hindistan'da Yetişen Evliyânın Büyüklerinden. İsmi Abdüsselâm Olup, Bürhân-ı Atkıyâ Şeyh Nizâm Osmânî Çeştî Pâni-pütî Hazretlerinin Oğludur. Hayâ Ve İlim Menbaı Olan Hazret-i Osman'ın Temiz Neslindendir.

şeyh Abdüsselâm, On Altıncı Asrın İlk Senelerinde Doğdu. Doğum Tarihi Kat'î Olarak Bilinmemektedir. 1623 (h.1033) Senesinde Rebîulevvel Ayının Yirmi Beşinci Günü, Yüz Yirmi Beş Yaşını Geçmiş Olarak Vefât Etti.hânekâhının Bahçesinde Medfûndur. Vefâtına Yakın Dişleri Yeniden Çıkmış, Beyaz Olan Saçı-sakalı Siyahlaşmış, Birkaç Sene Sonra Tekrar Beyazlamıştı.

tasavvuf Yolunda Yüksek Babasının Huzur Ve Sohbetlerinde Bulunmakla İlerleyen Şeyh Abdüsselâm, Ayrıca Âlim Ve Velîlerin Kutbu Olanşâh Nizâm Nârnûlî'den De Hilâfet Aldı.yüksek Babasından Aldığı Hilâfetten Ayrı Olarak, Hocasından Aldığı Hilâfet Silsilesi Şöyledir: Şâh-ı A'lâ Hilâfeti Umdet-ül Evliyâ Şah Nizâm Nârnûlî'den, O Alâ-i Tâc Nâgûrî'den, O Hâce İsmâil Bin Hasan'dan, O Hâce Hasan Sermest'den, O Hâce Sâlâr'dan, O Hâce İhtiyâruddîn Ömer'den, O Hâce Muhammed Sâvî'den, O Kutb-i Rabbânî Hâce Nasîreddîn'den, O Sultan-ül Meşâyih Hâce Nizâmüddîn-i Evliyâ'dan, O Da Ferîdüddîn Genc-i Şeker'den Hilâfet Almıştır.

kendisi Anlatır: Hakîkî Büyüklere, Allah Adamlarına Kavuşmak İçin Çok Çalıştım. Çok Gayret Ettim. Bu Esnâda Gönülleri Çeken Âlim Ve Evliyânın Kutbu Şeyh Nizâmeddîn Nârnûlî Kendi Kıyâfetinde Zâhir Oldu. Beni Benden Aldı. Husûsî Bir Teveccüh Eyledi. Beni İstediğini İşâret Etti. Tâkatım Kalmadı. Yalın Ayak, Başı Açık Dışarı Çıktım. Nereye Gideceğimi Bilemiyordum. Yiyecek Ve İçecek Bir Şeyim De Yoktu. Birkaç Gün Sonra O Hazretin Aşkı Beni Çekip Kendi Kendime Nârnûl Beldesine Gittim. Daha Şehre Girmemiştim Ki, Hazret-i Hâce Kendi Na'lın Ve Sarığını Bir Hizmetçinin Eliyle Bana Gönderdi. Yüksek Hânekâhına Gitmeden, Diğer Bir Hizmetçi Geldi. Bana Bir Kâğıt Verip Dedi Ki: "hazret-i Şeyh, Allahü Teâlânın İsm-i Şerîfini Kendi Eliyle Yazıp, Size Gönderdi. "bu İsmin Zikrine Devâm Etsin Ki, Yüksek Nîmetlere Kavuşsun. Sonra Huzûruma Gelsin" Dedi." Yedi Gün Mescidde Kaldım Ve O İsmin Zikrine Devâm Ettim. Kalbimde Bir Derece Safâ Hâsıl Oldu. Emrine Uyarak Huzûruna Gittim. "elhamdülillah Herkesten A'lâ Oldun" Buyurdu Ve Îzâhında Âciz Kalacağım Mânevî İhsânlarda Bulundu. O Günden Îtibâren "a'lâ" Diye Tanındım. Hazret-i Şeyhin İşâreti İle Bu İsmi, Şecereye Ve Sicile Yazdım. Ondan Sonra Bir Yıl Beş Ay Yedi Gün Hizmet Ve Huzûrunda Kaldım. Riyâzet Ve Mücâhedeler Yaptım. Nihâyet Birgün Beni Husûsî Odasına Çağırdı Ve; "bâbâ! On Dört Hânedandan Bana Ulaşan Nîmetleri Sana Verdim. Sana İzin Veriyorum. Memleketine Git Ve İnsanlara Bu Büyüklerin Yolunu, İslâmiyetin Yüksek Bilgilerini Anlat. Bugün Üçüncü Gündür Ki, Büyük Dedeniz Kutb-ı Rabbânî Şeyh Celâleddîn Kebîr-ul-evliyâ Devamlı Rüyâmda Bana Buyuruyor Ki: "torunumuzu Çabuk Gönder. Zîrâ Benim Yerim, Onsuz Boş Kalmıştır." "yerin Boşluğu"nun Mânâsı Nedir Diye Hayret Ettim. Sonra Hazret-i Şeyh Husûsî Hırka, Hilâfet Ve Ayrıca Baston Ve Tesbih Verdi. Agra'ya Geldiğimde, İşittim Ki, Yüksek Babam, Bürhân-ül Atkıyâ Nizâmüddîn Pâni-pütî Vefât Etmiş. Anladım Ki, Boş Yer Buna İşâret İdi. Pâni-püt'e Geldim. Babamdan Kalan Pîrânın (büyüklerin) Emânetini Buldum. Yerine Geçip Vekîli Oldum. Onların Arzu Ettikleri Şekilde Hizmete Devâm Ettim.

