evliyânın Büyüklerinden. İsmi İbrâhim, Babasınınki Ali’dir. Nisbetleri Ensârî, El-metbûlî Olup, Lakabı Burhânüddîn’dir. Doğum Târihi Bilinmemektedir. 1473 (h.877) Senesinde Kudüs’e Giderken, Yolda Südûd Denilen Köyde Vefât Etti.
verâ, Takvâ Ve Zühd Sâhibi Olan Metbûlî’nin Çok Kerâmetleri Görüldü. Metbûlî, Eski Kâhire’nin El-hüseyniyye Mevkiindeki Emîr Şerefüddîn Câmiinin Yakınında Leblebicilik Yapardı.
metbûlî, Resûlulah Efendimizi Rüyâsında Çok Görürdü. Rüyâlarını Annesine Anlatırdı. O Da; “er O Kimsedir Ki, Resûlullah Efendimiz İle Uyanık İken Görüşür.” Derdi. Bir Zaman Sonra, Resûlullah Efendimizi Uyanık Bir Halde İken Görüp Konuştuğunu Haber Verdi. Annesi; “işte Evlâdım, Şimdi Sen Erlik Mertebesine Kavuştun.” Dedi.
metbûlî, Birket-ül-hâc Mevkiinde Bulunan Dergâhın Tâmiri İçin, Resûlullah Efendimiz İle İstişârede Bulundu. Resûlullah Efendimiz Ona Hitâben; “ey İbrâhim! O Dergâhı Tâmir Et. Allahü Teâlânın İzniyle O Dergâh; Hacılar, Yolcular Ve Misâfirler İçin Çok Güzel Bir Barınak Olacaktır. Doğu Tarafından Mısır’a Gelen Her Çeşit Belâya Da Kalkan Ve Siper Olacaktır. Burası Mâmûr Olduğu Müddetçe, Mısır Da Mâmûr Olacaktır.” Buyurdu.
metbûlî, Birket-ül-hâc Mevkiine Yakın Yerde Hurma Ağaçlarını Dikerken, Birkaç Yerde Kuyu Açtırdığı Hâlde Su Bulamadı. Bu Hususta Da Resûlullah’tan İzin İstedi. Resûlullah Efendimiz De Buyurdu Ki: “inşâallahü Teâlâ, Yarın Sana Ali Bin Ebî Tâlib’i Gönderirim. O Da Sana, Hazret-i Şuayb’ın Vaktiyle Koyunlarına Su Verdiği Kuyusunu Gösterir.” Ertesi Gün, Metbûlî, Kuyunun Yerini Gösteren Bâzı Alâmet Ve İşâretleri Gördü. Orasını Kazdırdı. Hazret-i Şuayb’ın Kuyusuna Rastladı Ve Bu Kuyuyu Açtı. O Kuyu Hâlâ Açıktır Ve İstifâde Edilmektedir.
bir Kadın Metbûlî’ye Gelip, Yana Yakıla Ağlayarak, Oğlunun Frenkler Tarafından Esir Edilip Götürüldüğünü, Onun Kurtarılmasını İstedi. Metbûlî, Derhâl Bismillâh Deyip Duâ Etti Ve; “işte Oğlun Geliyor.” Buyurdu. Kadıncağız, Biraz Öteden Gelen Oğluna Doğru Koşup Boynuna Sarıldı. Metbûlî, Yanındaki Talebelerine Dönüp; “yavrularım, Şâhid Olunuz Ki, Allahü Teâlânın Bu Asırda Duâları Ânında Kabûl Olan Kulları Vardır.” Buyurdu.
o Zamanda Yaşayan İbn-i Bakarî Adlı Bir Kişi, Birisine Zulmedip, O Kimse Ve Çocuklarının Sütünü Sağdıkları İneği Gasbetti. O Mazlum Kişi, Gelip Durumu Metbûlî’ye Arzetti. Metbûlî De Hemen Merkebine Bindi Ve İbn-i Bakarî'nin Evine Gitti. İbn-i Bakarî, Metbûlî’yi Görür Görmez Yaptıklarına Pişmân Oldu Ve Gasbettiği Malı Geri Gönderdi.
