on Sekizinci Yüzyılda Anadolu'da Yetişmiş Olan Evliyâdan Ve Âlimlerden. İsmi Mustafa Olup, Hacı Mustafa Efendi Veya Debbağzâde Diye Meşhur Olmuştur. Rize'de Doğdu, İstanbul'da Vefât Etti. Doğum Ve Vefât Târihleri Belli Değildir.
doğum Yeri Olan Rize'de İlim Tahsiline Başlıyan Debbağzâde Mustafa Efendi İstanbul'a Geldi. Zamânının Âlimlerinden Aklî Ve Naklî İlimleri Tahsil Edip Derin Âlim Olduktan Sonra Fâtih Câmiinde Ders Okuttu. Selânik Kâdılığına Tâyin Edildiyse De Gitmedi. Daha Sonra Mısır Kâdılığına Tâyin Edildi. Mısır Kâdılığı Sırasında İnsanların Allahü Teâlânın Emirlerine Uygun Olarak Yaşamaları İçin Gayret Etti Ve Bu Vazîfeyi Adâletle Yürüttü. Derin İlmiyle Ve Güzel Ahlâkıyla İnsanlara Örnek Oldu. Sonra Medîne-i Münevvere Kâdılığına Getirildi. Sevgili Peygamberimizin Kabr-i Şerîflerini Ziyâret Edip, Mübârek Beldenin Ahâlisine Hizmette Kusûr Etmedi. Mekke-i Mükerremeye Giderek Hac Vazifesini Yerine Getirdi.hac İbâdeti Esnâsında Başka İslâm Memleketlerinden Gelen Âlim Ve Velîlerle Görüşüp Sohbet Etti. Sonra İstanbul'a Dönmek Üzere Oradan Ayrıldı. Ancak Bayas (veya Payas) Vâlisi Küçük Alioğlu Onun Bu Yolculuğuna Mâni Oldu. Onu Hapsettirdi. Debbağzâde Hacı Mustafa Efendinin Hapsedildiği Haberi İstanbul'a Ulaşınca, Zamânın Pâdişâhı, Onun Serbest Bırakılması İçin Emir Gönderdi. Fakat Vâli, Pâdişâhın Emrini De Dinlemeyip, Onu Serbest Bırakmadı. Hatta Debbağzâde Hacı Mustafa Efendiye Sıkıntı Ve Ezâ Ettirdi. Mustafa Efendi Hapsedildiği Hücrede Devamlı Olarak Namaz Kılıp, İbâdet Etti Ve Allahü Teâlâya Duâ Ve Niyâzda Bulundu.
hücrede Bulunduğu Sırada Başını Secdeye Koyup Kendisinin Kurtulması Ve Onu Hapseden Vâlinin Cezalandırılması İçin Allahü Teâlâya Duâ Ve Niyâzda Bulundu. Allahü Teâlâ Âlim Ve Velî Olan Bu Zâtın Duâsını Kabûl Etti. Ona Zulmeden Bu Vâli Feci Bir Şekilde Öldü.vâlinin Yerine Geçen Oğlu, Debbağzâde Hacı Mustafa Efendiyi Hapishâneden Çıkarttırdı. Ona İkrâm, İltifât Ve İhsânlarda Bulundu. Bu Hâlin, Hacı Mustafa Efendinin Kerâmeti Olduğunu Anlayan Vâli, Onu Kendi Adamlarıyla İstanbul'a Kadar Yolladı.
istanbul'a Gelen Debbağzâde Hacı Mustafa Efendi, İlim Öğretmeye Ve İnsanlara Allahü Teâlânın Emir Ve Yasaklarini Anlatmaya Devâm Etti. sahîh-i Buhârî'yi, İbn-i Hacer'in nuhbe'sini Okuttu. Pekçok Kimse Ondan Ders Alıp İlim Öğrendi. Âkifzâde Abdurrahmân Efendi De Ondan Ders Ve Hadîs-i Şerîf Okutmak Husûsunda İcâzet Alan Kimselerdendir. sahîh-i Buhârî'nin Senedinde Bulunan Zâtları İhtivâ Eden Bir Eser Te'lif Eden Debbağzâde Hacı Mustafa Efendi, İlim Ve Fazîlet Sâhibi, Olgun, Çok İbâdet Eden, Velî Bir Zât İdi.
kaynaklar
1) Mecmû Fi'l-meşhûd Ve'l-mesmû'; S.26