eski Günlerimde Şeyh Muhammed Mevdûd'un Türbesine Benzer Bir Hücrede Beş Gün Kaldım. Hiçbirşey Yemedim, İçmedim. Hatırıma Geldi Ki, Gâibden Birşey Gelmedikçe Kendim Birşey Yemiyeceğim. Dermansız Kaldım. Ayağa Kalkıp Yürüyecek Tâkatım Kalmadı. Gözlerim Kararmaya Başladı. Âniden Hücrenin Dışından Bir Ses Kulağıma Geldi. "a'lâ, Dışarı Gel" Diyordu. O Sözden Kuvvet Alıp, Zorla Dışarı Çıktım. Gördüm Ki, Nûr Yüzlü Bir Zât Karşımda Duruyordu. Elinde De Beyaz Bir Şey Vardı. Yanıma Geldi. Elinde Bulunan Beyaz Şeyi Parça Parça Yapıp, Hepsini Bana Yedirdi. Ekmek Gibi Bir Şeydi. Fakat Rengi Ve Tadı Ekmeğe Benzemiyordu. O Zât Birşey Söylemeden Gitti. Biraz İleride Kayboldu. Müşkillerimi Ondan Sormadığıma Üzüldüm. O Gece Aynı Zâtı Rüyâda Gördüm. Soracaklarımı Sordum Ve Cevaplarını Aldım.

şeyh Abdüsselâm, Bir Sohbet Meclisinde Bulunuyordu. Şehrin Ve Civârın İleri Gelenleri De Oradaydı. Mirzâ Muhammed Sâkin De Onun Yakınında Oturmuş Biriyle Konuşuyordu. Bir Ara; "bugün Hakîkî Bir Evliyâ Yoktur." Dedi. Şeyh Abdüsselâm Bunu Duydu Ve; "ne Dedin?" Buyurdu. "hiç." Dedi. "inkâra Lüzûm Yok, Söylediğini Bir Daha Söyle." Buyurdu. Mirzâ İster İstemez Tekrar Söyledi. Şeyh Buyurdu Ki: "bu Sözden Tövbe Et! Sakın Bundan Sonra Da Kalbinden Böyle Bir Şey Geçirme! Zîrâ Âlemin Ayakta Durması Evliyâ İledir. Onlar Olmazsa, Bütün Dünyâ Altüst Olur." Mirzâ; "şeyh Abdüsselâm Doğru Söylüyor. Bu Fakîr Bunu İnkâr Etmiyorum. Lâkin Görünüşe Göre, Böyle Birisi Yoktur." Dedi. Şeyh Abdüsselâm Sükût Etti. Mirzâ O Anda Yere Düştü Ve Yuvarlanmaya Başladı. Oradakiler Mirzâ'yı Kaldırıp Götürdüler. Sabah Erken Mirzâ Tövbe Ve Tam Bir Muhabbet İle Şeyh'in Huzûruna Geldi Ve Özür Diledi. Şeyh Abdüsselâm, Ona Şefkatle Muâmele Etti Ve Buyurdu Ki: "rahat Ol, Bundan Sonra Evliyâ İçin Uygunsuz Söz, Sakın Söyleme! Eğer Dalgınlıkla Ağzından Çıkarsa, İstiğfâr Et Ve Evliyâdan Yardım İste!"