talebeleri İle Birlikte Kırlık Bir Arâziye Gitmişti. Talebeleri Acıktıklarından, Canları, Çeşitli Kaplar İçinde Çeşitli Yiyecekleri İstedi. Metbûlî Onlara, Abdestleri Alıp Daha Sonra Gelmelerini Söyledi. Talebeler Geri Döndüğünde, Hocalarının Yanında Kendileri İçin Hazırlanmış, Çeşitli Porselen Kaplar İçinde Arzuladıkları Yiyecekleri Buldular. Yûsuf El-kürdî Dedi Ki: “biz O Yiyeceklerden Yedik. Daha Sonra Hocamız Ayrıldı. Biz De Sofrayı Yayılı Bir Halde Bırakıp Ayrıldık.”
sultan Kayıtbay Zamânında Kıtlık Oldu. Metbûlî’nin Dergâhına Beş Yüz Kişi Geldi. Metbûlî, Her Gün Bunlara Ölçek Ölçek Hamur Yoğurtup, Katıksız Yavan Ekmek Verdi. Bir Zaman Geldi, Oradakiler Metbûlî’den Katık İstediler. O Da Hizmetçisine Emredip; “hurmalığın Ortasındaki Hasırı Kaldır Ve İhtiyaç Kadar Parayı Oradan Al.” Buyurdu. Hizmetçi Gidip Baktığında, Hasırın Altında; Yukarıdan Aşağı Doğru Oluk Gibi Akan Altın Ve Gümüşler Gördü. İhtiyaç Kadar Alıp, Gelen Misâfirler İçin Onunla Katık Aldı. Bir Ara Dergâhın Hizmet İşleriyle Uğraşan Bu Hizmetçi, Metbûlî’ye; “efendim, Mâdemki Bu Kadar Zenginsiniz, Müsâade Buyurun Da Bu Paradan Fakirlere Bol Bol Verelim.” Dedi. Metbûlî; “ihtiyaç Kadar Vardır.” Buyurdu. Daha Sonra Hizmetçi, Parayı Gördüğü Yere Gidip Baktığında, Hiçbir Şey Göremedi. Orasını Kazdığı Halde, Yine Hiçbir Şey Bulamadı.
malına Ve Makâmına Güvenip Başkalarına Zulmeden Birisi, Metbûlî’ye Dil Uzattı Ve; “varsın Şeyh Beni Üflesin.” Diye Alay Etmeye Başladı. O Kişinin Bu Küstahlığını İşiten Metbûlî, Haber Gönderip; “ben Üfürükçü Değilim. Ancak Okumu Hangi Hedefe Yöneltirsem Tam İsâbet Eder.” Buyurdu. O Esnâda Helâya Girmiş Bulanan O Kişi Gecikince, Adamları Helânın Kapısını Açtılar, Helâ Çukuruna Yüzünü Koymuş Bir Şekilde Can Verdiğini Gördüler.
metbûlî’nin Mısır’da Öğle Namazını Kıldığını Hiç Kimse Görmediği İçin, Bâzı Kimseler İleri Geri Konuştular. O Kimselerden Biri Şam’a Gitti Ve Oranın Beyaz Câmisinde Metbûlî’nin Namaz Kıldığını Gördü. Câminin İmâmına, Onunla İlgili Bâzı Şeyler Sordu. İmâm Da, Metbûlî’nin Her Gün Burada Öğle Namazını Kıldığını Söyledi. Bu Hâli Öğrenen Kişi, Yaptıklarına Pişmân Olup Tövbe Etti.
ibrâhim El-metbûlî, Bir Gün Bir Su Kenarında Olan Birisinin Ziyâfetine Gitti. Ev Sâhibi Misâfirlere Hizmet Etmekle Meşgûl İken, Üç Yaşındaki Çocuğu Suya Düştü. Fakat Kimse Farkında Olmadı. Çok Sonra Haberi Oldu. Telaşla Metbûlî’ye Koşup Durumu Anlattı. O Da; “şimdi Doğruca Zâhir Câmiinin Karşısındaki Köprüye Gidiniz, Orada Olması Lâzım.” Buyurdu. Hemen Oraya Gittiler Ve Orada Buldular. O Çocuk, Uzun Seneler Yaşadı.
