osmanlılar Zamânında Yetişen İslâm Âlimlerinden Ve Tasavvuf Büyüklerinden. İsmi, Muhammed Bin Ömer Er-rûmî’dir. Kurd Efendi Diye Meşhûrdur. Tasavvufta Halvetiyye Yoluna Mensuptu. Aslen Rumeli’de, Filibe’nin Otuz Altı Kilometre Batısında, Meriç Nehri Sâhilinde Ve Demir Yolu Hattı Üzerinde Bulunan Meşhur Tatar Pazarcığı Kasabasındandır. Babası Helvacı Ömer Efendidir. 1524 (h.931) Senesinde Doğdu. 1588 (h.996) Senesi Şevvâl Ayının Altısında Tatar Pazarcığı’nda Vefât Edip, Babasının Yanına Defnolundu.

küçük Yaştan Îtibâren İlim Öğrenmeye Başlayıp, Zamânın Usûlüne Göre Tahsilini Tamamladı. Sahn-ı Semân (fâtih) Medresesinde Müderris Yardımcısı Olarak Vazîfe Aldı. Tasavvufa Karşı Alâka Duyup, Velîlerin Sohbetlerine Devâm Etti. Kendisini Yetiştirecek Kâmil Ve Olgun Bir Velî Aradı. Bu Ateşle Yanıp Tutuştuğu Sırada İstanbul’dan Memleketine Gitmek Üzere Yola Çıktı. Bu Yolculuk Esnâsında Sofyalı Bâlî Efendi İsmindeki Âlim Ve Velî Bir Zât İle Karşılaşıp Onun Sohbetine Ve Hizmetine Devâm Etti. Tasavvuf Yolunda İlerleyip İnsanlara İslâmiyetin Emir Ve Yasaklarını Anlatmak Husûsunda İcâzet, Diploma Aldı. Bâli Efendi Onu Kendi Memleketinde İrşâd Vazîfesine Getirdi. Bâlî Efendi 1553 Senesinde Sofya’da Vefât Edince, Vasiyeti Üzerine Onun Halîfesi Olarak Vazîfesini Yürüttü. Sofya’da Onun Dergâhında Talebelere Ders Vermeye Ve İnsanlara İslâmiyetin Emir Ve Yasaklarını Anlatmaya Başladı. Ders Verdiği Talebeler Ve Diğer İnsanlar Ondan Çok İstifâde Ettiler.

aynı Hocadan Ders Almış Olan Arkadaşlarından Nûreddînzâde 1573 Senesinde Vefât Edince, İstanbul Kadırga’da Sokullu Mehmed Paşanın Yaptırdığı Zâviyede Vazîfe Aldı. Burada İlim Ve Mârifet Âşıklarına İlim Ve Feyz Kaynağı Olarak Uzun Müddet Hizmet Etti. Çarşamba Günleri Fâtih Câmiinde, Cumâ Günleri Çarşamba’da Fethiye Zâviyeleri Civârında Bulunan Mehmed Ağa Câmiinde Hadîs, Tefsîr Dersleri Verdi Ve İnsanlara Vâz Ve Nasîhatte Bulundu.

zigetvâr’ın Fethinden Sonra Sınırlara Çıkıp, Mustafa Paşaya Çok Yardım Etti. Budin’e Gitti. Sınırdaki Nice Kaleler Onun Bereketi, Gayret Ve Himmeti İle Feth Olundu.sınır Beyleri, Âmirler Ve Diğer İnsanlar Onun Sohbetlerinde Bulunup, Çok İstifâde Ettiler. Dönüşte Uğradığı Bir Beldede, Şeyh Muslihuddîn İsminde Velî Bir Zât İle Görüştü. Bir Cumâ Günü İdi. Bir Mecliste Toplandılar Ve Sohbet Ettiler. Bu Sohbette Bulunanlar, Kurd Muhammed Efendi Bereketiyle Öyle Faydalara, Yüksek Derecelere, Mânevî Olgunluklara Kavuştular. O Meclisin Bereketi, Söylenilen Sözlerin Kalblere Nasıl Tesir Ettiği, Uzun Zaman Anlatıla Geldi.

