakledilir Ki: O Hastalık Bir Daha Gelmedi. Aklı Başında İffetli Bir Hâtun Oldu.
bu Kerâmeti Gören Köy Halkı, Eshâb-ı Kirâm Hakkındaki Kötü Düşüncelerinden Vaz Geçip, Tövbe Ettiler. Hepsi, Şeyh Şemseddîn Sivâsî'nin Sevenleri Ve Talebeleri Oldu.
evliyânın Kerâmeti
kara Şems'in Vefâtından Sonra, Talebelerinden Hal Sâhibi Âmâ Mehmed Dede Hocasının Türbesini Ziyâret Ederken; "acabâ Hocam Benim Şimdi Türbesinde Ayakta Olduğumu, Türbeye Giren Çıkanları Bilir Mi?" Diye Düşündü. Bu Sırada Uykusu Geldi Ve Kendine Hâkim Olamayıp, Uyudu. Rüyâsında Hocasını Gâyet Nûrânî Ve Beyaz Geniş Bir Elbise İçinde Gördü. Ona Güler Yüzle; "gel Bunları Al!" Dedi Ve Eline Bir Mikdar Altın Bıraktı. Sonra; "dışarı Çık! Biraz Sonra Ziyâret Ve Duâ İçin Bizim Çocuklar Gelecek." Buyurdu. Âmâ Mehmed Dede Uyanınca, Türbeden Dışarı Çıktı. Orada Bulunan Yaşlı Birisi Ona; "kara Şems'in Çocuklarının, Kabri Ziyâret İçin Geldiklerini Haber Verdi. Bunun Üzerine, Hocası Hakkındaki Düşüncesini Düzeltmeye Çalıştı Ve Hocasının Böyle Görünmekle Daha Hâlis Îtikâdlı Olmasını Ve Allahü Teâlânın İzni İle Uzaktan Geleni Bildiğini, Kaldı Ki Yakında Bulunanı Daha Kolay Bileceğini Anlatmak İstediğini Anladı.
kaynaklar
1) Hediyet-ül-ihvân (şeyh Muhammed Nazmi), Süleymâniye Kütüphânesi, Hacı Mahmûd Efendi Bölümü, No: 4587 Vr. 24b-27b, 44a-48a
2) Osmanlı Müellifleri; C.1, S.95
3) Nâima Târihi; C.1, S.372
4) Sicilli Osmânî; C.3, S.165
5) Peçevi Târihi; C.2, S.290
6) Necm-ül-hudâ Fî Menâkıb-ış-şeyh Şemseddîn (süleymâniye Kütüphânesi-lala İsmâil No: 684/2
7) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.16, S.13