şeyh Abdüsselâm, Zamânındaki Evliyânın Yükseklerindendi. Hânekâhı Dert Ve İhtiyaç Sâhiplerinin Sığınağı İdi. Kapısına Gelen Muhtaçların İşleri Görülür, Hastalar Şifâ, Dertliler Derman Bulurdu.ahlâk-ı Muhammedî İle Ahlâklanmış, İlim, Hilm Ve Hayâ Gibi Üstün Sıfatlarda Hazret-i Osman'a Benzemişti. Cömertlikte Engin Bir Deniz Gibiydi. Tasavvufta Çeştiyye Yüksek Yoluna Mensûbdu.

nakledilir Ki; Şeyh'in Hânekâhı İçin Bir Kuyu Kazılmıştı. Su Tuzlu Çıktı. İnsanlar Şikâyette Bulundular. O Sırada Birisi Hâce Kutbüddîn-i Bahtiyâr Üşî Hazretlerinin Dergâhından Teberrüken Birkaç Kuru Ekmek Getirmişti. Hazret-i Hâce Onları Parça Parça Etti Ve Kuyuya Bıraktı. Sonra Da Buyurdu Ki: "mâdem Ki İnsanlar Tatlı Su İstiyorlar, Allahü Teâlâ Bu Ekmeklerin Bereketiyle Tuzlu Suyu Tatlı Yapar. Gerçekten Su Tatlı Ve Soğuk Oldu. Uzun Müddet Yaz Mevsiminde Şehrin Büyük Kısmı O Kuyudan Su Alıp İçtiler.

diğer Evliyâ Zâtlar Gibi Şâh-ı A'lâ'nın Da Sohbetinde Bulunmak İçin Can Atanlar, Bunun İçin Uzak Yerlerden Kalkıp Gelenler Çok Olurdu. Gelenlerin Çoğu Onun Velî Bir Zât Olduğunu Bilirler, İstifâde Etmek Arzu Ve Niyetiyle Gelirlerdi. Gelenler Arasında Az Da Olsa O Zâtın Büyüklüğünü İnkâr Etmediği Hâlde Bir Kerâmetine Şâhid Olmak Arzusunda Olanlar Da Bulunurdu.

yine Bir Grup Kimse Onun Ziyâretine Geliyorlardı. Bunlardan Her Biri, Akıllarından Birşey Tutup; "bana Şunu İkrâm Etsin. Bana Da Şunu Versin" Diye Kalblerinden Geçirdiler. Birbirlerine De Söylediler. Fakat Bunların Tuttukları Şeylerin Hepsi Mevcût Olan, Bulunan Şeylerdi. Gelenler Arasında Îtikâdı Bozuk Bir Kimse Vardı Ki, O; "arkadaşlar, Hep Olacak Şeyler Tuttunuz. Ben İse İsterim Ki, Eğer O Hakîkaten Evliyâ Bir Zât İse, Bana Hindistan'da Bulunmayan Bir Kavun Versin. Şimdi Mevsimi Değildir, Yakın Muhitte De Bulunmaz. Ama Bakalım Verebilecek Mi?" Dedi. Arkadaşları, Böyle Yapmaması İçin Onu İkâz Ettiler İse De O Hiç Aldırmadı.

nihâyet Şeyhin Huzûruna Vardılar. Buyurun, Oturun Denip Yer Gösterildi. Oturdular. Şâh-ı A'lâ, Gelenlerin Hepsine Niyet Ettikleri Şeyleri İkrâm Etti. Sıra Bozuk Îtikâdlı Kimseye Geldiğinde, Ona Da; "oğul, Sen Burada Bulunmayan Birşey İstedin. Ama Üzülme Az Sonra İnşâallah O Da Gelir" Buyurdu.