insanların Uzaktan Yakından Gelip İlminden Ve Feyzinden İstifâde Ettikleri Kurd Efendi, Zâhirî Ve Bâtınî İlimlerde Birçok Talebenin Olgunlaşıp Kemâle Gelmesine Vesîle Oldu. Kurd Efendinin Çok Talebesi Vardı. Herkes Tarafından Kendisine Saygı Ve Îtibâr Gösterilirdi. Sultan Üçüncü Murâd Han Ona Çok Hürmet Ve İltifât Ederdi. Çünkü, Hak Yoldan Ayrılmış Birçok Kimsenin, Hidâyete Kavuşup Doğru Yola Gelmelerine Vesîle Olduğunu Biliyordu. Talebeleri De, Her Tarafta İnsanları Hak Yoluna Dâvet Eder, Doğru Yolda Bulunmaya Sevk Ederlerdi. Bid’at Ve Sapıklıktan Uzaklaşmayı, İbâdet Ve Tâate Devâm Etmeyi Teşvik Ederlerdi. Muhammed Kurd Efendinin Kendisinde Olduğu Gibi, Talebelerinde De, Kerâmetler, Hârikulâde Hâller Meydana Gelirdi.

bir Ara, İstanbul’da Çarşamba Semtinde, Fethiye’de Bulunan Mehmed Ağa Câmiinin Yanındaki Halvetiyye Tekkesine Yerleşen Muhammed Kurd Efendi, Orada Talebe Yetiştirmeğe Devâm Etti.

kurd Muhammed Efendi, İstanbul’da Bulunurken, 1588 (h.996) Senesinde, Hocasının Kabrini Ziyâret İçin Sofya’ya Gitti. Kendisi Ve Yanında Bulunanlar, Bâlî Efendinin Kabrini Ziyâret Ederken, Çok Feyzlere, Bereketlere Kavuştular. Bundan Sonra Akrabâ Ziyâreti İçin Tatar Pazarcığı'na Geldi. Orada Hastalandı. Nakledilir Ki, Hastalığı Şiddetlenip Vefâtı Yaklaştığında Bile, Hiç Âh Vâh Etmedi. Sabretti. Cenâb-ı Hakk'ın Takdîrine Tam Râzı Olmuş Hâlde İdi. Orada, Şevvâl Ayının Altısında Vefât Etti. Babasının Yanına Defn Olundu.

kurd Efendi; Kâmil, Fazîletler Sâhibi, Çok Yüksek Bir Zâttı. Talebelerinin Yükseği Ve Kendisinden Sonra Halîfesi Olan Emîr Abdülkerîm Efendi, Hocasının Büyüklüğünü, Üstünlüğünü, Derecesinin Yüksekliğini Anlatmak İçin Şöyle Söylerdi: “mısır’da, Yemen’de Bu Kadar Sene Dolaştım, Nice Tasavvuf Büyüklerinin Sohbetlerine Kavuşup, Hizmetlerinde Bulunmakla Şereflendim. Herbirinden Ayrı Ayrı Faydalanıp, Feyzlere Kavuştum. Ancak, Muhammed Kurd Efendiye Vâsıl Olmadıkça Tam Kemâle Eremedim. Fenâ Ne İmiş, Ancak Ona Kavuştuktan Sonra Anlayabildim.”

kurd Efendi Nâmıyla Meşhûr Muhammed Bin Ömer Rahmetullahi Aleyh, Kiymetli Eserler De Yazmiştir. Bunlarin Belli Başlilari Şunlardir: 1) Mürşid-ül-enâm İlâ Dâr-is-selâm (şir’at-ül-islâmkitabinin Şerhidir), 2) Tercüme-i Şerh-ul-kâfiye Lil-câmi’, 3) Ta’bîr-ur-ru’yâ, 4) Tefsîru Sûret-il-mülk, 5) Reyhân-ül-ervâh Fi Tercemet-il-merâh, 6) Şerhu Mukaddimet-ül-cezeriyye Fit-tevhîd, 7) Adâb-i Mülûk Risâlesi, 8) İlmihâl, 9) Tercümân-i Hidâye Şerhi Bidâye, 10) Etvâr-i Seb’a Risâlesi, 11) Terceme-i Vikâye, 12) Şerhu Neşr-il-cezerî (kirâat ilmine Dâirdir). Eserlerinin Hiçbirisi Basılamamıştır.

kaynaklar

1) Mu’cem-ül-müellifîn; C.11, S.89

2) Esmâ-ül-müellifîn; C.2, S.259

3) Sicilli Osmânî; C.4, S.63

4) Hadîkat-ül-cevâmî; C.1, S.197

5) Osmanlı Müellifleri; C.1, S.145

6) Atâî; S.363

7) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.14, S.173