necm-ül-gazzî Şöyle Anlatır: “kâdı’l-kudât Şeyhülislâm Kemâlüddîn Et-tarîl, Neseb Olarak Türk İdi. Kemâlüddîn, Çocukluğunda Ez-zeydâniyye Denilen Yerde Güvercinlerle Oynardı. Bir Gün, İbrâhim El-metbûlî Talebeleri İle Birlikte Oradan Geçerken, Kuşlarıyla Oynamakta Olan Kemâlüddîn’e Dönüp; “şeyhülislâm Kemâlüddîn’e Merhabâ.” Buyurdu. Talebeleri, Hocalarının O Çocuğa Latîfe Yaptığını Zannettiler. Çocuk, O Günden Îtibâren Oyunu Terk Edip, Kur’ân-ı Kerîmi Öğrendi. İlim Tahsîl Etti. İbrâhim El-metbûlî’nin Talebelerinden Olup Da Yaşayanlar, O Gencin, Çok Önceleri Hocalarının Müjdelediği, Fakat Kendilerinin Anlayamadığı Büyük Âlim Şeyhülislâm Kemâlüddîn Olduğunu Gördüler.”
şeyh Yûsuf El-kürdî Şöyle Anlatır: “bir Zaman Benî Haram Kabîlesi Mensupları, Benî Vâil Kabîlesinin Şerrinden (zararından) Kaçarak, İbrâhim El-metbûlî’ye Geldiler Ve Dergâha Yerleştiler. Bunun Üzerine Metbûlî Bir Elçi Gönderip, Benî Haramlılarla Barışmalarını Teklif Etti. Onlar Da; “o, Talebeleriyle Dağlarda Bol Bol Gezip Dursun. Böyle İşlere Burnunu Sokmasın. Zîrâ Biz, Düşündüğümüzü Yapacağız.” Diye Bildirdiler. Bunun Üzerine Metbûlî Hiddetlendi Ve; “rabbime Yemîn Ederim Ki, Bu Andan Kıyâmete Kadar, Bu Kabîle, Baş Olamayacaktır.” Buyurdu.” Şa’rânî Dedi Ki: “zamânımıza Kadar Bu Kabîle Dağıldı Ve Başkalarının Esâretinde Yaşadı.”
el-matariye Civârında, Koyun Otlatan Çobanlarla Metbûlî’nin Talebeleri Arasında Anlaşmazlık Oldu. Bunun Üzerine Çobanlar, Mısır’dan Gelmekte Olan İbrâhim Metbûlî’nin Üzerine Köpeklerini Salıvermek Sûretiyle İntikam Almak İstediler. Boyunları Demir Halkalı Ve Çivili Olan On Kadar Çoban Köpeği, Metbûlî’nin Üzerine Saldıracakları Sırada, Onu Görünce Saldırmak Yerine Münisleştiler Ve Kuyruklarını Sallamaya Başladılar. Sonra Da Geri Dönüp Kendi Sâhiplerine Saldırdılar Ve Onları Yaraladılar. Daha Sonra Köpekler, Metbûlî’nin Yanına Gelip, Hizmetinde Bulundular.
ibrâhim El-metbûlî Buyurdu Ki: “tekebbür Etme, Tevâzu Sâhibi Ol. Böylece Yüksek Mertebelere Kavuşursun.”
“kalbini Dünyâ Muhabbetinden Temizle Ki, Kalbine, Îmân Kanalları Açılsın. Kalbini Temizlemeyenin Kalbine Îmân Kanalları Açılmaz.”
“sanatı Olmayan Kişiyi Sevmem. Zîrâ Herkesi Dilenmekten Kurtaracak Şey, Onun Sanatıdır.”