bu Sırada Şâh-ı A'lâ'nın Talebelerinden Biri, Bir İş İçin Uzak Bir Yere Gitmişti Ve Oradan Dönüyordu. Dönerken, Vakti Geçtiği Hâlde Hocasına Câzip Bir Hediye Olsun Diye Kavun Satın Alıp Getirmişti. O Talebe, Hocasının Huzûruna Girdi Ve Getirdiği Kavunu Hocasına Arzetti. O Da Kavunu, Bozuk Îtikâdlı Kimseye Verdi. Bir Müddet Sohbetten Sonra Gitmek İçin İzin İstediler. O Da İzin Verince Ayrıldılar. Dışarı Çıktıktan Sonra Herkes O Büyük Zâttan Hürmet Ve Medh İle Bahsederken, O Edebi Kıt Kimse Yine Alaylı Alaylı Konuşmaya Başladı. Arkadaşları Onu Ayıpladılar Ve; "ey Kafasız Herif! İstigfâr Et. Hâline Tövbe Et. Yoksa Rezil Ve Helâk Olursun. Böyle Bir Kâmil Zât İçin Uygun Olmayan Sözler Söyleme..." Dediler. O Bedbaht, Kimseyi Dinlemedi Ve Bozuk Sözler Sarfetmekte ısrâr Etti. Nihâyet Bu Hâdiseden Beş-on Gün Sonra Hastalandı. Gün Be Gün Hastalığı Arttı. Hiçbir İlâç Fayda Vermedi. Sonunda Herkese İbret Olacak Bir Şekilde Öldü.

şâh-ı A'lâ'nın Torunu Ve Halîfesi Olan Şâh Muhammed Şöyle Anlatır: "daha Küçüktüm. Dedem Ve Aynı Zamanda Hocam Olan Şâh-ı A'lâ'nın Yanındaydım. Gece Yarısını Çok Geçmişti Ki, Yüksek Dedemin; "cemâl! İbriğimi Getir!" Diye Seslendiğini Duyarak Uyandım. Baktım. Beyaz Elbiseli, Uzun Boylu Birisinin Dedemin Huzûrunda Bulunduğunu Gördüm. Ayakta Ve Edeble Bekliyordu. O Tanımadığım Kimse Su Döküp, Dedem Abdest Aldı. O Şahıs Dedemin İşâreti İle İbriği Kaldırıp Bir Kenara Koydu. Geri Gelip El Bağlayarak Durdu. Dedem; "cemâl! Gidebilirsin Başka İş Yok" Buyurdu. O Şahıs Birkaç Adım Gitti Ve Bir Anda Gözden Kayboldu. Ben Birden Çok Korktum. Dedeme, O Kimsenin Kim Olduğunu Suâl Ettim. "sus! Sen Onun Kim Olduğunu Şimdilik Anlayamazsın." Buyurdu.ben Edebimden Ağzımı Açıp Tekrar Soramadım. Her Hâlde Evliyânın Hizmetine Gelen Ricâl-i Gaybdendir Diye Düşündüm. Daha Sonra Anladım Ki, O Gördüğüm Şahıs, Dedemin Hizmetinde Bulunan Cinlerden Biri İmiş."

şâh-ı A'lâ Şeyh Abdüsselâm'ın, Şeyh Nûr Ve Şeyh Mensûr İsimlerinde İki Oğlu Vardı. İkisi De Genç Olup Onların Da Çocukları Vardı. Allahü Teâlânın Takdîri Şeyh Nûr Vefât Etti. Bir Müddet Sonra Şeyh Mensûr Da Vefât Eyledi. Şâh Muhammed İsminde Altı Aylık Bir Torunu Ve Başka Torunları Da Vardı. Hepsi Kendi Sağlığında Vefât Ettiler. Sâdeceşâh Muhammed Kaldı. Şâh-ı A'lâ Hiçbirinin Vefâtına Gözyaşı Dökmedi. Allahü Teâlânın Takdirine Râzı Oldu. Sabretti. Hepsinin Techiz Ve Tekfinini Kendisi Yaptı. Şehrin Dışında, Mîr Seyyid Ali Müftî'nin Yanında Bulunan Bir Yeri Kendi Âilesine Kabristan Edindiler. Çocuk Ve Torunları Orada Yatmaktadırlar. Kendisi İçin De Orada Bir Kabir Hazırladı İse De, Vefâtında Dergâhının Bahçesinde Defnettiler.

hayatta Kalan Tek Torunu Şâh Muhammed'i Bizzat Kendisi Yetiştirdi. Şâh Muhammed, Yüksek Dedesinin Huzur Ve Sohbetlerinde Bulunmakla, On Dört Yaşında İlim Ve Edebde Yetişip Kemâle Ermişti. Daha Sonra Bu Torununun, Kendi Yerine Geçecek Halîfesi Olduğunu Bildirdi Ve; "silsile Yoluyla Hocalarımdan Bana Ulaşan Her Nîmeti, Emâneti, Oğlum (torunum) Şâh Muhammed'e Verdim" Buyurdu.

