kânûnî Sultan Süleymân Han Devrinde Kırım'da Yetişmiş Olan Âlim Ve Velîlerden. Takıyyüddîn Lakabıyla Ve Kefevî Nisbesiyle Meşhûr Olmuştur. Babası, El-hâc Hayreddîn Efendi Olup, İslâmiyete Bağlı Hayırsever Bir Kimseydi. Doğum Târihi Bilinmemektedir. Kırım'ın Kefe Liman Şehrinde Doğdu. Kâdiriyye Yolu Mensuplarındandı. 1562 (h.970) Senesinde Kefe'de Vefât Etti. Kabri Dergâhının Yanındadır.
küçük Yaştan Îtibâren İlim Öğrenmeye Başlayan Kefevî, Memleketinin Âlimlerinden Dînî İlimleri Tahsîl Etti.
ilk Zamanlar Ticâretle Meşgûl Olup, Allahü Teâlânın Fazlından Rızkını Aradı. İnâyet-i İlâhî Ona Saâdet Yolunu Açtı. Bir Ara Elinde Bulunan Sermâyesini Edirne'de Bırakıp, İran, Arabistan, Mısır, Bağdat Ve Şam Gibi Önemli Ticâret Ve İlim Merkezlerini Dolaştı. Ticâret İçin Gittiği Yerlerde Karşılaştığı Âlim Ve Velîlerin İlim Meclislerinde Ve Sohbetlerinde Bulundu. Onlardan Rabbânî İlimler Aldı. Tasavvuf Yoluna Yöneldi. Mısır'a Gittiği Zaman Kâdiriyye Yolu Mensuplarından Şeyh Şâhîn-i Mısrî'nin Sohbetlerinde Bulundu. Tasavvuf Yolunda İlerleyebilmek İçin Riyâzet, Nefsin İstediklerini Yapmamak Ve Mücâhede, Nefsin İstemediklerini Yapmakla Uğraştı. Daha Sonra Bağdat'a Giderek Seyyid Ebü'l-vefâ Muhammed Kâdirî Hazretlerinin Sohbet Ve Hizmetinde Bulundu. Onun Huzûrunda Halvete, Yalnızlığa Çekildi. Halvette Kaldığı Kırk Gün İçerisinde Ancak Bir Veya İki Çörek Yemek Sûretiyle Nefsini Tezkiye Etmeye Çalıştı. Tasavvuf Yolculuğunun Devâm Ettiği Bu Günlerde, Bağdat Çevresindeki Yırtıcı Hayvanlarla Ve Kuşlarla Dostluk Kurdu. Görünüşte Vahşî Olan Bu Hayvanlar Onun Etrâfında Toplanıp Ona Yakınlık Gösterdiler. Zâhirî İlimlerde Âlim Bir Zât Olan Takıyyüddîn Ebû Bekr Kefevî Hazretleri, Tasavvuf Yolunda Yüksek Bir Velî Oldu. Pekçok Kerâmetleri Görüldü.
evli Ve Çoluk Çocuk Sâhibi Olan Takıyyüddîn Ebû Bekr Kefevî, Memleketinden Ayrılalı Senelerce Olduğu Halde Dönmemişti. Onunla Ticâret İçin Sefere Giden Arkadaşlarına Nerede Olduğu Sorulunca, Onlar Da; "haberimiz Yok. Yalnız, Bir Gün Gelibolu'da Bulunduğumuz Sırada Mühim Bir İşim Var Oraya Gideceğim. İki Haftaya İnşâallah Dönerim. Siz Benim Eşyâlarımı Koruyun, Dedi Ve Hepsini Bırakıp Gitti. Sonra Dediği Vakitte Dönmedi. Biz Onun Emânetlerini Koruduk. Zannediyoruz Ki, Yolda Onun Başına Bir İş Geldi. Yoksa Dönerdi." Dediler. Bu Haber Üzerine Halk Şüpheye Düştü. Öldü Zannettiler. Beş Sene Sonra Kim Olduğu Bilinmeyen Bir Kimse Takıyyüddîn Ebû Bekr Kefevî'nin Mısır'da Görüldüğünü Söyledi. Babası Hayreddîn Efendi Bu Haber Üzerine Onu Aramak İçin Kardeşini Gönderdi. O Da Köy Köy, Şehir Şehir Dolaşarak Kaybolan Ağabeyini İki Sene Müddetle Aradı. Mısır, Hicaz, Bağdat, Medîne, Şam Ve Filistin Gibi Yerlerde Takıyyüddîn Ebû Bekr Kefevî'ye Âit Bir Haber Alamadı. Tekrar Geri Döndü. Artık Kefe Halkı Onun Gelibolu Taraflarına Giderken Bir Sebeple Öldüğüne Hükmettiler. Kefe'den Ayrılalı Dokuz Sene Geçtiği Halde Hiçbir Haber Alınamadı. Hanımı Uzun Müddet Kayınbabasının Yanında Kaldı. Takıyyüddîn Ebû Bekr Kefevî'nin Babası Hayreddîn Efendi, Oğlunun Öldüğüne Dâir İki Şâhid Bulup Gelinini