kerâmet Ve Menkîbeleri
babanın Rızâsı
metbûlî Bir Gün, Çok İbâdet Eden, Çok Hayır Ve Hasenâtta Bulunan, Herkesin Hâlini Övdüğü Bir Talebesine; “evlâdım, Çok İbâdet Etmene Rağmen Dereceni Düşük Olarak Görüyorum. Umulur Ki, Baban Senden Râzı Değildir.” Buyurdu. Talebe De; “evet Efendim, Babam Benden Râzı Değildir.” Dedi. Bunun Üzerine Metbûlî; “babanın Mezarını Tanıyorsan, Kalk Oraya Gidelim, Ziyâret Edelim. Belki Senden Râzı Ve Hoşnûd Olur Da, Ameline Uygun Yüksek Mertebelere Çıkmış Olursun.” Buyurdu. Gencin; “peki Efendim.” Demesi Üzerine, Berâberce Kabristana Gittiler. Bundan Sonrasını, Yûsuf El-kürdî Şöyle Anlatır: “allahü Teâlâya Yemîn Ederim Ki, Kabristana Gidip O Gencin Babasının Mezarını Ziyâret Ettiğimizde, Babası Başını Kabirden Çıkardı Ve Başındaki Toprakları Sağa Sola Saçtı, Sonra Doğruldu. O Zaman Metbûlî; “ey Allahü Teâlânın Kulu! Bu Sâlih Kimseler, Oğlun Hakkında, Senin Hakkını Helâl Etmeni İstemek İçin Geldiler. Tâ Ki O, Kavuşamadığı Mânevî Derecelere Yükselsin.” Buyurunca, Babası; “siz Şâhid Olunuz Ki, Ben Ondan Râzı Oldum Ve Hakkımı Helâl Ettim.” Dedi. Metbûlî De; “şimdi Siz, Rahatça Mezarınıza Giriniz.” Buyurdu. O Gencin Babası, Kabrine Girip Uzandı. Bu Kabir, Hüseyniyye’deki Şerefüddîn Câmiinin Yakınındaydı.”
başkasına Söyleme
şeyh Cemâlüddîn Yûsuf El-kürdî Şöyle Anlatır: “bir Gece, Memleketim Olan Hısn-i Kehf Şehrindeki Âile Efrâdımı Özledim. Metbûlî’ye, İkindi Namazından Sonra Bu Arzumu Arz Ettim. Bana; “allahü Teâlânın İzniyle Senin Dileğin Yerine Gelecektir.” Buyurdu. Câmideki Halvethâneme Girip, İkindiye Mahsus Dersimi Okudum. Kendimi, Hısn-i Kehf’de Gördüm. Konu Komşu Gelip Hal Ve Hatırımı Sordular. Evimize Girdim. Anneme Ve Babama Selâm Verdim. Onların Yanında Bir Müddet Kaldım. Köy Câmisinde Hutbeler Okudum. Sonra, Hocam Metbûlî’yi Görmeyi Arzuladım. Annem Ve Babamdan İzin İsteyip, Şehrin Dışında Bir Yere Çıktım. O Esnâda Kendimi Birket-ül-hâc’daki Halvethânemde Buldum. Dışarı Çıkıp Arkadaşlarıma Selâm Verdim. Hiç Kimse, Bana Yolculuktan Dönen Kişi Muâmelesi Yapmadı. Onlara Dokuz Aydır Ayrı Olduğumu Ve Seferden Geldiğimi Söylediğimde, O Esnâda Hocam Metbûlî Gelip; “yavrum, Yanındaki Sırları Herkese Söyleme.” Buyurdu. Daha Sonra Vâlidem Mısır’a Geldi Ve Hocama; “efendi, Eğer Güzel Hatırınız Olmasaydı, Bir Seneye Kadar Biz Yûsuf’u Kolay Kolay Bırakmazdık.” Dedi. “yıllarca Yapılacak Şeylerin Bir Anda Yapılması Çok Görülmüştür. Allahü Teâlâ, Peygamberlerin Sonuncusu Muhammed Aleyhisselâmı, Mîrâc Gecesi Bir Anda Göklere Götürüp Getirdi. Döndüğünde, Yatmış Olduğu Yerin Soğumamış Olduğunu Gördü. Allahü Teâlâ, Zamânı Genişletmektedir. Her Şeyin Doğrusunu Allahü Teâlâ Bilir.”
kaynaklar
1) Câmiu Kerâmât-il-evliyâ; C.1, S.243
2) Ed-dav-ül-lâmi; C.1, S.85
3) El-a’lâm; C.1, S.52
4) Tabakât-ül-kübrâ; C.2, S.83
5) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.12, S.261