şâh Muhammed, Dedesinin Vefâtından Sonra Yerine Geçerek, Hizmete Başladı Veallahü Teâlânın Kullarına Bu Yolun İnce Bilgilerini Anlatmak Ve Bu Yolda İlerlemek Husûsunda Rehberlik Yaptı.

kerâmet Ve Menkîbeleri

iyice Ara

rivâyet Edilir Ki: Şâh-ıa'lâ'nın Tatlıcılık Yapan Bir Talebesi Vardı.bu Talebe Biriktirdiği Paraları Bir Kutuya Koyup, Bir Yere Sakladı. Daha Sonra İhtiyaç Hâsıl Olunca, Paraları Almak İstedi. Fakat Paraları Bulamadı. Nihâyet Gelip Hocasına Arzetti. O Da; "geri Git. İyice Ara İnşâallah Bulacaksın" Buyurdu. "peki Efendim" Deyip Geri Gitti. Tekrar Aradı İse De Yine Bulamadı. Tekrar Gelip Arzedince, Hemen Kalktı Ve Talebesinin Elinden Tutup, Berâberce O Talebenin Evine Doğru Gittiler. Eve Yaklaştıklarında Bastonu İle Bir Yere İşâret Edip, Oraya Bakmasını Söyledi. Talebe Oraya Baktığında Kutuyu Buldu. Hocasının Yanına Gelip Ellerine Sarıldı. O Altınlardan Bir Miktar Hediye Etmek İstedi İse De Hocası Kabûl Etmedi. Bunun Benzeri Bir Hâdise De Behâr Hân İsminde Bir Şahıs İçin Olmuş, Kaybettiği Parasını Şeyh'in Yardımı İle Bulmuştur.

tabutumdan Tuğlayı Çıkarın

şâh-ı A'lâ Şeyh Abdüsselâm'ın Vefâtından, İki Seneden Fazlaca Bir Zaman Geçmişti Ki, Talebelerinden Ve Aynı Zamanda Sultânın Yakın Adamlarından Olan Mesmât Revşenâhî İsmindeki Bir Zât, Mübârek Hocasının Kabrini Tâmir Etmek, Kabrin Üzerine Güzel Bir Türbe Yapmak İstedi. Fetihpûr Şehrinden Kırmızı Taş Getirtti. İnşâata Başlandı. İşin Başında Bulunan Mühendis Gece Rüyâsında, Şeyh'in, Kabrinin Üstünde Ayakta Durduğunu Ve; "siz Benim Kabrimi Kazarken, Tabutumun Tahtasına Bir Tuğla Parçası Düştü. Tahtayı Kırdı Ve Sol Dizimin Üzerine Geldi. Hemen O Tuğla Parçasını Tabutumdan Çıkarın, Alın. Tahtayı Düzeltin Ve Sonra İnşâata Devâm Edin" Buyurduğunu Gördü. Sabah Olunca O Mühendis, Mesmât'ın Yanına Geldi Ve Rüyâsını Anlattı. Mesmât; "hazret-i Şeyh'in Buyurduğunu Yapın." Dedi. Öyle Yaptılar. İleri Gelenler, Şehrin Büyükleri, O Zâtın Talebeleri Ve O Zâtın Büyüklüğüne İnananların Huzûrunda Kabri Açtılar. Gerçekten Tabutun Tahtasının Sol Taraftan Kırılmış Olduğunu Ve Bir Tuğla Parçasının İçine Düştüğünü Gördüler. Düşen Tuğla Parçasını Almak İçin Tabutu Açtılar. Bir De Ne Görsünler. Bütün Bedeni Sağlam Ve Nûrlu, Sîmâsı İse Hayattaki Kadar Canlı Ve Tâze Olarak Duruyor. Hayretler İçinde Kaldılar. Rüyâda Olduklarını Sandılar. Mesmât, Hocasının Mübârek Bedenine Gülsuyu Ve Anber Sürdü. Hazır Olanlar Fâtiha Okudular. Sonra Kırılmış Tabutu Tâmir Ettiler Ve Türbenin Yapımına Başladılar. Güzel Bir Türbe Yapıldı. İnsanlar Ziyâret Edip Rûhâniyetinden İstifâde Ederlerdi.

kaynaklar

1) Siyer-ul-aktâb; S.248

2) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.6, S.209