Başkasıyla Evlendirmek İstedi. Evlilik İçin Gerekli Hazırlıklar Yapıldı. Düğünden Bir Gün Önce, Kefevî Hazretleri Hanımının Rüyâsına Girip Kendisinin Sağ Olduğunu Ve Başkası İle Evlenmemesi Gerektiğini Bildirdi. Gördüğü Rüyâyı Hayra Yoran Hanımı, Düğün Husûsunda Acele Edilmemesini Söyleyip, Beklemeye Başladı. Gerek Evlenecek Kimse, Gerekse Diğer İnsanlar Düğüne Devâm Ettiler. Velîme Yâni Düğün Yemeği Yeniliyordu. O Sırada Denizde Kefe Limanına Doğru Yaklaşan Bir Gemi Göründü. Gemi Sanki Karşısından Esen Rüzgâra Rağmen Kefe'ye Doğru Akıp Geliyordu. Düğün Yemeğinde Misâfir Bulunan Mağripli Bir Adama, Gelen Gemiyi Sordular. O Kimse; "ben O Gemide, İlmiyle Amel Eden Mürşid-i Kâmil Bir Zât Tanırım. Bu Tarafa Geliyor. O Zâta Şeyh Ebû Bekr Kefevî Derler. O Zâtı Karşılayın." Dedi. O Zâtın Sözlerine Bir Mânâ Veremeyen İnsanlar, Şaşkın Bir Halde Gemiye Doğru Yürüdüler. Gemiden İnenler Arasında Gerçekten Takıyyüddîn Ebû Bekr Kefevî De Vardı. Bu Hâlin Ebû Bekr Kefevî'nin Bir Kerâmeti Olduğunu Kabûl Eden İnsanlar, Düğünden Vaz Geçtiler. Allahü Teâlâ Onun İzzet Ve Şerefini Korudu. Hanımıyla Başkasının Evlenmesine İzin Vermedi.
kefe'ye Yerleşen Takıyyüddîn Ebû Bekr Kefevî Hazretleri, İnsanlara İslâmiyetin Emir Ve Yasaklarını Anlatmaya, Onların Dünyâ Ve Âhirette Saâdete Kavuşmaları İçin Çalışmaya Başladı. Onun İlim Ve Fazîletteki Yüksek Derecesi Kısa Bir Müddet İçinde Etrafta Duyuldu. Talebeleri Ve Sevenleri Çoğaldı. Tatar Hâkan Ve Sultanları Onun Sohbetinde Bulunup İstifâde Ettiler. Talebeleri Çoğalıp, Dostları Ve Muhtaç Kimseler Kalabalık Olunca, Şehirden Çıkıp, Uzlete Çekilmeyi İsteyen Ebû Bekr Kefevî, Kefe Şehrinin Doğu Tarafındaki Dağın Arkasındaki Harâbe Kiliseyi Tâmir Ettirdi. Kiliseyi Câmi Ve Dergâh Hâline Çevirip, Etrâfına Odalar Yaptırdı. Bu Odalara Ebû Bekr Kefevî'nin Ev Halkı, Talebeleri Ve Fakir Kimseler Yerleştirildi. Kefe Halkı Ve İleri Gelenleri O Yerin Îmâr Edilmesine Öyle Önem Verdiler Ki, Beldenin İleri Gelenleri, Müftüsü, Medrese Müderrisleri Sırtlarında Taş Çektiler. Fakat Bâzı Kimseler Onun Büyüklüğünü Ve Halk Tarafından Üstün Kabûl Edilmesini Çekemedikleri İçin Ona Karşı Çıktılar. Fakat Sonra, Hased Ve İnadlarından Vaz Geçip Üstünlüğünü Kabûl Ettiler.
takıyyüddîn Ebû Bekr Hazretleri, İslâmiyetin Emir Ve Yasaklarına Uyar, İnsanlara Vâz Ü Nasîhatta Bulunurdu. Haramlardan Şiddetle Kaçındığı Gibi, Şüphelilerden Ve Mübahların Fazlasından Kaçınmaya Dikkat Ederdi. Çok Mütevâzî, Alçak Gönüllü Olup, Herkese Yumuşaklık Ve Güler Yüzle Muâmele Ederdi. Bu Güzel Ahlâkıyla İnsanların Gönüllerini Fethedip, Kurtuluşlarına Vesîle Oldu. Onun Dergâhı İnsanlar Arasında Abdî Çelebi Zâviyesi Adıyla Meşhûr Oldu. Uzun Seneler Bu Vazifeye Devâm Ettikten Sonra 1562 (h.970) Senesinde Vefât Etti. Dergâhının Yanında Defnedildi. Vefât Edince Yerine Oğlu Ve Halîfesi Pîr Muhammed Efendi Geçip Talebelerine Ders Verdi Ve İnsanlara İslâmiyetin Emir Ve Yasaklarını Anlattı.
kaynaklar
1) Şakâyık-ı Nu'mâniyye Zeyli (atâî); S.80
2) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; C.14, S.6
3) İlâmü'l-ahyâr; Varak 521
